Lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia pacjenta, o ile nie zachodzi przypadek niecierpiący zwłoki – zgodnie z art. 38 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. - Przepis ten uprawnia każdego lekarza – bez względu na rodzaj udzielanych świadczeń zdrowotnych, miejsce wykonywania pracy i przyczyny – do niepodjęcia lub odstąpienia od leczenia pacjenta – mówi dr hab. n. praw. Radosław Tymiński, radca prawny.
Zauważa jednak, że, w myśl ust. 3 tego artykułu, lekarze zatrudnieni na umowę o pracę lub powołani na stanowiska służbowe np. w wojsku, mogą skorzystać z tego prawa w przypadku wystąpienia „ważnych powodów” i po uzyskaniu zgody przełożonego (np. kierownika przychodni). Istotne jest to, że lista „ważnych powodów” jest katalogiem otwartym.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Postępowanie z trudnym pacjentem w placówce medycznej >
Kilka przykładów podaje Jakub Kosikowski, p.o. rzecznika prasowego Naczelnej Izby Lekarskiej (NIL). - Pomijając kwestię klauzuli sumienia, może to być - konflikt interesów, skonfliktowanie z pacjentem, z jego rodziną, poczucie zagrożenia przez lekarza, rażące łamanie zasad przez pacjenta i tym podobne, to jest katalog otwarty - mówi.
Sprawdź w LEX: Czy szpital może odmówić świadczeń pacjentowi, który obraża personel medyczny? >
Podkreśla, że dotyczy to też przypadku, kiedy np. lekarz uzna, że pacjent jest spoza jego specjalności i nie potrafi mu pomóc, albo nie będzie to pomoc odpowiedniej jakości.
- Oczywiście ta zasada nie obowiązuje w przypadku zagrożenia życia pacjenta – podkreśla Jakub Kosikowski. - Z ciekawostek, jeden kolega odmawiał leczenia pacjentki, która się do niego zalecała - dodaje.
Czytaj także na Prawo.pl: Lekarz może odmówić pacjentowi leczenia, ale nie przy zagrożeniu życia
Pacjenci skarżą się do Rzecznika Praw Pacjenta na odmowę leczenia
Ze zgłoszeń, które dotarły do biura RPP wynika, że najczęściej lekarze odmawiali leczenia w podstawowej opiece zdrowotnej, szpitalach i ambulatoryjnej opiece specjalistycznej. Sporadycznie takie sytuacje zdarzały się w stomatologii, rehabilitacji czy leczeniu uzdrowiskowym. W 2022 r. wpłynęły do RPP 52 skargi, a do 6 czerwca br. było ich już 43.
Czytaj w LEX: Obowiązki placówki medycznej w związku udzielaniem świadczeń dzieciom do 6 r.ż. >
- Pacjenci najczęściej skarżyli się w związku z tematem jakości leczenia i bezpieczeństwa, informacji o stanie zdrowia lub leczeniu i organizacji pracy podmiotu leczniczego – zauważa Agnieszka Chmielewska, radca w biurze RPP.
Podaje także przykłady konkretnych skarg dotyczących odmowy lekarza dotyczącej leczenia, zaznaczając, że jedna skarga mogła dotyczyć kilku tematów.
– Przykładowe sprawy zgłaszane do RPP to np. odmowa przez lekarza przeprowadzenia operacji ze względu na brak szczepienia przeciw Covid-19 u pacjenta, co uzasadniano większą liczbą powikłań pooperacyjnych u osób niezaszczepionych. Była to też odmowa kontynuacji leczenia pacjentki w poradni chirurgicznej i skierowania jej na rehabilitację czy odmowa leczenia pacjentki z dusznościami na szpitalnym oddziale ratunkowym ze względu na brak szczepienia przeciw Covid-19. Skargi dotyczyły też np. odmowy przyjęcia pacjenta do szpitala na oddział psychiatryczny – mówi Agnieszka Chmielewska.
Sprawdź w LEX: Czy zgodne z prawem jest pobieranie opłat za świadczenia udzielone w Izbie Przyjęć pacjentom nieubezpieczonym? >
Czytaj także na Prawo.pl: Błąd medyczny lub zaniechanie - można złożyć skargę do Rzecznika Praw Pacjenta
Radosław Tymiński przypomina, że lekarz w przypadku odstąpienia od leczenia ma obowiązek dostatecznie wcześniej uprzedzić o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego. Musi też wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym oraz odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej i uzasadnić.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Jak uniknąć naruszeń praw pacjenta w placówce - wskazówki dla personelu i kadry zarządzającej >
Klauzula sumienia dotyczy wszystkich świadczeń zdrowotnych
Skargi w zeszłym i bieżącym roku do RPP nie dotyczyły odmowy leczenia przez lekarza ze względu na klauzulę sumienia. Lekarz w myśl art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty ma bowiem prawo do odmowy wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem. Wyjątkiem są sytuacje niecierpiące zwłoki, lekarz musi także wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej.
Sprawdź w LEX: Czy udostępnianie dokumentacji medycznej zawsze jest obowiązkiem podmiotu, który udzielał świadczeń? >
- Przepis ten uprawnia każdego lekarza – bez względu na rodzaj udzielanych świadczeń zdrowotnych, miejsce wykonywania pracy i przyczyny – do niewykonania tych świadczeń zdrowotnych, które lekarz uważa za niezgodne ze swoim sumieniem. Poza sporem jest, że przepis ten odnosi się do wszystkim świadczeń zdrowotnych – zauważa Radosław Tymiński.
Jak dodaje, zatem lekarz może, powołując się na klauzulę sumienia, odmówić wykonania nie tylko badań, leczenia czy diagnozowania pacjenta lecz również wystawiania określonych recept, skierowań czy konsultowania w określonym celu (np. przeprowadzenia aborcji).
Chcesz zapisać ten artykuł i wrócić do niego w przyszłości? Skorzystaj z nowych możliwości na Moje Prawo.pl
Czytaj także na Prawo.pl: Tymiński: Nie ma potrzeby zmian prawa dotyczącego klauzuli sumienia
Na klauzulę sumienia nie może powołać się cała placówka
Także Jakub Kosikowski zauważa, że klauzula sumienia w kontekście odmowy leczenia dotyczy nie tylko aborcji, choć wokół tego skupia się głównie opinia publiczna. - Są lekarze np. Świadkowie Jehowi, którzy nie przetoczą pacjentowi preparatów krwiopochodnych. Są też lekarze odmawiający wypisania antykoncepcji - mówi. Podkreśla, że należy pamiętać, że klauzula sumienia dotyczy lekarza jako jednostki, a nie całego szpitala. Ten nie może zasłonić się klauzulą.
- Weryfikacja tego zależy od NFZ - klauzula całego oddziału/szpitala to łamanie zasad kontraktowania. Dodatkowo przypomnijmy, że klauzula nie działa w przypadku zagrożenia zdrowia i życia pacjenta - dodaje.
Sprawdź w LEX: Jaką karę Rzecznik Praw Pacjenta może nałożyć na prywatny podmiot leczniczy? >
Czytaj także na Prawo.pl: Szpital stosuje klauzulę sumienia? Robi to bezprawnie, ale kontroli brak
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
