Przysposobienie, czyli adopcja, może być orzeczone tylko dla dobra małoletniego dziecka. Prawna więź jaka może powstać między przysposobionym a przysposabiającym ma szczególny charakter. W wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 24 marca 2015 r. w sprawie 44958/05, ZAIEŢ v. RUMUNIA (LEX nr 1656330) zwrócono uwagę, że stosunek pomiędzy przysposabiającym a przysposobionym co do zasady ma taki sam charakter jak stosunki rodzinne chronione na podstawie art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

- Najkrócej mówiąc przysposobienie dziecka służyć ma zapewnieniu mu odpowiednich warunków do wychowania, rozwoju zbliżonych do warunków życia, które powinno mieć w rodzinie naturalnej. Przysposobienie nie może pogorszyć sytuacji dziecka. Przepisy prawa wskazują przesłanki, które należy spełnić, by zostać rodzicem adopcyjnym - podkreśla Joanna Bartoszewska, dyrektor Pomorskiego Ośrodka Adopcyjnego w Gdańsku. Wskazuje, że ośrodkom adopcyjnym przekazano różne kompetencje w postępowaniu adopcyjnym.

WZORY DOKUMENTÓW:

Czytaj także: Polski rząd wetuje unijny dokument o prawach dzieci>>

- Psychologowie, pedagodzy z tych ośrodków badają to, czy kandydaci mogą sprostać roli rodzica adopcyjnego. Czasami zgłaszający się do ośrodków adopcyjnych są zdziwieni tym, że stawia się im określone wymogi. Musimy jednak pamiętać, że dzieci kierowane do adopcji zetknęły się najczęściej z niewydolnymi wychowawczo rodzicami. My zaś mamy ograniczyć możliwość ponownego skierowania dziecka do rodziny, w której mogłoby doświadczyć problemów dodaje Bartoszewska. I akcentuje, że w szczególności należy zwrócić uwagę na motywacje kandydatów do przysposobienia: co im przyświeca, gdy zgłaszają się do ośrodka adopcyjnego. Należy ustalić: czy są to pobudki altruistyczne, chęć pomocy dziecku, czy dorosły wyłącznie dąży do tego, aby zaspokoić swoją potrzebę bycia rodzicem.

 

Dobro dziecka a interesy innych podmiotów w polskiej regulacji prawnej przysposobienia

Rafał Łukasiewicz

Sprawdź  

Rodzina adopcyjna

Z perspektywy kandydatów do adopcji, którzy mogą przysposobić dziecko, szczególnie istotna jest świadomość, że mogą pojawić się różne trudności.

- Podstawą jest dobre przygotowanie, żeby rodzice wiedzieli z jakimi problemami mogą się spotkać. Muszą wiedzieć, że dzieci zakwalifikowane do przysposobienia mają trudną historię. W większości doświadczyły traumy wczesnodziecięcej. Nawet dziecko, które zostawiono w szpitalu, które nie dozna przemocy, doświadcza traumy związanej z rozstaniem z mamą biologiczną – wskazuje psycholog z ośrodka adopcyjnego Anna Krzywicka-Filuś. Podkreśla, że trauma dziecka może objawić się zaburzeniem więzi, a w konsekwencji trudnymi zachowaniami w przyszłości.

Kwestionariusz wywiadu adopcyjnego - WZÓR >

- Po przysposobieniu dziecka żadne instytucje nie mają wglądu w życie rodziny. My przygotowujemy rodziców do tego, że w toku wychowywania dziecka mogą pojawić się różne trudności, związane z wychowywaniem dziecka, tak jak ma to miejsce i w rodzinach biologicznych. Po orzeczeniu przysposobienia niektóre rodziny są z nami w kontakcie, zgłaszają ewentualne problemy. Wówczas możemy starać się wesprzeć je w tym, aby nie doszło do eskalacji trudności – podkreśla dyrektor Pomorskiego Ośrodka Adopcyjnego. Zwraca uwagę, że większość rodzin zrywa z nimi kontakt, natomiast odradza się on czasami, gdy dziecko zaczyna dojrzewać.

- Wówczas mogą pojawiać się problemy rozwojowe. Takie problemy bywają przez niektórych rodziców łączone z tym, że dziecko zostało adoptowane. Dzieci mają różne doświadczenia. Gdy rodzina się do nas zgłosi, staramy się udzielić potrzebnego wsparcia – akcentuje Joanna Bartoszewska. Podkreśla, że w ośrodku starają się pomóc po to, by nie pojawiła się chęć rozwiązania przysposobienia. - Udzielamy wsparcia psychologicznego i pedagogicznego. Nie dysponujemy jednak szerokim wachlarzem instytucyjnego wsparcia. Staramy się prowadzić wstępną diagnozę, by pomóc rodzinie i skierować ją do właściwego ośrodka – tłumaczy.

PROCEDURA: Wytoczenie przez prokuratora powództwa o rozwiązanie przysposobienia >

Pozew o rozwiązanie przysposobienia

Bywa, że do sądu trafia pozew o rozwiązanie przysposobienia. W świetle art. 125 par 1 k.r.o. z ważnych powodów zarówno przysposobiony, jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd. Ustawodawca w art. 127 k.r.o. przewidział jednocześnie, że powództwo o rozwiązanie przysposobienia może wytoczyć także prokurator. Warto pamiętać, że nie każde przysposobienie może być rozwiązane. Z art. 125(1) k.r.o. wynika, że nie jest dopuszczalne rozwiązanie przysposobienia, na które rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego.

Czytaj: Rząd szykuje ograniczenia dla adopcji zagranicznych>>

Złożenie pozwu o rozwiązanie przysposobienia absolutnie nie oznacza, że żądanie zostanie automatycznie uwzględnienie. Sąd mógłby uwzględnić je tylko wyjątkowo. Przykładowo, Sąd Najwyższy w wyroku z 13 września 2017 r. w sprawie IV CSK 191/17 (LEX nr 2398362) zaakcentował, iż trudności natury wychowawczej, choćby najpoważniejsze, jakie napotyka przysposabiający zasadniczo nie uzasadniają rozwiązania przysposobienia, a jest to przesłanka do zastosowania odpowiednich środków przez sąd opiekuńczy, chyba że trudności wychowawcze wytworzą taką sytuację między przysposabiającym a przysposobionym, że dobro dziecka będzie przemawiać za rozwiązaniem przysposobienia.

- Bywa, że gdy składane jest żądanie rozwiązania przysposobienia, nie zostaje ono uwzględnione, natomiast sąd decyduje o pozbawieniu rodziców władzy rodzicielskiej – mówi Joanna Bartoszewska. 

Anna Krzywicka-Filuś zwraca uwagę, że nie zna statystyk dotyczących rozwiązania przysposobienia, ale w jej ocenie takie żądania mogą formułować rodzice, którzy są doprowadzeni do kresu wytrzymałości. Jej zdaniem najlepiej, jeśli rodzic adopcyjny zauważający niepokojące sygnały u dziecka, zwróci się jak najszybciej o pomoc terapeutyczną dla siebie i dziecka.

II CSK 309/17, Przesłanki rozwiązania przysposobienia. - Wyrok Sądu Najwyższego  >

Dobro dziecka o rozwiązanie przysposobienia

W sprawach o rozwiązanie przysposobienia na pierwszy plan wysuwa się dobro małoletniego. W postępowaniu sąd będzie analizował, czy uwzględnienie żądania nie jest sprzeczne z dobrem małoletniego dziecka. Sąd nie uwzględnia zatem automatycznie żądań w tym przedmiocie, nawet jeśli strony powołają się na ważny powód, o jakim mowa w art. 125 k.r.o. Rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro małoletniego dziecka. Jak należy rozumieć to pojęcie?

Jak podkreśla sędzia Magdalena Modrzyńska, członek Stowarzyszenia Sędziów Polskich "Iustitia", w sprawie o rozwiązanie przysposobienia dobro dziecka rozumiemy tak samo jak w każdej innej sprawie. Zwraca uwagę, że trudno o tym dyskutować w oderwaniu od konkretnego przypadku. - Zawsze badamy jakie rozwiązanie jest zgodne z najlepiej pojętym interesem dziecka. Można dopuścić np. taką sytuację, że dziecko nawiąże kontakt z rodzicem biologicznym i wykształci się pomiędzy nimi relacja dużo silniejsza niż pomiędzy przysposobionym, a przysposabiającym. Chodzi oczywiście o relację prawidłową, a nie patologiczną - zaznacza sędzia.

- Myślę, że każde rozwiązanie przysposobienia i powrót dziecka do poprzedniej sytuacji nigdy nie będzie dla dziecka dobrym rozwiązaniem – podkreśla Joanna Bartoszewska. Opowiada, że zdarzały się przypadki rozwiązania przysposobienia wobec jednego dziecka, w sytuacji, gdy drugie dziecko (jego brat lub siostra) pozostawało w rodzinie adopcyjnej. - Jedno dziecko zostawało w rodzinie, drugie wracało do pieczy zastępczej. To kuriozalna sytuacja, trudna dla każdego z dzieci – mówi.

Rozwiązanie przysposobienia

Jak wskazuje sędzia Magdalena Modrzyńska, sprawy o rozwiązanie przysposobienia zdarzają się niezwykle rzadko. - W ciągu ostatnich kilku lat w wydziale, w którym pracuję wpłynęła jedna taka sprawa. Powództwo zostało oddalone przez sąd I instancji, jednak apelacja rodziców adopcyjnych została uwzględniona i sąd II instancji rozwiązał przysposobienie. Sprawa dotyczyła jednak dorosłego przysposobionego, tak więc przesłanka dobra dziecka odpadła - podkreśla sędzia Modrzyńska.

LINIA ORZECZNICZA: Dobro dziecka jako nadrzędna wartość przysposobienia >

Joanna Bartoszewska zwraca uwagę, że ośrodki adopcyjne nie są formalnie informowane o tym, że toczy się postępowanie o rozwiązanie przysposobienia. - Sąd nas nie informuje. Gdy rodzina z nami nie ma kontaktu, nie dostaniemy takiego sygnału. Gdyby natomiast doszło do rozwiązania przysposobienia, wówczas małoletni najczęściej trafi do pieczy zastępczej. W takim wypadku organizator pieczy zastępczej zgłasza dzieci do kwalifikacji do przysposobienia – podkreśla. Zwraca uwagę, że po rozwiązaniu przysposobienia pojawia się jednak pytanie, czy dziecko będzie gotowe do kolejnego przysposobienia.

Rozwiązanie przysposobienia pełnego a akt urodzenia przysposobionego. Omówienie do postanowienia SN z dnia 11 czerwca 2008 r., V CSK 35/08 >

- Dziecko musiałoby być gotowe do nowej adopcji. Tymczasem trudno mówić, że będzie w stanie nawiązać bezpieczne więzi z nową rodziną, że będzie mogło znów zaufać. Najczęściej te dzieci pozostaną w pieczy zastępczej – dodaje Joanna Bartoszewska.

Skutki rozwiązania przysposobienia

Orzekając rozwiązanie stosunku przysposobienia, sąd może, stosownie do okoliczności, utrzymać w mocy wynikające z niego obowiązki alimentacyjne. Zagadnieniu rozwiązania przysposobienia poświęcony jest art. 126 k.r.o. Z chwilą rozwiązania stosunku przysposobienia ustają jego skutki. Jeżeli rozwiązanie nastąpiło po śmierci przysposabiającego, uważa się, że skutki przysposobienia ustały z chwilą jego śmierci. Jednocześnie przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie oraz otrzymane w związku z przysposobieniem imię lub imiona. Jednakże z ważnych powodów sąd na wniosek przysposobionego lub przysposabiającego może w orzeczeniu o rozwiązaniu stosunku przysposobienia postanowić, że przysposobiony powraca do nazwiska, które nosił przed orzeczeniem przysposobienia. Na wniosek przysposobionego sąd orzeka o jego powrocie do poprzednio noszonego imienia lub imion.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.