- Umieszczenie dziecka w oknie życia jest dla niego zdecydowanie gorszym rozwiązaniem niż oficjalne zrzeczenie się praw rodzicielskich i pozostawienie go w szpitalu. Implikuje to konieczność zaangażowania większej liczby instytucji, przez co procedura jest bardziej skomplikowana i niejednokrotnie zdarza się, że dziecko musi czekać dłużej na przejście do rodziny adopcyjnej. Należy jednak podkreślić, że okno daje życie, a rodzicom biologicznym umożliwia uniknięcie odpowiedzialności karnej - mówi adwokat Karolina Karlińska-Markiewicz (Kancelaria Adwokacka Adwokat Karolina Karlińska - Markiewicz).
W ostatnich miesiącach media donosiły o kilku noworodkach pozostawionych w oknach życia. Przykładowo, 14 grudnia w Bielsku-Białej (woj. śląskie) została znaleziona dziewczynka, którą pozostawiono z kartką, na której zapisana była data i propozycja imienia. 1 listopada w oknie życia w Łodzi znaleziono tygodniowego chłopca, z kolei w marcu w Warszawie pozostawiono kilkumiesięcznego chłopca.
Dr Sylwia Przewoźnik z Akademii Ignatianum w Krakowie ocenia, że z okien życia korzystają głównie kobiety, które ukrywają ciążę i nie chcą rodzić w szpitalu. Przypomina, że okna życia powstały, by zapobiec porzucaniu dzieci. - Jeśli kobieta nie jest w stanie wychować dziecka z różnych przyczyn, może je zostawić w oknie - zaznacza.
Tu warto przypomnieć, że pierwsze okno życia w Polsce otwarto 19 marca 2006 r. u sióstr nazaretanek w Krakowie. Obecnie takich placówek jest ponad 60. Znaleziono w nich już ponad 110 dzieci. A dziecko pozostawić można anonimowo i bez konsekwencji prawnych. Okno otwiera się od zewnątrz - jest ogrzewane. Po otwarciu włącza się alarm, który wzywa opiekujące się oknem osoby.
Czytaj także na Prawo.pl: Prokuratorzy nie będą ścigać za pozostawienie dziecka w "oknie życia" >>
Czytaj w LEX: Przestępstwo nielegalnej adopcji po nowelizacji Kodeksu karnego z 2019 roku >>>
Anonimowo nie znaczy bez policyjnej kontroli
Jak wyjaśnia sędzia Anna Begier z Sądu Rejonowego we Wrześni, osobie pozostawiającej dziecko w oknie życia nie grozi za ten fakt odpowiedzialność karna, ale policja musi choć spróbować sprawdzić, czy np. nie zabrano matce dziecka bez jej zgody.
- Nie można bowiem wykluczyć, że takie przypadki mogą mieć miejsce, np. w przypadku stosowania przemocy wobec matki związanej z ograniczeniem jej wolności. Może też zdarzyć się pozostawienie dziecka przez matkę bez zgody ojca - wskazuje. Podkreśla, że zazwyczaj pozostałe procedury nie mogą zakończyć się lub nawet być wszczęte przed zakończeniem postępowania karnego.
Mówi o tym też Joanna Hetman-Krajewska, radca prawny, Kancelaria Prawnicza Patrimonium. Wskazuje, że to jedna z przyczyn wydłużenia procedury adopcyjnej. – Chociaż matce pozostawiającej dziecko w oknie życia zagwarantowana jest bezkarność i anonimowość – jednak policja, często we współpracy z pracownikami pomocy społecznej wyjaśnia sytuację, by ustalić, czy nie doszło do przestępstwa. Ta procedura trwa z reguły kilka miesięcy. I dopiero po jej zakończeniu sąd może wszcząć postępowanie o ustanowienie opieki prawnej nad dzieckiem i skierowanie go do adopcji. W sumie trwa to zatem znacznie dłużej niż przy częstszym modelu, gdy matka pozostawia dziecko w szpitalu po porodzie, by trafiło do adopcji - wyjaśnia.
Czytaj także na Prawo.pl: Rozwiązanie przysposobienia – możliwe tylko wyjątkowo>>
Czytaj w LEX: Dobro dziecka jako nadrzędna wartość przysposobienia zagranicznego >>>
Pozostawienie dziecka w szpitalu - procedury
Eksperci podkreślają, że dla dobra dziecka lepiej jest zostawić je po porodzie w szpitalu.
- Szpital od momentu powzięcia wiadomości o woli pozostawienia nowonarodzonego dziecka w szpitalu podejmuje działania doraźne i zawiadamia najbliższy ośrodek adopcyjny, jednak należy pamiętać, że aby dziecko jak najszybciej mogło znaleźć nowy, kochający dom, jego sytuacja prawna nie może pozostawiać żadnych wątpliwości. Wobec powyższego najskuteczniejszym i najbardziej zabezpieczającym dziecko rozwiązaniem jest wyrażenie przez matkę tzw. zgody blankietowej - wyjaśnia mec. Karlińska-Markiewicz
Kwestię tę reguluje art. 1191 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jak zaznacza prawiczka, wskazana instytucja prawna jest wyrażeniem przez matkę przed sądem opiekuńczym zgody na przysposobienie dziecka w przyszłości bez wskazywania konkretnego przysposabiającego. - Należy wyjaśnić, że w języku potocznym jest to zrzeczenie się przez matkę władzy rodzicielskiej, gdyż wówczas matce biologicznej nie będzie przysługiwać ani władza rodzicielska, ani prawo do kontaktów z dzieckiem - dodaje.
Należy mieć jednak na uwadze, iż zgodnie z art. 119(1) par. 1 k.r.o. taka zgoda jest odwołalna. Oznacza to, iż matka może zmienić zdanie bez żadnych konsekwencji poprzez odwołanie oświadczenia przed sądem opiekuńczym aż do momentu wszczęcia postępowania o przysposobienie dziecka.
Czytaj w LEX: Wojewoda Michał - Czynności rejestracyjne kierownika USC w przypadku nawiązania lub rozwiązania stosunku przysposobienia >>>
Czytaj w LEX: Różnice w wieku przysposabiającego i przysposabianego >>>
Pozostawienie dziecka w oknie życia - procedury
Dziecko pozostawione w oknie życia traktowane jest jako osoba NN. Od nadania mu tożsamości wszystko się zaczyna. - Sąd nadaje takiemu dziecku imię i nazwisko oraz zarządza o sporządzeniu aktu urodzenia dziecka nieznanych rodziców. To dodatkowa procedura, której nie ma w przypadku wyrażenia przez rodziców zgody na przysposobienie - wyjaśnia sędzia Begier.
Następnym krokiem jest umieszczenie go w pieczy zastępczej, wskazanej z puli kandydatów organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. - W przypadku pozostawienia dziecka w szpitalu i wyrażenia zgody przez matkę (rodziców) na przysposobienie w przyszłości bez wskazania przysposabiającego - dziecko trafiłoby najprawdopodobniej od razu do preadopcji - do rodziny z puli kandydatów ośrodka adopcyjnego, która wniesie o przysposobienie dziecka w przyszłości. Z punktu widzenia dobra dziecka, nawiązywania więzi z opiekunami, to lepsze rozwiązanie - akcentuje sędzia Begier.
Jej zdaniem najlepiej więc promować możliwość składania przed sądem oświadczenia o wyrażeniu zgody na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. Tu też zagwarantowana jest anonimowość, takie oświadczenie odbierane jest przez sądy praktycznie od ręki, można je złożyć w sądzie miejsca zamieszkania lub pobytu rodzica albo pobytu dziecka, a więc często w sądzie tam gdzie znajduje się szpital, a w przypadku dużego miasta w sądzie znajdującym się z dala od miejsca zamieszkania.
Czytaj w LEX: Dzieciobójstwo w orzecznictwie sądów >>>
Czytaj w LEX: Ciąża kontraktowa z perspektywy etycznej (problem szkody, instrumentalizacji oraz dezintegracji macierzyństwa) >
Dziecko w oknie życia a chrzest
Dr Sylwia Przewoźnik zwraca uwagę, że problemów jest znaczenie więcej. Wątpliwości budzi choćby fakt, czy takie dziecko powinno zostać ochrzczone.
- W Polsce nie istnieją procedury, które regulują kwestie chrztu dziecka znalezionego w oknie życia. Jeśli w takim oknie znaleziony zostaje zdrowy noworodek, wówczas do placówki należy decyzja, czy zostanie ochrzczone czy nie - mówi.
W krakowskim oknie życia nie jest to praktykowane, bo jak mówią siostry "nie poczuwają się do takiego prawa i nie mają na to społecznego przyzwolenia". W tym przypadku tymczasowe imię dziecku nadaje lekarz pogotowia, które niezwłocznie zostaje zawiadomione, po jego znalezieniu, bywa że przy niemowlaku jest kartka z imieniem. Jednak ostateczna decyzja i tak należy do sądu.
Pomoc psychologiczna w szpitalu - zrzeczenie się praw
Czy kobieta, która rozważa zostawienie dziecka w szpitalu, może liczyć na wsparcie specjalisty? Karolina Karlińska-Markiewicz zaznacza, że podmioty lecznicze posiadające oddziały ginekologiczno-położnicze mają obowiązek zapewnienia świadczeń realizowanych poprzez psychologów. - Jeżeli tylko dana pacjenta wyraża wolę skorzystania z takiej konsultacji, w praktyce szpital powinien zapewnić dostęp do pomocy psychologicznej - mówi.
Zaznacza przy tym, że pomoc psychologa w takich sytuacjach ma charakter doraźnej interwencji kryzysowej. Po wyjściu ze szpitala pomoc i opieka psychologiczna może być kontynuowana w innych placówkach, na przykład poradniach zdrowia psychicznego czy w ramach ośrodków preadopcycjnych, w których psycholog wspiera rodziców biologicznych, adopcyjnych i zastępczych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.