Sygnalista to osoba, która zgłasza lub ujawnia informacje na temat naruszeń uzyskane w trakcie wykonywanej przez nią pracy w sektorze publicznym lub prywatnym. Sygnalistą może być każda osoba, która zgłasza nieprawidłowości w kontekście związanym z wykonywaną przez nią pracą, niezależnie od tego czy jest zatrudniona na podstawie stosunku pracy czy też nie (np. samozatrudniony, wykonawca, wolontariusz, stażysta lub kandydat biorący udział w procesie rekrutacji). Wszystkie te osoby są prawnie chronione oraz muszą mieć możliwość bezpiecznego i anonimowego zgłaszania nieprawidłowości. Narzędzia ochrony sygnalistów muszą zapewniać pełną ochronę tożsamości osoby zgłaszającej. Tak wynika z przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.
Czytaj: Polska nie wdrożyła dyrektywy o sygnalistach na czas
Zegar tyka, termin mija
- Z art. 21 ust. 1 Dyrektywy jasno wynika obowiązek wszystkich Państw Członkowskich Unii Europejskiej do wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do jej wykonania do 17 grudnia 2021 r. Tymczasem nadal nie mamy ani ustawy, ani nawet nie znamy jej ostatecznego projektu. Po miesiącu od momentu, w którym zakończył się etap zgłaszania uwag do projektu odpowiedzialny za jego przygotowanie resort pracy ani nie odniósł się do nich– mówi Dorota Bąbiak–Kowalska, radca prawny, zastępca Dyrektora Biura Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza.
Zobacz szkolenie w LEX: Baran Beata, Sygnaliści i system zgłaszania nieprawidłowości w jednostkach samorządu terytorialnego >
Zaniepokojona sytuacją Strona Samorządowa KWRiST wystąpiła z wnioskiem o przedstawienie informacji na temat stanu prac legislacyjnych nad projektem ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, na grudniowym posiedzeniu KWRiST. Ta została zaprezentowana 15 grudnia br.
Czytaj także: System ochrony sygnalistów to też element kontroli zarządczej>>
800 stron uwag spowolniło prace
– 17 listopada br. zakończyliśmy proces konsultacji społecznych. Zgłoszonych zostało prawie 800 stron uwag, między innymi przez Jednostki Samorządu Terytorialnego i organizacje pozarządowe. W tej chwili są one opracowywane i mam nadzieję, że w styczniu 2022 r. uda nam się ustosunkować do wszystkich zgłoszonych do projektu uwag. Szacujemy też, że na początku pierwszego kwartału przyszłego roku uda nam się przygotować ostateczny projekt ustawy. Taki, który można będzie przedstawić na Komitet Europejski i Komitet Stały Rady Ministrów. To są oczywiście założenia optymistyczne – poinformował Stanisław Szwed, wiceminister rodziny i polityki społecznej. Wyjaśnił jednocześnie, że sprawa sygnalistów jest skomplikowana, drażliwa i dlatego wymaga czasu.
Zobacz szkolenie w LEX: Gumularz Mirosław, Ochrona danych osobowych sygnalistów >
- O tym, że Dyrektywę o sygnalistach trzeba będzie wdrożyć, polski rząd wiedział co najmniej od momentu, w którym ta została wydana, czyli od ponad dwóch lat. Szkoda, że w tym czasie zrobił tak niewiele, aby prawidłowo i w przewidzianym terminie implementować jej przepisy do polskiego prawodawstwa – komentuje Dorota Bąbiak–Kowalska.
Natomiast Marek Wójcik, sekretarz Strony Samorządowej dodaje, że pomimo niewdrożenia Dyrektywy 2019/1937 samorządy są nią związane i obywatele mogą z niej korzystać. – Dlatego, w imieniu wszystkich samorządów zaapelowałem do wiceministra Szweda o przygotowanie wytycznych mówiących o tym, w jaki sposób samorządy mają postępować w sytuacjach, w których zaczną zgłaszać się osoby chcące skorzystać z zagwarantowanej przepisami unijnymi ochrony – mówi Marek Wójcik.
Czytaj w LEX: Baran Beata, Dyrektywa o ochronie sygnalistów - co wynika z niej dla jednostek samorządu terytorialnego? >
Jest szansa, że rząd zdąży przed 17 grudnia 2023 r.
Każde Państwo Członkowskie, w przepisach wdrażających Dyrektywę o sygnalistach, ma obowiązek spowodować, by podmioty prawne w sektorze prywatnym i publicznym ustanowiły kanały i procedury na potrzeby dokonywania zgłoszeń wewnętrznych i podejmowania działań następczych.
Obowiązek ustanowienia takich kanałów dotyczy tych podmiotów prawnych w sektorze prywatnym, które zatrudniają co najmniej 50 pracowników. Jednocześnie w art. 21 ust. 2 Dyrektywy czytamy: „Na zasadzie odstępstwa od ust. 1, w przypadku podmiotów prawnych w sektorze prywatnym zatrudniających od 50 do 249 pracowników, państwa członkowskie wprowadzają w życie do dnia 17 grudnia 2023 r. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wypełnienia obowiązku ustanowienia wewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń".
