Wyższe kary za wykroczenia pożarowe projekt zmian

Już pierwszy kwartał 2025 roku przyniósł wyraźny wzrost liczby pożarów w Polsce. Strażacy interweniowali 8535 razy w związku z pożarami traw, co oznacza ponad czterokrotny wzrost w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. To budzi niepokój zarówno służb ratowniczych, jak i ekspertów zajmujących się ochroną przeciwpożarową.

W kwietniu po raz siódmy w tym roku wybuchł pożar w Biebrzańskim Parku Narodowym. Ogień pochłonął blisko 450 ha cennych terenów zielonych. W akcję gaszenia zaangażowanych było kilkaset osób: strażaków, żołnierzy, policjantów i leśników. To skłoniło Ministerstwo Sprawiedliwości do przygotowania projektu, który ma znacząco podnieść sankcję za tego typu wykroczenia zawarte w kodeksie wykroczeń oraz kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia.

Czytaj też w LEX: Sygit Bogusław, Wąsik Natalia, Wartość dowodowa zeznań świadków w sprawach karnych o pożary>

Kodeks karny na razie bez zmian

Zgodnie z obowiązującymi przepisami kodeksu karnego wywołanie pożaru, który zagraża życiu, zdrowiu wielu osób lub mieniu w dużych rozmiarach, jest przestępstwem. Kodeks reguluje również odpowiedzialność za inne skutki związane z niszczeniem przyrody, w tym zniszczenia roślinności, zwierząt oraz terenów chronionych.

Kodeks karny przewiduje daleko idącą odpowiedzialność za podpalenia. Przestępstwem jest bowiem także działanie nieostrożne, które powoduje niebezpieczeństwo powstania pożaru, nawet jeśli do jego powstania faktycznie nie dochodzi. Zdaniem resortu nie jest konieczne wprowadzanie nowych typów przestępstw, ani zmian w zakresie przestępstw już obowiązujących.

Zobacz także: Rozpalenie ogniska na własnej posesji bez zezwolenia gminy, ale z rozwagą>>

W wykroczeniach stałe kwoty od 27 lat

Ministerstwo wskazuje, że inaczej wygląda sytuacja, jeśli chodzi o zachowania mogące wywołać pożar, o których mowa w kodeksie wykroczeń. Siatka i wysokość kar za wykroczenia określone w art. 82 kodeksu wykroczeń, obejmujące szereg zachowań mogących wywołać pożar, a w szczególności granice kary grzywny, nie były zmieniane od 27 lat. Także górna granica kwoty mandatu za te wykroczenia zatrzymała się 24 lata temu na tej samej wysokości - 500 złotych.

- Taka wysokość kar przestała pełnić jakąkolwiek funkcję, bo wynagrodzenia wzrosły nominalnie o ponad 300 proc., czyli prawie czterokrotnie w porównaniu z 2001 rokiem (wtedy wszedł w życie kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia). Minimalne wynagrodzenie ze pracę wzrosło prawie sześciokrotnie - z 760 zł do 4666 zł miesięcznie w 2025 r.- uzasadnia zmianę resort.

Dlatego ustawa zakłada podniesienie górnej granicy grzywny z 5 tys. zł do 30 tys. złotych za wykroczenia dotyczące niewykonania obowiązków przeciwpożarowych z art. 82 kodeksu wykroczeń. Przepisy te penalizują zachowania polegające na:

dokonywaniu czynności mogących spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji (art. 82 par. 1 k.w.),
niezapewnieniu warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu lub terenu (art. 82 par. 2 k.w.),
rozniecaniu ognia (albo paleniu tytoniu) poza miejscami wyznaczonymi do tego celu (art. 82 par. 3 k.w.),
wypalaniu trawy, słomy lub pozostałości roślinnych na polach niezgodnie z przepisami (art. 82 par. 4 k.w.),
nieostrożnym obchodzeniu się z ogniem (art. 82 par. 5 k.w.).

Dla wykroczeń z art. 82 par. 1, 2, 4 i 5 kodeksu wykroczeń zniesiona zostanie kara nagany a dodana kara ograniczenia wolności. Kara nagany wyeliminowana zostanie też z sankcji za wykroczenie polegające na rozniecaniu ognia (albo paleniu tytoniu), poza miejscami wyznaczonymi do tego celu (art. 82 par. 3 k.w.).

- Kara nagany jako jedna z najłagodniejszych sankcji przewidzianych w polskim prawie wykroczeń ma charakter formalnego upomnienia, natomiast mając na uwadze skutki i koszty pożaru, wydaje się niewystarczająca. Dlatego w przypadku wykroczeń o tak dużym znaczeniu społecznym i ekonomicznym proponuje się zaostrzenie sankcji – uzasadniają autorzy zmian.

Sąd w dalszym ciągu, w każdej sprawie, w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, będzie mógł, biorąc pod uwagę charakter i okoliczności czynu lub właściwości i warunki osobiste sprawcy, skorzystać z instytucji przewidzianej w art. 39 k.w., tj. zastosować wobec sprawcy nadzwyczajne złagodzenie kary albo odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego.

Czytaj też w LEX: Bieńkowska Ewa, Kulesza Cezary, Mazowiecka Lidia, Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem>

Zmiany w wysokości mandatów

Ustawa zawiera również nowelizację kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Grzywna w postępowaniu mandatowym za wykroczenia z art. 82 k.w. ma wzrosnąć dziesięciokrotnie:

z 500 zł do 5 tys. zł

i sześciokrotnie:

z 1 tys. zł do 6 tys. zł, jeśli sprawca jednym czynem popełnia więcej niż jedno wykroczenie, w sposób tożsamy do już obowiązującego stanu prawnego w stosunku do wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji.

Krzysztof Gruszecki, radca prawny, ekspert w dziedzinie ochrony środowiska i autor komentarza „Prawo ochrony przyrody”, wskazuje, że wysokość kar to tylko jedna strona całego systemu prawnego, tylko jego „połówka”. Przyznaje, że najniższe sankcje uległy dewaluacji, dlatego należałoby je generalnie podwyższyć.

- Jeśli chodzi o ochronę środowiska, mamy do czynienia z innym, poważniejszym problemem - egzekwowanie już istniejących przepisów i kar za naruszenia. Bo co z tego, że system wygląda restrykcyjnie „na papierze”, skoro w praktyce nie jesteśmy w stanie skutecznie egzekwować jego postanowień? Jak często organy ścigania ustalają sprawców podpaleń łąk czy traw, albo innych naruszeń? – zwraca uwagę ekspert.

Wskazuje więc, że wysokość kar należy dostosować do obecnych realiów ekonomicznych, ale równocześnie, a nawet w pierwszej kolejności wdrażać rozwiązania zwiększające efektywność egzekwowania prawa. Na przykład poprzez poprawę działania służb czy zwiększenie liczby strażników w parkach narodowych, którzy będą realnie w stanie ustalić sprawców naruszeń, czy też w szerszym zakresie wykorzystując monitoring.

Polecamy też w LEX: Kulesza Jan (red.), Kodeks karny. Komentarz>

Nowość