Każde zmniejszenie nadwyżki operacyjnej podsektora samorządowego będzie oznaczało przeszło dwuipółkrotne zmniejszenie poziomu inwestycji samorządów – oceniają przedstawiciele w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu. To mniej środków na udziały własne i mniejsza zdolność kredytowa – wyjaśniają. Dodatkowo oznacza to także mniejsze wpływy podatkowe państwa, w tym zwłaszcza z podatku VAT.
Wzrost wydatków samorządów
Tymczasem ponad 950 samorządów ma ujemną nadwyżkę operacyjną netto. Oblicza się ją, odejmując od dochodów bieżących wydatki bieżące oraz środki na spłatę zadłużenia. - To stan bliski krytycznego – mówił podczas posiedzenia Komisji Wspólnej prezydent Gliwic Zygmunt Frankiewicz. Jego zdaniem konieczna jest rekompensata wydatków samorządów.
W ostatnich latach obserwujemy znaczny wzrost wydatków JST - bieżących i inwestycyjnych. To wynik zwiększenia zakresu zadań i wzrostu inwestycji oraz efektem znacznego wzrostu większości kosztów wykonywania zadań.
Krzysztof Iwaniuk, szef Związku Gmin Wiejskich RP podkreśla, że przyszły rok jest pod znakiem zapytania, czy „budżety samorządów się pospinają”. - Żebyśmy nie zatracili istoty samorządu, konieczny jest nowy mechanizm wyrównawczy i pilna zmiana ustawy o finansach samorządów – podkreśla.
Andrzej Porawski, sekretarz Komisji Wspólnej, dyrektor biura Związku Miast Polskich, zaznaczył, że następuje radykalny wzrost kosztów inwestycji. - Kosztorysy sprzed dwóch lat a dzisiejsze realia otrzymywane w ofertach to dwie różne sprawy – mówi.
Czytaj też: Piła chce 5 mln złotych od państwa za realizację zadań zleconych
PIT nie starcza
Jacek Karnowski, prezydent Sopotu zaznaczył, że największą bolączką samorządów jest spadek wpływów z podatku PIT oraz zwiększenie wydatków na zdrowie, oświatę i energię. – Są dla nas bardzo palące i nie mogą czekać – mówi.
Krzysztof Kosiński, prezydent Ciechanowa, zwrócił uwagę, że należy się odnieść do przyszłości i zmian podatkowych, które wchodzą w życie. – Zmiany podatkowe w głównej mierze dotkną samorządów – mówi. Jak wyjaśnia, środki zyskane ze zmniejszeń podatków będące w zasobach Polaków i przeznaczone na konsumpcję, nie trafią do samorządów, tylko z podatkiem VAT do budżetu państwa.
Przykładowo w raporcie przygotowanym przez samorządowców podano wydatki bieżące JST w podstawowym składniku kosztów realizacji zadań w okresie od 2015 do 2018 roku, jakim są płace wraz z pochodnymi. Wzrosły one o 11,26 mld zł (z 71,44 mld do 82,70 mld zł). Prawie cały wzrost wpływów z udziału w podatku PIT został przeznaczony na sfinansowanie wzrostu wynagrodzeń w sektorze samorządowym. Jeśli do tego dodać wzrost wydatków bieżących na zakup towarów i usług, który wyniósł blisko 8 mld zł, to znaczy, że wzrost wpływów z udziału JST w PIT nie wystarczył nawet na podstawowe wydatki bieżące.
Na wzrost wydatków ogromny wpływ miały też w samorządach m.in. dopłaty do subwencji oświatowej, rozwój inwestycyjny, w tym wzrost cen oferowanych na przetargach. Wśród usług świadczonych na rzecz mieszkańców szczególne miejsce zajmuje odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych oraz drastycznie rosnące koszty zagospodarowania odpadów. Problemem jest też przejmowanie zobowiązań szpitali.
Zadłużenie samorządów
Zadłużenie podsektora samorządowego, wynoszące na koniec 2018 r. ok. 76,1 mld zł, ma ścisły związek z poziomem inwestycji w relacji do nadwyżki operacyjnej. Nadwyżka operacyjna netto to różnica pomiędzy dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi oraz środkami na spłatę zadłużenia. Nadwyżka operacyjna brutto to własny potencjał inwestycyjny samorządów.
Jak jednak podkreśla w rozmowie z nami Andrzej Porawski, dyrektor biura Związku Miast Polskich, wieloletnie prognozy finansowe przewidują inwestycje, których nie da się do końca roku zrealizować, wiec ostatecznie pewne wydatki nie zostaną przez samorządy poniesione, wiec nadwyżka operacyjna netto na koniec roku będzie wyższa. – TO jeszcze wprost nie rzutuje na to, co będzie w przyszłym roku – będą obniżki PIT i każdy samorząd policzy to dla siebie i z tymi danymi uchwali budżet na przyszły rok – mówi.
Z aktualnych danych z WPF, udostępnionych przez resort finansów wynika, że w roku 2019 ujemną nadwyżkę operacyjną netto wykazuje:
- - 31 (prawie połowa) miast na prawach powiatu,
- - 58 powiatów (w dalszych 46 jest ona mniejsza niż 1 mln zł),
- - 865 gmin (w dalszych 751 jest ona mniejsza niż 1 mln zł).
Restrukturyzacja zadłużenia
Jak podkreśla wiceminister finansów Tomasz Robaczyński, samorządy będą mogły zrestrukturyzować zadłużenie na wypadek gdyby budżetu nie udało się uchwalić. Jak podkreśla Andrzej Porawski, banki nie muszą się na to zgodzić, poza tym wiąże się to z kosztami dla samorządów. Nie wiadomo więc, komu restrukturyzacja się uda.
Z raportu wynika, że wydatki inwestycyjne budżetów zdecentralizowanych wyniosły w okresie od 2006 do 2018 roku aż 461,5 mld zł (narastająco), wyraźnie więcej niż wydatki inwestycyjne budżetu centralnego. Własny potencjał inwestycyjny samorządów (nadwyżka operacyjna brutto) wyniósł w tym okresie 205,3 mld zł, co oznacza, że ponad 60% wydatków inwestycyjnych JST sfinansowały ze środków pozyskanych z innych źródeł, w tym z instrumentów zwrotnych (głównie z kredytów). Znaczna część zaciągniętych zobowiązań (106 mld) została już spłacona, co oznacza, że nadwyżka operacyjna netto wyniosła w ciągu tych 13 lat tylko 99,3 mld zł. Do spłacenia na koniec 2018 roku pozostawało ok. 76,1 mld zł. Z podsumowania tych danych wynika, że lokalni i regionalni gospodarze pozyskali na inwestycje z innych źródeł (głównie z funduszy UE) ponad 179 mld zł.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
