Rada Miejska wyraziła zgodę, by gmina poręczyła spłatę kredytu długoterminowego, który spółka komunalna – zakład ciepłowniczy miała zaciągnąć na zakup praw do emisji CO2, miału węglowego i biomasy. Regionalna Izba Obrachunkowa wyraziła swoje niezrozumienie dla tej uchwały, a następnie stwierdziła jej nieważność.

 

Jedynie wysokość poręczeń

Zdaniem Izby przepisy art. 18 ust. 1 i art. 58 ustawy o samorządzie gminnym dotyczące ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w roku budżetowym, nie przewidują możliwości wskazywania podmiotów, którym burmistrz ma udzielić poręczenia, a jedynie wysokość tych poręczeń. Decyzja odnośnie podmiotów w takim przypadku należy zatem wyłącznie do organu wykonawczego gminy. Uchwała w sprawie udzielenia poręczenia pożyczki lub kredytu konkretnemu podmiotowi jest zatem sprzeczna z prawem. Pogląd ten potwierdzają przepisy ustawy o finansach publicznych. Czynności prawnych polegających na udzielaniu poręczeń w gminie dokonuje burmistrz, a do ważności tych czynności jest wymagana kontrasygnata skarbnika j.s.t. (art. 262 ust. 1 i 2 ustawa o finansach publicznych.).

W skardze do sądu administracyjnego gmina podkreślała, że jej zdaniem to organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego jest organem właściwym do wyrażenia zgody na poręczenie zobowiązania, w sytuacji, gdy poręczenie ma charakter długoterminowy i odnosi się do zobowiązania, którego termin wykonania wykracza poza dany rok budżetowy. Odpowiadając na zarzut Izby o braku zabezpieczenia kwoty udzielonego poręczenia w uchwale budżetowej na 2023 r., gmina wyjaśniła, że poręczenie będzie mogło mieć skutek dopiero począwszy od roku 2024, stąd zgody na poręczenie nie należy traktować jako zobowiązania przypadającego do spłaty w tym roku budżetowym.

Sprawdź też w LEX: Czy JST albo spółka, w której udziałowcem jest JST może udzielać pożyczek finansowych przedsiębiorcom? >

Nie wszystkie sprawy, tylko te wskazane w ustawie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu przyznał rację Izbie Obrachunkowej. Przypomniał, że organ stanowiący gminy wykonuje kompetencję prawodawczą zawartą w upoważnieniu ustawowym i jest obowiązany działać ściśle w granicach tego upoważnienia. Rada gminy nie może zatem podejmować uchwał we wszystkich sprawach dotyczących gminy, ale tylko w tych, w których ustawodawca przyznał jej do tego wyraźne kompetencje. W art. 18 ust. 1 u.s.g. zawarto co prawda domniemanie właściwości rady gminy w sprawach, które dotyczą gminy, jednakże, domniemanie to nie rozciąga się na czynności należące do sfery wykonawczej bądź wpływające na tę sferę. Stanowiłoby to bowiem naruszenie zasady podziału organów gminy na stanowiące i wykonawcze. Wykonywanie budżetu (w tym zaciąganie zobowiązań) należy natomiast do wyłącznych kompetencji organu wykonawczego, co wprost wynika z art. 30 ust. 2 pkt 4 u.s.g. Organ stanowiący gminy, ustalając wysokość maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym w uchwale budżetowej, wyczerpuje w ten sposb swoje kompetencje w zakresie działalności gwarancyjnej. Udzielenie poręczenia zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. i u.s.g., należy do wyłącznej kompetencji organu wykonawczego.

Z kolei ustawa o finansach publicznych zezwala jednostkom samorządu terytorialnego na udzielanie poręczeń i gwarancji - po spełnieniu określonych warunków. Jednostka może udzielić poręczenia pożyczki lub kredytu wyłącznie: w granicach kwot określonych w uchwale budżetowej, do określonej kwoty, z określonym terminem ważności, zaś łączna kwota poręczeń i gwarancji określana jest w uchwale budżetowej (art. 94 u.f.p.).

 

Uchwała budżetowa powinna określać łączną kwotę poręczeń i gwarancji

Z powyższego wynikają dwa istotne, systemowe ograniczenia możliwości udzielania przez jednostki samorządu terytorialnego poręczeń:

  • po pierwsze, poręczenia mają być udzielane z uwzględnieniem stosownych przepisów ustawy o finansach publicznych;
  • po drugie, uchwała budżetowa powinna określać łączną kwotę poręczeń i gwarancji.

Ponadto, dla każdego roku budżetowego, jak i roku objętego prognozą, określa się kwotę wydatków i odpowiednio wydatki na obsługę poręczenia. Innymi słowy, do udzielania poręczeń uprawniony jest organ wykonawczy, pod warunkiem, że organ stanowiący upoważni go do tego, ustalając maksymalną wysokość pożyczek i poręczeń udzielanych przez organ wykonawczy w roku budżetowym. Co ważne, wbrew twierdzeniom gminy, ustawodawca nie wprowadził rozróżnienia poręczeń na krótko i długoterminowe, jak też nie powiązał ich z właściwą kompetencją organu stanowiącego do podejmowania uchwał. Izba Obrachunkowa miała zatem rację – rada gminy przyjęła przedmiotową uchwałę bez podstawy prawnej, co przesądziło o jej nieważności.

Wyrok WSA w Poznaniu z 5 września 2023 r., sygn. akt III SA/Po 428/23

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.