W art. 125 ust. 2 ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej przewidziano powstanie korpusu obrony cywilnej, który ma obejmować personel obrony cywilnej oraz krajową rezerwę obrony cywilnej. Do personelu obrony cywilnej mają zaś należeć m.in. osoby, którym nadano przydział mobilizacyjny obrony cywilnej (art. 125 ust. 3 ustawy). Ustawa zawiera upoważnienie do wydania rozporządzenia, które ma określić m.in. sposób i tryb prowadzenia Ewidencji Obrony Cywilnej, nadawania i uchylania przydziałów mobilizacyjnych obrony cywilnej i powoływania do służby w obronie cywilnej, wzór wniosku o nadanie przydziału mobilizacyjnego obrony cywilnej (art. 140 ustawy).
We wtorek 25, listopada 2025 r., opublikowano mój tekst pt. „Nadal brakuje szczegółowych zasad nadawania przydziałów mobilizacyjnych w obronie cywilnej”, w którym wskazano na brak tego aktu wykonawczego.
Tytuł rozporządzenia może być mylący
Jednak sprawa ruszyła nieco do przodu. Na stronie RCL pojawił się projekt rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie Ewidencji Obrony Cywilnej. Projektowane rozporządzenie ma określać:
- sposób i tryb prowadzenia Ewidencji Obrony Cywilnej
- sposób i tryb nadawania i uchylania przydziałów mobilizacyjnych obrony cywilnej i powoływania do służby w obronie cywilnej;
- sposób przekazywania wezwania do służby w obronie cywilnej;
- wzór:
- a) wniosku o nadanie przydziału mobilizacyjnego obrony cywilnej,
- b) karty przydziału mobilizacyjnego obrony cywilnej,
- c) wezwania do służby w obronie cywilnej.
Wobec tego tytuł projektu rozporządzenia może być mylący, gdyż odnosi się tylko do Ewidencji Obrony Cywilnej. Jeśli chodzi o tę ewidencję, to zgodnie z art. 202 ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej ma być ona uruchomiona przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, czyli licząc od 1 stycznia 2025 roku. Zostało więc niewiele czasu na realizację tego przepisu i powstaje pytanie, czy rozporządzenie dotyczące Ewidencji Obrony Cywilnej wejdzie w tym czasie w życie. Zgodnie z projektem ma ono wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia (par. 21 projektu), a przecież nie zostało jeszcze wydane.
Uwagi do nadawania przydziałów mobilizacyjnych
W odniesieniu do zagadnienia nadawania przydziałów mobilizacyjnych można zgłosić pewne uwagi merytoryczne. Dane osób, którym planuje się nadać przydział mobilizacyjny obrony cywilnej wprowadza się do Ewidencji Obrony Cywilnej na podstawie wniosku o nadanie przydziału mobilizacyjnego obrony cywilnej (par. 7 ust. 1 projektu). Jednakże art. 128 ust. 1 ustawy stanowi, że w Ewidencji Obrony Cywilnej, z wyjątkiem wydzielonej części, gromadzi się dane o osobach wchodzących w skład korpusu obrony cywilnej, a nie o osobach co dopiero mogą wejść do korpusu. Podobnie stanowi też par. 2 i 3 projektu.
W par. 7 ust. 2 projektu przewidziano definicję „kierowników podmiotu sporządzającego wniosek”, która obejmuje również kierowników podmiotów ochrony ludności albo obrony cywilnej. Natomiast w par. 8 ust. 3 projektu wskazano, że kierownicy podmiotów ochrony ludności i obrony cywilnej przekazują dane i informacje organom ochrony ludności i obrony cywilnej właściwym ze względu na siedzibę podmiotu ochrony ludności, które sporządzają wniosek. Wynika więc z tego, że kierownicy tych podmiotów nie sporządzają wniosków, tylko lobbują w tej sprawie do organów. Co więcej, w art. 135 ust. 1 ustawy wymieniono wnioskodawców i nie ma tam podmiotów ochrony ludności (obrony cywilnej). Zatem można dostrzec sprzeczność pomiędzy przepisami par. 7 i 8 projektu.
Procedura nie stanowi wprost o informowaniu osoby, której ma być nadany przydział mobilizacyjny obrony cywilnej, o wszczęciu procedury w tym zakresie. Co prawda, jest mowa w par.7 projektu o pozyskiwaniu od niej danych, ale uważam takie rozwiązanie za niewystarczające. Kandydat na otrzymanie przydziału mobilizacyjnego powinien mieć pełną świadomość, że wszczynane jest postępowanie w jego sprawie.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza wniosek i składa go do wojewody za pośrednictwem starosty (art. 135 ust. 2 ustawy, par. 8 ust. 2 projektu). Natomiast w par. 8 ust. 7 projektu stwierdzono, że po weryfikacji poprawności danych kierownik podmiotu sporządzającego wniosek przesyła go do właściwego wojewody albo ministra. Nie ma mowy tutaj o pośrednictwie starosty w przypadku wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Termin 30 dni został określony na uzgadnianie wniosku odpowiednio z właściwym miejscowo szefem wojskowego centrum rekrutacji albo Ministrem Obrony Narodowej (par. 9 ust. 2 projektu). Brakuje natomiast wskazania terminów na pozostałe czynności wojewody czy ministra dokonywane w toku postępowania. Powinno być to ściśle określone, aby cała procedura przebiegała w sposób sprawny i szybki.
Brak ścieżki odwoławczej
Rozważenia wymaga wprowadzenie jakiejś ścieżki odwoławczej dla osoby, której ma być nadany przydział mobilizacyjny. Kwestia ta – ze względu na rangę - powinna być zresztą określona w ustawie. Niezależnie od tego, w uzasadnieniu do projektu wskazano, że: „nie przewiduje się procedury odwoławczej w przypadku, gdy organ nadający przydział wskaże inne miejsce służby niż preferowane”. Uważam takie rozwiązanie za niewłaściwe. Jeżeli dana osoba wnioskowała o określone miejsce, to w sytuacji innego załatwienia sprawy, powinna mieć wyraźnie określoną możliwość zaskarżenia takiej czynności.
Wskazane uwagi dotyczące terminów i procedury zaskarżenia powinny mieć zastosowanie także do postępowania w sprawie uchylenia przydziału mobilizacyjnego obrony cywilnej. W myśl art. 136 ust. 2 ustawy do uchylania przydziałów mobilizacyjnych obrony cywilnej stosuje się odpowiednio regulację dotyczącą nadawania przydziałów mobilizacyjnych.
Nie wiadomo dlaczego w par. 14 projektu mowa jest o dostarczaniu wezwań za pośrednictwem delegatur urzędów wojewódzkich. Wydaje się, że po prostu urząd wojewódzki (nie delegatura) powinien przekazywać wezwania starostwom, a starostwa urzędom gmin. W tym paragrafie projektodawca raz posługuje się pojęciem organu (np. wojewoda, starosta) a raz nazwą aparatu pomocniczego organu (np. starostwem), czy nazwą jednostki samorządowej (gminy).
dr Jarosław Dolny – doktor nauk prawnych, wykładowca Wyższej Szkoły Kształcenia Zawodowego we Wrocławiu, radca prawny, wieloletni pracownik administracji publicznej (administracji samorządowej i rządowej), autor wielu publikacji naukowych m.in. z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej
Cena promocyjna: 181.3 zł
|Cena regularna: 259 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 181.3 zł
