Odwołanie wójta

Przepisy ustrojowych ustaw samorządowych przyznają Prezesowi Rady Ministrów kompetencje nadzorcze o charakterze personalnym polegające na bezpośredniej ingerencji  w strukturę organów jednostek samorządu terytorialnego[1] (zwanych dalej: „j.s.t.”). W świetle obowiązujących przepisów prawa należą do nich m.in.:

  1. odwołanie albo rozwiązanie organu wykonawczego j.s.t.;
  2. zawieszenie organów j.s.t. i ustanowienie zarządu komisarycznego;

W niniejszym opracowaniu analizie zostanie poddane odwołanie albo rozwiązanie organu wykonawczego wspólnoty samorządowej[2].

Czytaj też: Środki nadzoru personalnego nad samorządami tylko w określonych sytuacjach

Przesłanki

Najbardziej rygorystycznymi środkami nadzoru o charakterze personalnym są: (1) odwołanie wójta[3] oraz (2) rozwiązanie zarządu powiatu i zarządu województwa[4]. Samorządowe ustawy ustrojowe przewidują identyczne przesłanki zastosowania obu tych form ingerencji nadzorczej. Zgodnie z ich treścią, przyczyną odwołania albo rozwiązania organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego przez Prezesa Rady Ministrów stanowią powtarzające się naruszenia Konstytucji lub ustaw, których dopuszcza się odpowiednio wójt albo zarząd powiatu/ województwa[5].

Czytaj też: Sejm może rozwiązać organ stanowiący samorządu

Sformułowanie przesłanek ustawowych zastosowania wskazanych środków personalnych budzi wątpliwości interpretacyjne. Niejasności wynikają przede wszystkim z użycia określenia „powtarzające się naruszenia” w wymienionych aktów normatywnych[6]. Ustawodawca posługuje się zwrotem sugerującym wielokrotność naruszeń w postępowaniu organu wykonawczego. Niemniej, nie wiadomo, jaka konkretnie liczba naruszeń prawa uzasadnia podjęcie ingerencji nadzorczej. W doktrynie przyjmuje się jedynie, że nie może być to naruszenie jednostkowe, ale zawsze kilkukrotne[7]. W związku z tym, powstaje pytanie, czy przesłanką odwołania albo rozwiązania organu wykonawczego wspólnoty samorządowej może być już dwukrotne naruszenie Konstytucji lub ustaw. Wielu autorów powtarza za A. Szewcem, że jest to wystarczające, ale pod warunkiem, że „waga przewinień” organu wykonawczego j.s.t. jest „dostatecznie duża”[8].

Czytaj też: Środki nadzoru personalnego pod kontrolą sądu

Tymczasem regulacje ustaw samorządowych w ogóle nie precyzują stopnia istotności naruszeń prawa, które warunkują odwołanie wójta albo rozwiązanie zarządu powiatu czy zarządu województwa[9]. Ocena ich doniosłości zależy od okoliczności konkretnego przypadku i ma w pewnej mierze charakter uznaniowy. Treść przepisów u.s.g., u.s.p. i u.s.w. stwarza wiele możliwości interpretacyjnych[10]. Nie jest bowiem wykluczone, że odwołanie albo rozwiązanie organu wykonawczego j.s.t. będzie uzasadnione powtarzającymi, ale niekoniecznie istotnymi naruszeniami prawa. Sformułowanie przepisów ustaw samorządowych pozwala również przyjąć bez dodatkowych zastrzeżeń, że dwukrotne naruszenie Konstytucji lub ustaw stanowi wystarczającą przesłankę podjęcia ingerencji nadzorczej przez Prezesa Rady Ministrów.

Biorąc jednak pod uwagę zasadę proporcjonalności, a także doniosłe konsekwencje zastosowania przedstawionych środków personalnych, organ nadzoru rzeczywiście powinien ograniczyć swoją ingerencję do przypadków oczywistych i istotnych naruszeń Konstytucji lub ustaw[11]. Rozstrzygnięcie nadzorcze[12] w sprawie odwołania albo rozwiązania organu wykonawczego j.s.t. powinno uwzględniać następstwa niezgodnej z prawem działalności wójta, zarządu powiatu albo zarządu województwa[13]. Z literalnego brzmienia regulacji ustaw samorządowych bezsprzecznie wynika natomiast, że organ nadzoru nie może podjąć ingerencji w przypadku jednorazowego naruszenia wskazanych aktów normatywnych, chociażby miało charakter rażący[14].


Czytaj też: Brak realizacji zadań publicznych skutkuje zawieszeniem organów samorządu

Przesłanki odwołania albo rozwiązania organu wykonawczego j.s.t. są enumeratywne, ponieważ sprowadzają się do naruszenia wyłącznie Konstytucji lub ustaw[15]. Wprowadzone zastrzeżenie rangi aktu normatywnego stanowi istotne ograniczenie dopuszczalności ingerencji nadzorczej. W związku z tym, zastosowania wskazanego środka nadzoru nie uzasadniają powtarzające się naruszenia norm zawartych w umowach międzynarodowych, aktach prawnych Unii Europejskiej, rozporządzeniach czy aktach prawa miejscowego[16]. Trudno znaleźć racjonalne uzasadnienie selekcji dokonanej przez ustawodawcę[17]. Skutki powtarzającego się naruszenia pozostałych aktów prawa powszechnie obowiązującego mogą być niemniej poważne i szkodliwe niż naruszenia Konstytucji czy ustaw. Z przyjętych rozwiązań nie wynika, że naruszenia prawa muszą być tożsame, tzn. odnosić się każdorazowo do tej samej normy czy tego samego aktu normatywnego.

Literalne brzmienie przepisów wskazuje, że powtarzające się naruszenia prawa mogą dotyczyć samej Konstytucji, natomiast w przypadku ustaw ze względu na użycie sformułowania w liczbie mnogiej – sugeruje, że naruszenia powinny dotyczyć co najmniej dwóch różnych aktów normatywnych. Regulacje prawne dopuszczają także przyjęcie możliwości jednorazowego naruszenia Konstytucji przy jednoczesnym naruszeniu ustaw. Treść przesłanek ustawowych realizacji kompetencji nadzorczych o tak poważnych konsekwencjach budzi uzasadnione zastrzeżenia, ponieważ w praktyce może stanowić źródło licznych rozbieżności interpretacyjnych[18]. Słuszne jest natomiast twierdzenie, że normy konstytucyjne lub ustawowe muszą obowiązywać w chwili dokonywania naruszeń przez organ wykonawczy j.s.t. Jeśli działania organu stałyby się niezgodne z prawem dopiero w świetle późniejszych zmian legislacyjnych, to ingerencja organu nadzoru jest niedopuszczalna[19].


Ocena organu nadzoru może dotyczyć różnych aspektów działalności wójta, zarządu powiatu i zarządu województwa. Ustawodawca nie wskazuje bowiem konkretnie treści naruszeń Konstytucji lub ustaw. Środki nadzoru mogą zostać podjęte zarówno ze względu na zaniechania realizacji obowiązków ustawowych, działalność prawotwórczą, jak i działania faktyczne organu wykonawczego j.s.t.[20]. W tym przypadku, ogólnikowość regulacji należy ocenić pozytywnie dlatego, że trudno wyczerpująco wskazać wszystkie możliwości naruszenia Konstytucji lub ustaw, które warunkowałyby podjęcie ingerencji nadzorczej.


Ustawodawca nie wprowadza wyraźnych ograniczeń czasowych wydania rozstrzygnięcia nadzorczego w sprawie odwołania albo rozwiązania organu wykonawczego wspólnoty samorządowej. Treść przepisów regulujących zastosowanie prezentowanych środków nadzoru wskazuje jednak na pewną ciągłość w działaniu wójta, zarządu powiatu albo zarządu województwa, który „dopuszcza się” powtarzającego naruszenia Konstytucji lub ustaw[21]. Z tego względu, należałoby przyjąć, że organ nadzoru może skorzystać z przysługującej mu kompetencji do czasu upływu kadencji danego organu. Zasadne jest bowiem twierdzenie, że organy j.s.t. powołane w wyniku przeprowadzenia kolejnych wyborów nie mogą ponosić konsekwencji działań swoich poprzedników[22]. Nie jest natomiast do końca jasne, czy w przypadku powtórnego wyboru tej samej osoby na stanowisko wójta oraz utworzenia identycznego składu zarządu powiatu albo zarządu województwa, możliwa jest realizacja wskazanych kompetencji nadzorczych z tytułu powtarzających się naruszeń Konstytucji lub ustaw, których osoby sprawujące funkcje organów j.s.t. dopuściły się w okresie poprzedniej kadencji[23].


Postępowanie nadzorcze

Postępowanie nadzorcze prowadzącego do odwołania wójta i rozwiązania zarządu powiatu/województwa jest wieloetapowe. Organami, które biorą w nim udział są oprócz Prezesa Rady Ministrów, także wojewoda oraz minister właściwy do spraw administracji publicznej. Pomiędzy ustawami samorządowymi występują pewne różnice dotyczące regulacji proceduralnych, które wynikają z odmiennej struktury organów wykonawczych poszczególnych j.s.t. oraz ich powiązania z organami stanowiącymi j.s.t.[24]. Postępowanie nadzorcze składa się jednak zawsze z trzech obligatoryjnych etapów.


Na początku, wojewoda przeprowadza tzw. czynności sanacyjne[25]. Przyznanie wojewodzie prawa do inicjowania postępowania nadzorczego może wynikać z założenia, że jako organ nadzoru bieżącego nad działalnością j.s.t. dysponuje miarodajną wiedzą na temat funkcjonowania ich organów. Wojewoda samodzielnie ocenia potrzebę wszczęcia postępowania nadzorczego. Z treści wyroku NSA z dnia 20 lipca 2004 r., OSK 629/04 wynika, że osobom fizycznym nie przysługuje prawo żądania zobowiązania wojewody przez sąd administracyjny do podjęcia czynności inicjujących postępowanie nadzorcze[26]. Jednak mieszkańcy mogą sygnalizować fakt zaistnienia określonych naruszeń posługując się takimi środkami prawnymi jak: (1) petycja, (2) skarga, (3) wniosek. Nie są one jednak dla wojewody wiążące.


W przypadku odwołania wójta, wojewoda wzywa bezpośrednio organ wykonawczy gminy do zaprzestania naruszeń prawa. Ustawodawca nie wskazuje formy, jak również nie określa treści tego wezwania[27]. Wydaje się, że wojewoda powinien skonkretyzować w nim zarzucane wójtowi powtarzające się naruszenia Konstytucji lub ustaw wraz z przywołaniem naruszanych norm prawnych. W wezwaniu należałoby także uściślić sposób zaprzestania naruszeń prawa, jeśli wymaga to podjęcia określonych czynności.


Charakter prawny wezwania wójta do zaprzestania naruszeń Konstytucji lub ustaw jest niejednoznaczny. Część przedstawicieli doktryny uznaje, że to środek nadzoru, albowiem został przyznany organowi wymienionemu w art. 171 ust. 2 Konstytucji[28]. Powołana argumentacja budzi wątpliwości, ponieważ o kwalifikacji do środka nadzoru powinna przesądzać istota, tj. prawna możliwość wywierania wiążącego wpływu na działalność lub funkcjonowanie nadzorowanego organu. W tym przypadku, realizacja kompetencji wojewody przede wszystkim inicjuje i warunkuje podjęcie ingerencji nadzorczej przez Prezesa Rady Ministrów[29]. Wezwanie wójta do zaprzestania naruszeń prawa ma charakter wiążący w tym sensie, że jego nieskuteczność umożliwia wojewodzie złożenie wniosku w sprawie odwołania organu wykonawczego gminy. Decyzja o zastosowaniu właściwego środka nadzoru należy jednak wyłącznie do Prezesa Rady Ministrów[30]. Kompetencję wojewody można ewentualnie potraktować jako środek „miękkiego nadzoru”, ponieważ wezwanie skierowane do wójta nie skutkuje bezpośrednio prawnie wiążącą ingerencją w obsadę personalną organu wykonawczego j.s.t.


Wprowadzenie wymogu uprzedniego wezwania wójta do zaprzestania naruszeń prawa powinno stanowić gwarancję, że do jego odwołania dochodzi w ostateczności. W ramach procedury sanacyjnej wójtowi została przyznana możliwość skorygowania prowadzonej działalności we własnym zakresie. Skuteczna autoweryfikacja pozwala uniknąć ingerencji Prezesa Rady Ministrów, bez względu na charakter naruszeń Konstytucji lub ustaw, których dopuścił się organ wykonawczy gminy[31]. Ratio legis przyjętego rozwiązania polega więc na zabezpieczeniu samodzielności organizacyjnej wspólnoty samorządowej.


Zaprzestanie naruszeń prawa powinno co do zasady nastąpić natychmiast, a przynajmniej bez zbędnej zwłoki. Regulacje ustaw samorządowych nie przewidują jednak minimalnego terminu, który powinien upłynąć pomiędzy skierowaniem wezwania do wójta a złożeniem wniosku do Prezesa Rady Ministrów w sprawie odwołania organu wykonawczego gminy. Należy przyjąć, że sprecyzowanie powyższego terminu należy do wojewody[32]. Wójtowi powinno się zapewnić odpowiednią ilość czasu na skorygowanie prowadzonej działalności, zwłaszcza jeśli zaprzestanie naruszeń prawa nie polega na zwykłym zaniechaniu, ale wymaga podjęcia określonych czynności. Z przyjętej regulacji nie wynika, czy w wezwaniu wójta do zaprzestania naruszeń prawa można zobowiązać organ wykonawczy gminy do naprawienia szkód powstałych w związku z naruszeniami prawa lub wezwać do przywrócenia stanu poprzedniego. W doktrynie wskazuje się jedynie, że wezwanie skierowane przez wojewodę powinno zawierać „odpowiednie dyrektywy” dla wójta[33].


Inaczej uregulowano procedurę sanacyjną w przypadku rozwiązania zarządu powiatu i zarządu województwa[34]. Przede wszystkim, u.s.p. i u.s.w. nie przewidują bezpośredniego wezwania przez wojewodę organu wykonawczego wskazanych j.s.t. do zaprzestania naruszeń prawa. Zamiast tego, wojewoda kieruje do rady powiatu albo sejmiku województwa wezwanie w sprawie zastosowania wobec zarządu danej j.s.t. „niezbędnych środków”. Przyjęcie takiego rozwiązania stanowi rezultat powiązania organizacyjnego pomiędzy organami w samorządzie powiatowym i w samorządzie województwa[35]. Regulacje prawne przewidują bowiem, że organ wykonawczy w tych j.s.t. jest wybierany przez organ stanowiący. Ustawodawca nie precyzuje, na czym polega stosowanie przez radę lub sejmik „niezbędnych środków”, ani czy wskazane organy stanowiące dokonują


Rozwiązanie organu wykonawczego powiatu i samorządu województwa

ich samodzielnego wyboru[36]. W doktrynie przyjmuje się, że chodzi o środki, które są konieczne, a zarazem proporcjonalne do wymogów konkretnych okoliczności[37]. Rada powiatu albo sejmik województwa może zatem np. skierować do zarządu wezwanie do przyjęcia określonego sposobu postępowania. Niewykluczone, że realizacja wymaganych środków będzie się wiązać z koniecznością zmiany obsady personalnej organu wykonawczego w danej wspólnocie samorządowej[38].


Przejście do kolejnego etapu postępowania nadzorczego następuje, jeśli wezwanie skierowane przez wojewodę do organu wykonawczego gminy, bądź organu stanowiącego powiatu (województwa) nie odniesie skutku. Z regulacji ustawowej nie wynika, na jakiej podstawie ocenia się, że przeprowadzona procedura sanacyjna nie przyniosła oczekiwanych rezultatów[39]. Wydaje się, że przesłanką uzasadniającą złożenie wniosku w sprawie odwołania wójta jest nieosiągnięcie stanu pozwalającego stwierdzić, że organ wykonawczy gminy zaprzestał powtarzającego się naruszenia prawa. Jeśli chodzi natomiast o zarząd powiatu i zarząd województwa, to należy przyjąć, że ingerencję nadzorczą warunkuje brak oczekiwanych efektów środków zastosowanych przez organ stanowiący danej j.s.t.[40]. Złożenie wniosku do Prezesa Rady Ministrów jest również uzasadnione zignorowaniem wezwania skierowanego przez wojewodę do właściwych organów wspólnoty samorządowej[41]. W doktrynie i orzecznictwie podkreśla się, że do odwołania wójta może dojść wyłącznie, gdy ten dopuszcza się powtarzających naruszeń Konstytucji lub ustaw także po wezwaniu do ich zaprzestania.

Analogicznie, do rozwiązania organu wykonawczego samorządu powiatowego albo województwa dochodzi, jeśli zarząd dopuszcza się naruszeń prawa również po podjęciu przez organ stanowiący j.s.t. niezbędnych środków[42]. Zasadnym jest uznanie, że wówczas wystarczające jest już jednokrotne naruszenie wskazanych aktów normatywnych, ponieważ świadczy to o kontynuacji niezgodnej z prawem działalności organu wykonawczego danej wspólnoty samorządowej[43].


Wojewoda samodzielnie ocenia potrzebę złożenia wniosku w sprawie odwołania organu wykonawczego j.s.t. Ustawy samorządowe nie przewidują na tym etapie postępowania nadzorczego możliwości zakwestionowania przez wójta, czy zarząd powiatu albo zarząd województwa, skierowanego do nich wezwania, co należy uznać za pewne przeoczenie[44]. Wojewoda składa bezpośrednio do Prezesa Rady Ministrów wniosek w sprawie odwołania organu wykonawczego gminy. Koniecznym wymogiem ustawowym w przypadku rozwiązania organu wykonawczego samorządu powiatowego i samorządu województwa jest ponadto udział ministra właściwego do spraw administracji publicznej, który pośredniczy w złożeniu wniosku do Prezesa Rady Ministrów jako właściwego organu nadzoru[45]. Należy przyjąć, że w treści uzasadnienia wniosku powinna zostać wykazana bezskuteczność procedury sanacyjnej[46].

Wniosek wojewody warunkuje formalnie podjęcie ingerencji nadzorczej, ale to Prezes Rady Ministrów samodzielnie ocenia merytoryczną konieczność jej przeprowadzenia. W doktrynie podkreśla się, że kwalifikacja działań organu wykonawczego j.s.t. do przesłanek uzasadniających zastosowanie środka nadzoru powinna być zobiektywizowana[47]. Ingerencję organu nadzoru uzasadniają zwłaszcza formalne potwierdzenia powtarzających się naruszeń Konstytucji lub ustaw w postaci prawomocnych orzeczeń sądowych oraz rozstrzygnięć nadzorczych[48]. Ze względu na skutki zastosowania przedstawionego środka nadzoru, pożądane byłoby również wezwanie na tym etapie organu wykonawczego j.s.t. do przedstawienia swojego stanowiska w sprawie (np. w trybie żądania informacji). Jak słusznie podkreślono w wyroku WSA w Warszawie z dnia 10 listopada 2006 r., II SA/Wa 1260/06, organ wykonawczy j.s.t. nie może ponosić negatywnych konsekwencji niewłaściwej interpretacji prawa przez wojewodę, którego nieomylności nie należy zakładać[49]. Wniosek wojewody nie jest wiążący dla organu nadzoru. Z uwagi na zasadę legalizmu, należy jednak stwierdzić, że Prezes Rady Ministrów nie wyda rozstrzygnięcia nadzorczego w sprawie odwołania wójta albo rozwiązania zarządu powiatu, czy zarządu województwa wyłącznie ze względu na brak ustawowych przesłanek ingerencji nadzorczej lub niewykazanie bezskuteczności procedury sanacyjnej[50].


Konsekwencje prawne

Konsekwencją realizacji przedstawionej kompetencji nadzorczej jest także konieczność wyznaczenia osoby, która pełni funkcje odwołanego albo rozwiązanego organu wykonawczego wspólnoty samorządowej[51]. W doktrynie określa się wskazaną konstrukcję prawną mianem „jednoosobowego organu tymczasowego”[52] lub „pewnego rodzaju komisarza”[53], a także „pracownika administracji rządowej”[54]. Osoba pełniąca funkcję odpowiednio wójta czy zarządu powiatu (województwa) korzysta z pełni praw i obowiązków organu wykonawczego j.s.t., dlatego jest uznawana za jego zastępcę prawnego[55]. Chociaż nie wynika to wprost z regulacji ustaw samorządowych, należy przypuszczać, że przejęcie przez taką osobę właściwych zadań i kompetencji następuje z dniem wyznaczenia[56]. Osobę pełniącą funkcję organu wykonawczego w danej j.s.t. wyznacza Prezes Rady Ministrów, przy czym w przypadku samorządu gminnego konieczny jest dodatkowo wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. W doktrynie przyjmuje się, że akt wyznaczenia tej osoby nie stanowi odrębnego środka nadzoru, ale kompetencję o charakterze „organizacyjno-ustrojowym”, która stanowi korelat ingerencji nadzorczej[57]. Zgodnie z przywołanym już wyrokiem WSA w Warszawie z dnia 10 listopada 2006 r., II SA/Wa 1260/06 należy stwierdzić, że do wyznaczenia osoby pełniącej funkcje organu wykonawczego j.s.t. może dojść dopiero po uprawomocnieniu się rozstrzygnięcia nadzorczego Prezesa Rady Ministrów[58].


Niekiedy podkreśla się, że przedstawiony środek nadzoru narusza samorządność[59] danej wspólnoty samorządowej. Takie stwierdzenia pojawiają się zwłaszcza w związku z odwołaniem wójta, które wiąże się z zakończeniem działania organu wybieranego w sposób powszechny i bezpośredni przez mieszkańców j.s.t. Dopuszczalność regulacji wskazanej formy ingerencji nadzorczej jest jednak uzasadniona m.in. koniecznością zapewnienia ochrony interesów wspólnoty samorządowej przed permanentnie bezprawną działalnością organu wykonawczego[60].

Dowiedz się więcej z książki
Ustawa o samorządzie gminnym. Raport specjalny
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł

 


Przypisy:

  • [1] Zob. art. 96 ust. 2 oraz art. 97 u.s.g.; art. 83 ust. 2 oraz art. 84 u.s.p.; art. 84 ust. 2 oraz art. 85 u.s.p.
  • [2] Nt. zmian regulacji kompetencji nadzorczej Prezesa Rady Ministrów do odwołania wójta zob. także K. Borówka, Ewolucja środków nadzoru o charakterze personalnym na przykładzie rozwiązania rady gminy i odwołania wójta [w:] T. Bąkowski (red.), 25 lat Samorządu Terytorialnego w wolnej Polsce, Gdańskie Studia Prawnicze, t. XXXIV, 2015, s. 103-114
  • [3] Dotyczy odpowiednio: burmistrza i prezydenta miasta.
  • [4] E. Koniuszewska: Środki prawne ograniczające nadużycia władzy w jednostkach samorządu terytorialnego w ustrojowym prawie administracyjnym, Warszawa 2009, s. 212; G. Węgrzyn: Rozwiązanie/odwołanie…, s. 56; Z. Leoński, Z. Niewiadomski: Samorząd terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej. Informacje i objaśnienia dla praktyki na tle ustawy o samorządzie terytorialnym, Warszawa-Zielona Góra 1994, s. 100.
  • [5] Zob. art. 96 ust. 2 u.s.p.; art. 83 ust. 2 u.s.p.; art. 84 ust. 2.
  • [6] A. Matan [w:] B. Dolnicki: Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2010, s. 900.
  • [7] G. Węgrzyn: Rozwiązanie/odwołanie…, s. 59; P. Chmielnicki: P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym, Warszawa 2010, s. 776; K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz z odniesieniami do ustaw o samorządzie powiatowym i samorządzie województwa, Warszawa 2011, s. 770. Por. z uchwałą Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 października 1994 r., W.1./94, OTK 1994/11, poz. 47.
  • [8] A. Szewc:Legalność uchwał organów gminy (zagadnienia wybrane), Samorząd Terytorialny 1998, nr 6, s. 19.
  • [9] P. Chmielnicki: Akty nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa 2006, s. 260.
  • [10] A. Matan [w:] B. Dolnicki: Ustawa o samorządzie…, s. 903.Z. Kmieciak [w:] W. Chróścielewski, Z. Kmieciak: Postępowanie w sprawach nadzoru nad działalnością komunalną, Warszawa 1995, s. 44; G. Węgrzyn: Rozwiązanie/odwołanie..., s. 61; K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 771; P. Chmielnicki: Akty nadzoru…, s. 260.
  • [12] Sposób rozumienia terminu „rozstrzygnięcie nadzorcze” przyjęty za A. Wiktorowską: Prawne determinanty…, s. 215 wraz z przywołaną tam literaturą.
  • [13] G. Węgrzyn: Rozwiązanie/odwołanie…, s. 61.G. Jyż [w:] A. Szewc, G. Jyż, A. Pławecki: Samorząd gminny. Komentarz, Warszawa 2010, s. 732-733.
  • [15] K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 770; P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym…, s. 778.
  • [16] K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 770; P. Chmielnicki: Akty nadzoru…, s. 260.
  • [17] A. Matan [w:] B. Dolnicki: Ustawa o samorządzie…, s. 899-990.
  • [18] P. Chmielnicki: Akty nadzoru…, s. 260.
  • [19] K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 770.
  • [20] A. Szewc: Legalność uchwał…, s. 7-8; G. Jyż [w:] A. Szewc, G. Jyż, A. Pławecki: Ustawa o samorządzie…, s. 732.
  • [21] K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 771.
  • [22] Tamże, s. 772.
  • [23] A. Szewc: Legalność uchwał…, s. 19.
  • [24] K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 773.
  • [25] A. Matan [w:] B. Dolnicki: Ustawa o samorządzie…, s. 901.
  • [26] LEX nr 158865.
  • [27] G. Jyż [w:] A. Szewc, G. Jyż, A. Pławecki: Ustawa o samorządzie…, s. 734.
  • [28] Tamże, s. 731.
  • [29] A. Matan [w:] B. Dolnicki: Ustawa o samorządzie…, s. 901.
  • [30] P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym…, s. 778.
  • [31] K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 773.
  • [32] K. Sikora: Środki nadzoru…, s. 120; P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym…, s. 779.
  • [33] G. Jyż [w:] A. Szewc, G. Jyż, A. Pławecki: Ustawa o samorządzie…, s. 734.
  • [34] K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 773.
  • [35] B. Dolnicki: Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz, Warszawa 2007, s. 555; K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 773.
  • [36] Samorząd terytorialny, Warszawa 2009, s. 414.
  • [37] A. Wiktorowska: Prawne determinanty…, s. 217.
  • [38] W. Kisiel: Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce, Warszawa 2003, s. 269; B. Dolnicki: Samorząd terytorialny…, s. 414; G. Węgrzyn: Rozwiązanie/odwołanie…, s. 66.
  • [39] P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym…, s. 776; A. Matan [w:] B. Dolnicki: Ustawa o samorządzie…, s. 901.
  • [40] B. Dolnicki: Ustawa o samorządzie…, s. 555; A. Szewc: Ustawa o samorządzie województwa. Komentarz, Warszawa 2008, s. 579.
  • [41] B. Dolnicki: Samorząd terytorialny…, s. 414.
  • [42] P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym…, s. 776.
  • [43] Inaczej: por. wyrok NSA z dnia 17 października 2007 r., II OSK 491/07, LEX nr 438637, w którym wskazano, że naruszenia prawa uzasadniające odwołanie wójta również po wezwaniu do ich zaprzestania powinny być co najmniej dwukrotne.
  • [44] K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 771.
  • [45] Tamże, s. 773.
  • [46] Tamże, s. 772.
  • [47] P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym…, s. 777.
  • [48] K. Jaroszyński [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski: Ustawa o samorządzie…, s. 771; por. uchwała TK z dnia 5 października 1994 r., W. 1/94, OTK 1994, Nr 2, poz. 47.
  • [49] LEX nr 214225.
  • [50] P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym…, s. 777.
  • [51] G. Jyż [w:] A. Szewc, G. Jyż, A. Pławecki: Ustawa o samorządzie…, s. 773.
  • [52] K. Podgórski: Nadzór nad samorządem gminnym, Samorząd Terytorialny 1991, nr 1-2, s. 35.
  • [53] Z. Leoński: Nadzór nad samorządem terytorialnym w świetle ustawy z dnia 1 marca 1990 r., Państwo i Prawo 1990, z. 12, s. 59.
  • [54] W. Kisiel: Ustrój samorządu…, s. 276.
  • [55] P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym…, s. 778; B. Dolnicki: Samorząd terytorialny…, s. 416.
  • [56] P. Chmielnicki: Komentarz do ustawy o samorządzie gminnym…, s. 778.
  • [57] Tamże s. 778-779.
  • [58] LEX nr 214225.
  • [59] A. Wiktorowska: Prawne determinanty…, s. 218.
  • [60] G. Węgrzyn: Rozwiązanie/odwołanie…, s. 55.