Ustawa z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami została wprowadzona w celu: „ skutecznego przeciwdziałania potencjalnym nadużyciom i patologiom w tym zakresie” (druk sejmowy numer 514 Sejmu VIII kadencji).

Podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych w spółce (w której ustawa narzuca szczególny reżim prawny wynagrodzeń) jest obowiązany podejmować działania mające na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania m.in. członków organu zarządzającego określonych ustawą (art. 2. 1 u.wyn.). Z kolei umowę o wynagrodzenie członka zarządu w spółce, w której obowiązuje szczególny reżim prawny wynagrodzeń członków zarządu podpisuje rada nadzorcza, której - zgodnie z ustawą - może być przyznana kompetencja do uszczegółowienia celów zarządczych, wag i kryteriów.

Czytaj w LEX: Podmiotowy zakres ustaw kominowych >

Czytaj też: Prof. Adamus: Skarb Państwa ma prawo wykonywać prawa właścicielskie wobec nadawcy publicznego

 

Jak ustala się wynagrodzenia? 

Zasady wynagrodzeń członków zarządu, określone w ustawie, wynikają z norm prawnych o charakterze bezwzględnie obowiązującym (ius cogens). Należy pamiętać że czynnością prawną bezwzględnie nieważną jest nie tylko czynność prawna sprzeczna z ustawą, ale również czynność prawna mająca na celu obejście ustawy (art. 58 k.c.).

Zgodnie z art. 4 ust. 5 zd. 1 i 2  u. wyn. część zmienna wynagrodzenia członka organu zarządzającego, stanowiąca wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki, uzależniona jest od poziomu realizacji celów zarządczych. Wagi celów zarządczych, a także obiektywne i mierzalne kryteria ich realizacji i rozliczania są ustalane dla poszczególnych lub wszystkich członków organu zarządzającego (generalnie lub indywidualnie). W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że „przewiduje się wprowadzenie możliwości premiowania menedżerów aktywnych, skutecznie budujących wartość spółki”.

Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Ustalanie wynagrodzeń członków zarządów i rad nadzorczych spółek komunalnych - szkolenie online >

 

Nowość
Nowość
Kodeks spółek handlowych. Przepisy

Sprawdź  

Cel powinien mieć charakter motywacyjny

Ustawodawca wskazuje na jedynie przykładową listę celów zarządczych. Mogą być nimi w szczególności: wzrost zysku netto albo zysku przed pomniejszeniem o odsetki, podatki i amortyzację albo dodatnia zmiana tempa wzrostu jednego z tych wyników; osiągnięcie albo zmiana wielkości produkcji albo sprzedaży; wartość przychodów, w szczególności ze sprzedaży, z działalności operacyjnej, z pozostałej działalności operacyjnej lub finansowej; zmniejszenie strat, obniżenie kosztów zarządu lub kosztów prowadzonej działalności; realizacja strategii lub planu restrukturyzacji.

Zgodnie z ustawą okresem rozliczeniowym części zmiennej wynagrodzenia (tzw. wynagrodzenie uzupełniające) jest rok obrotowy spółki. Cechą charakterystyczną celów zarządczych jest ich ustalanie ex ante. Wskazuje na to zarówno ratio legis ustawy, jak i jej semantyka. „Celem” jest zawsze pewne zdarzenie przyszłe. Z istoty rzeczy - odnosząc się do założeń teoretycznych - prawidłowo sformułowany cel zarządczy nie powinien być zdarzeniem oczywistym do osiągnięcia, na zasadzie minimum staranności i zaangażowania. Zgodnie z ratio legis ustawy cel zarządczy powinien mieć charakter motywacyjny. Powinien stanowić pewne wyzwanie dla talentów sprawnego menedżera. Niedopuszczalne jest ustalenie celów zarządczych ex post, a w szczególności pod koniec okresu rozliczeniowego albo już po ziszczeniu się celu zarządczego.

Sprawdź w LEX: Jaka jest maksymalna wysokość nagrody jubileuszowej, którą może otrzymać prezes zarządu spółki komunalnej? >

 

Powództwo jest dopuszczalne

Kodeks spółek handlowych nie wprowadził instytucji zaskarżenia uchwał rady nadzorczej, ale przyjmuje się (w piśmiennictwie i w orzecznictwie sądowym), że jest dopuszczalne powództwo o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. w odniesieniu do uchwały organu nadzorującego. Dopóki uchwała nie została wyeliminowana z obrotu prawnego na podstawie pomocnego orzeczenia sądu, to przysługuje jej domniemanie zgodności z prawem. Prywatna, negatywna ocena zgodności z prawem uchwały rady nadzorczej ustalającej „zbyt wygórowane” cele zarządcze ex ante nie przesądza jeszcze o jej wyeliminowaniu i potrzebie podjęcia nowej uchwały pod koniec okresu rozliczeniowego.

Uchwała rady nadzorczej wprowadzająca nowe cele zarządcze pod koniec roku okresu rozliczeniowego, zwłaszcza takie, które już zostały spełnione, z natury rzeczy naraża się na zarzut czynności zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.), a zatem na zarzut nieważności. Zachowania takiego nie tłumaczy ani ewentualny brak wcześniejszej uchwały, ani jej hipotetyczna wadliwość. Zatem należałoby stwierdzić, że gdyby w danym wypadku hipotetycznie doszło do wadliwości prawnej uchwały rady nadzorczej ustalającej cele zarządcze ex ante, to w danym roku obrotowym byłby ewentualny brak celu zarządczego w ogóle. Nie otworzyłaby się natomiast możliwość do podjęcia nowej uchwały ustalającej cele zarządcze ex post - pod sam koniec okresu rozliczeniowego.

Sprawdź w LEX: Czy po spełnieniu przez zarząd spółki komunalnej celów zarządczych i uzyskaniu absolutorium właściciel może nie wypłacić zarządowi części zmiennej? >

 

Cel nie musi zostać osiągnięty

Cele zarządcze w spółce kapitałowej działającej w warunkach konkurencji i w warunkach ryzyka gospodarczego, w określonym otoczeniu makroekonomicznym mają to do siebie, że nie muszą zostać osiągnięte, choćby nawet częściowo. Wynagrodzenie zmienne nie jest w spółce gwarantowanym wynagrodzeniem. Przeciwnie, jest rodzajem swoistej premii za osiągnięcie oczekiwanego rezultatu. Okoliczność, że w danym wypadku żaden z celów zarządczych nie został osiągnięty nie oznacza jeszcze samo przez się, że cele zarządcze zostały sformułowane w sposób nieprawidłowy.

Zbudowanie narracji, że cele zarządcze okazały się tak oczywiście niemożliwe do osiągnięcia i są tak rażąco wadliwe, że aż wywołały potrzebę zastosowania klauzuli generalnej, jako ostatecznego wentylu bezpieczeństwa prawnego, w efekcie prowadzi do swoistych „efektów ubocznych”, tzn. konkluzji, że osoby które ustaliły takie cele zarządcze wykazały w tym zakresie swoją niekompetencję. To samo dotyczy adresata celów zarządczych, który nie oprotestował celów zarządczych jako „niemożliwych” w dacie ich ujawnienia. Choć nie wynika to z przepisów prawa, to członek zarządu może zawsze w ramach kultury korporacyjnej wnieść o ponowne rozpoznanie sprawy. Niemniej w takiej sytuacji jak „nierealistyczny cel zarządczy” powinno to nastąpić niezwłocznie.

prof. dr hab. Rafał Adamus, radca prawny, wykładowca w Katedrze Prawa Gospodarczego i Finansowego Uniwersytetu Opolskiego, arbiter w Sądzie Polubownym przy Regionalnej Izbie Gospodarczej w Katowicach

Sprawdź w LEX: Bohdanowicz Leszek, Rola państwowej własności korporacyjnej - pomiędzy budowaniem wartości spółek a odpowiedzialnym rozwojem​ > 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.