Rady kobiet w samorządach - zasady, tryb tworzenia

Celem projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa jest ustanowienie podstaw prawnych tworzenia i funkcjonowania w samorządach rad kobiet, a także zapewnienia im odpowiedniego wsparcia administracyjno-biurowego i finansowego. Jak uzasadnia Katarzyna Kotula, minister do spraw równości, proponowane zmiany są motywowane apelami środowisk kobiecych.

- O zmianę powyższych przepisów od lat zabiegała sieć Rad Kobiet, która zrzesza i opiekuje się radami kobiet w Polsce, a także Komisja do spraw Praw Człowieka i Równego Traktowania przy Związku Miast Polskich. Kwestia ta była także tematem dwóch petycji skierowanych do Komisji do Spraw Petycji – uzasadnia inicjatywę legislacyjną minister.

W uzasadnieniu do projektu wskazano, że instytucjonalne podparcie rad kobiet przyczyni się w dłuższej perspektywie do zwiększenia reprezentacji kobiet w lokalnych władzach i organach decyzyjnych, a także wpłynie na podniesienie standardów w zakresie działań na rzecz równości płci i przeciwdziałania dyskryminacji. Proponowane zmiany stanowią też realizację zapisów przyjętego uchwałą Rady Ministrów z 24 maja 2022 r. Krajowego Programu Działań na Rzecz Równego Traktowania na lata 2022-2030 oraz spełnieniem przez Polskę jednego z warunków Krajowych ram strategicznych na rzecz równości płci w ramach Celu Polityki 4 - Europa o Silniejszym Wymiarze Społecznym przez Wdrażanie Europejskiego Filaru Praw Socjalnych, w ramach Polityki Spójności 2021–2027.

Przeczytaj więcej Gmina jak kraj rad, ministra chce powołać kolejną

Jak dziś funkcjonują rady kobiet?

Obecnie rady kobiet funkcjonują w ponad 70 gminach. Powoływane są zarządzeniem wójta, burmistrza, prezydenta miasta, bądź na podstawie zmian statutu lub regulaminu organizacyjnego jednostki samorządowej. Jak wskazuje minister ds. równości, powołanie rady kobiet zależy więc od dobrej woli samorządowców oraz determinacji i zorganizowania się grupy inicjatywnej, reprezentującej interesy kobiet w danej społeczności lokalnej.

Minister wskazuje także, że powstawaniu rad kobiet nie sprzyja orzecznictwo sądów administracyjnych. Najpierw WSA w Olsztynie wyrokiem z 21 stycznia 2020 r. (sygn. II SA/OI 962/19) stwierdził niedopuszczalność powołania gminnej rady kobiet jako organu o charakterze opiniodawczym i konsultacyjnym, ponieważ nie ma do tego podstawy prawnej w obowiązujących przepisach. Stanowisko to potwierdził NSA w wyroku z 1 marca 2022 r. (sygn. III OSK 2738/21). Projekt ma rozwiązać więc dotychczasowe wątpliwości interpretacyjne.

Jakie zadania ma pełnić rada kobiet?

Zgodnie z projektem organy stanowiące JST będą mogły (nie ma obowiązku) wyrazić zgodę na utworzenie gminnej, powiatowej, wojewódzkiej rady kobiet z własnej inicjatywy lub na wniosek:

odpowiednio wójta, starosty, marszałka województwa;
podmiotów reprezentujących zainteresowane środowiska, w szczególności:

a) organizacji pozarządowych lub podmiotów określonych w art. 3 ust. 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, działających na terenie danej gminy/powiatu/województwa,
b) środowisk kobiecych z terenu danej gminy/powiatu/województwa.

Zadania rad kobiet:

opiniowanie projektów uchwał dotyczących polityki równego traktowania w danej jednostce samorządu terytorialnego;
udział w opracowaniu dokumentów strategicznych gminy/powiatu/województwa na rzecz równego traktowania;
monitorowanie realizacji dokumentów strategicznych gminy/powiatu/województwa na rzecz równego traktowania;
podejmowanie działań na rzecz równego traktowania, w szczególności w zakresie edukacji obywatelskiej, na zasadach określonych przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego.

Ponadto rady kobiet będą mogły:

zgłosić do uprawnionych podmiotów wniosek o podjęcie inicjatywy uchwałodawczej,
kierować zapytania lub wnioski w formie uchwały (wójt/starosta/marszałek województwa lub osoba przez niego wyznaczona będą obowiązani udzielić odpowiedzi na piśmie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania uchwały),
współuczestniczyć w działaniach związanych z tworzeniem i realizacją rządowych dokumentów strategicznych dotyczących polityki równego traktowania, np. Krajowego Programu Działań na Rzecz Równego Traktowania.

Będzie opiekun rady, wsparcie oraz diety

Projekt przewiduje się, że rady kobiet będą miały opiekuna wyznaczonego przez wójta gminy/starostę/marszałka województwa. Obsługę administracyjno-biurową i finansową rad kobiet będzie zapewni urząd gminy/ starostwo powiatowe/ urząd marszałkowski.

Rady kobiet będą funkcjonowały na podstawie statutów nadanych przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego określających „w szczególności zasady działania, tryb i kryteria wyboru członkiń i członków oraz zasady wygaśnięcia mandatu i odwołania członkiń i członków rady, a także zasady zwrotu kosztów udziału w posiedzeniach rad kobiet lub w zorganizowanych wydarzeniach, na których będą reprezentować tę radę”. Statut rady kobiet będzie też mógł określać szczegółowe wymagania, które musi spełniać opiekun danej rady, zakres jego obowiązków oraz zasady jego odwoływania.

Zaproponowane przepisy są kalką rozwiązań przyjętych dla rad seniorów oraz młodzieżowych rad (odpowiednio art. 5b i 5c ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, art. 3e i 3f ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym oraz art. 10b i 10c ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa). Projektowane przepisy nie wpłyną na kadencje obecnie funkcjonujących rad kobiet. Jednocześnie organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego będą mogły zdecydować o przekształceniu istniejących rad w rady kobiet, o których mowa w nowych przepisach.

Przeczytaj także:

Rada kobiet to potencjalne koszty dla samorządu

W ocenie skutków regulacji minister przyznaje, że koszty funkcjonowania rad kobiet będą zależne od decyzji samorządów o ich utworzeniu. Szacowany roczny koszt jednej rady: ok. 12 tys. zł (głównie obsługa administracyjna). W pierwszym roku po wejściu w życie przepisów przewiduje się powołanie 30–50 nowych rad, co oznacza łączny koszt od 360 tys. zł do 600 tys. zł dla samorządów. W kolejnych latach tempo powstawania nowych rad ma spadać, a koszty będą niewielkie. Projekt wskazuje, że wydatki pokrywane będą ze środków własnych samorządów (działalność bieżąca, promocja samorządności), bez uszczerbku dla innych zadań.

Nowość