Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę, że konieczna jest kompleksowa nowelizacja ustawy o osobach starszych obejmująca m.in. wprowadzenie koordynacji i ewaluacji polityki senioralnej, a warunkiem całościowej polityki senioralnej jest efektywna współpraca między różnymi resortami.

Konwencja o prawach osób starszych

Adam Bodnar w wystąpieniu do minister rodziny pracy i polityki społecznej przedstawił rekomendacje działań umożliwiających skuteczną ochronę praw starszych obywateli. Jego zdaniem chodzi o to, by najważniejsze wartości zapisane w Konstytucji - takie jak godność i równe traktowanie - realizowano w sytuacji „nadchodzącej zmiany proporcji między generacjami”. Zasadą powinno być partnerskie traktowanie osób starszych niezależnie od stopnia sprawności.

 

Rzecznik pozytywnie ocenia włączenie się MRPiPS w międzynarodową debatę w sprawie opracowania Konwencji o prawach osób starszych. Konieczne jest jednak zwiększenie zaangażowania  polskiego rządu. Według RPO opracowanie i przyjęcie Konwencji, która przygotowywana jest w ramach specjalnej grupy Organizacji Narodów Zjednoczonych, byłoby ważne w pracy nad niezbędnymi zmianami. Wspierałaby ona rządzących na poziomie lokalnym i centralnym we wprowadzaniu niezbędnych rozwiązań, a obywatele mogliby odwoływać się do niej w kontaktach z administracją publiczną.

Luki w prawie dotyczącym seniorów

Rzecznik apeluje o przygotowanie na kolejną Sesję OEWGA propozycji normatywnych. Jak podkreśla, są luki w przepisach lub niedociągnięcia w ich wdrażaniu, które powodują, że liczna grupa osób starszych i osób je wspierających pozostają pozostawione same sobie. Nadal brakuje np. dobrze skoordynowanego systemu wsparcia na poziomie gminy, efektywnego informowania obywateli o możliwości i zakresie wsparcia, czy wdrożenia Narodowego Planu Alzheimerowskiego.

Z ostatnich badań z 2014 r. wynika, że jedna trzecia osób w wieku 65 lat i więcej miała trudności w wykonywaniu czynności życia codziennego, a 45 proc. nie miało do kogo zwrócić się o pomoc. W części gmin nie oferuje się usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania. W ocenie RPO, mimo takiej diagnozy, nie są podejmowane adekwatne działania zaradcze w postaci odpowiednich usług sektora publicznego.

Czytaj też: Prawie 20 proc. gmin nie zapewnia seniorom opieki

Zgłaszanie nadużyć wobec osób starszych

Według RPO jednym z możliwych środków zaradczych byłby efektywny mechanizm zgłaszania nadużyć i przemocy dostępny na poziomie konkretnych instytucji opiekuńczych, jak domy pomocy społecznej, ale również na poziomie lokalnym dla mieszkańców w starszym wieku. Powinno zapewnić się dotarcie z informacją o możliwości zgłaszania nadużyć i zaniedbań do osób osamotnionych lub pozostających w izolacji społecznej.

Rzecznik zaznacza, że taki mechanizm da poczucie bezpieczeństwa osobie starszej oraz zagwarantuje, że nie pozostanie bez wsparcia, jeżeli zgłosi nadużycia ze strony osób, które udzielają jej pomocy. - Jeżeli konwencja zostałaby opracowana i przyjęta, wdrożenie takiego mechanizmu byłoby obowiązkowe na poziomie lokalnym i tym samym stanowiłoby instrument, do którego można się odwołać, słusznie oczekując sprawnego reagowania na krzywdę - wskazuje.

Czytaj też: Polityka senioralna samorządów nie nadąża za potrzebami

Zmiany w ustawie dotyczącej osób starszych

RPO rekomenduje wprowadzenie do „Polityki społeczna wobec osób starszych do 2030 r.” postulat nowelizacji ustawy o osobach starszych z 11 września 2015 r. Wnosi o rozszerzenie zakresu ustawy - obejmującej dotychczas jedynie monitoring sytuacji osób starszych i realizacji polityki senioralnej - także o ewaluację działań.

Konieczne jest zdaniem Adama Bodnara wprowadzenie instytucji koordynującej politykę senioralną. Postuluje rozszerzenie ustawy o obszar przeciwdziałania przemocy wobec osób starszych, którego zabrakło wśród obecnie obowiązujących 13 obszarów. Projekty rządowe powinny wskazywać, czy i w jakim zakresie w  inicjatywach legislacyjnych uwzględniono prawa osób starszych oraz informować, czy projektowane zmiany wpłyną na wyrównywanie ich szans. Miałoby to doniosłe znaczenie dla przeciwdziałania zjawisku dyskryminacji pośredniej - kiedy to pozornie neutralne rozwiązania pozostawiają daną grupę osób w gorszej sytuacji.