Duże znaczenie dla głosujących ma odpowiednie wskazanie siedzib obwodowych komisji wyborczych - aby wyborca miał realną możliwość zagłosowania, lokal powinien mieścić się blisko jego miejsca zamieszkania, w dostępnym miejscu.
Zmiany wprowadzone ustawą o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych, która obowiązuje od początku 2019 roku, zdaniem ekspertów i samorządowców nie sprawdziły się.
Ograniczenie kompetencji wyborczych samorządów
Jak mówi adwokat, dr hab. Anna Rakowska-Trela z Uniwersytetu Łódzkiego, lektura nowelizacji wskazuje, że zamiarem ustawodawcy było m.in. znaczne ograniczenie kompetencji wyborczych samorządów na rzecz z jednej strony komisarzy wyborczych, z drugiej - na rzecz nowo powołanych urzędników wyborczych. - Taki też wymiar mają zmiany, które dotyczą tworzenia i zmian odnoszących się obwodów głosowania - uważa.
Zmiany te to m.in. przekazanie komisarzowi wyborczemu kompetencji do tworzenia obwodów głosowania oraz do dokonywania zmian w podziale gminy na obwody głosowania. Do końca 2018 r. kompetencje te realizowały rady gmin w drodze uchwały podjętej na wniosek wójta.
- Uzasadnieniem rozwiązania, które obowiązywało przed nowelizacją, była okoliczność, że organy gmin najlepiej znają miejscowe stosunki, czy rozwiązania komunikacyjne, z którymi wiążą się możliwości dotarcia wyborców do obwodowych komisji wyborczych, a wreszcie i to, że najczęściej w budynkach samorządowych są ustalane siedziby komisji obwodowych – mówi Anna Rakowska-Trela. Obecnie zadania te wykonywać będą powołani w 2018 r. komisarze wyborczy.
Czytaj też: Nowi członkowie PKW - wybrani>>
Do komisji wyborczej nie na rowerze
Lokal wyborczy, w którym głosują mieszkańcy Pielgrzymowic z gminy Wilków, znajduje się siedem kilometrów od wsi. Tymczasem nie ma tam autobusu i muszą organizować sobie dojazd na własną rękę. Sołtys Sebastian Urbanek mówi, że mieszkańcy, zwłaszcza starsi, na ogół nie mają własnych środków transportu. – Oni po prostu nie głosują, bo na rowerze do lokalu nie dojadą – dodaje.
Czytaj w LEX: Rejestr wyborców i spis wyborców >
Lokal wyborczy dla mieszkańców jego sołectwa był pierwotnie oddalony o dwie wsie, przy kolejnych wyborach został przesunięty o kolejne. – Biorąc pod uwagę całą gminę punkt wyborczy jest dla naszych mieszkańców niewspółmiernie oddalony niż dla innych miejscowości – mówi sołtys. I pyta, jak można wpłynąć na usytuowanie lokalu wyborczego. Zwraca też uwagę, że w jego wsi jest świetlica wiejska, która idealnie nadaje się na punkt wyborczy.
Kodeks wyborczy przewiduje obecnie, że na postanowienie komisarza wyborczego w sprawie obwodów głosowania wyborcom w liczbie co najmniej 15 przysługuje skarga do Państwowej Komisji Wyborczej. Dotychczas na uchwały rad gmin przysługiwała skarga do komisarza wyborczego. Skrócił się termin na jej wniesienie do 3 dni – wcześniej było to 5 dni. - Organy gmin są więc także wyłączone z procedury odwoławczej w tych sprawach – podkreśla Anna Rakowska-Trela.
Czytaj w LEX: Przekazywanie informacji o wyborach wyborcom niepełnosprawnym >
Odległość ma znaczenie
Jak podkreśla dr Adam Gendźwiłł z Katedry Rozwoju i Polityki Lokalnej Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, odległość do lokalu wyborczego ma znaczenie i jeśli jest duża, może przyczyniać się do spadku frekwencji i tzw. selektywności polegającej na tym, że tylko osoby najbardziej zdeterminowane do głosowania i mające własny środek transportu dotrą do lokalu i oddadzą głos.
Jego zdaniem „oddalanie” punktów wyborczych to zagrożenie dla równości dostępu do lokalu wyborczego. – Powinniśmy starać się ograniczać koszty, jakie musi ponieść wyborca, żeby oddać głos - mówi. Problem dostępności do komisji wyborczej jest większy na terenach mniej zurbanizowanych, gdzie odległości są większe i wiążą się z postępującą degradacją transportu publicznego na tych obszarach – w wielu miejscach następuje depopulacja, zostaje ludność starsza, mniej mobilna.
Czytaj w LEX: Głosowanie przez pełnomocnika >
Wybory samorządowe najważniejsze, mimo odległości
Zgodnie z nowelizacją, gdy w określonym lokalu, w którym w okresie 5 lat poprzedzających dzień wyborów przeprowadzano głosowanie w wyborach, a w dniu wyborów nie przeprowadza się głosowania lub ma w nim siedzibę obwodowa komisja wyborcza właściwa dla obwodu głosowania o zmienionych granicach, komisarz wyborczy ma obowiązek podać do publicznej wiadomości informację umożliwiającą wyborcom dotarcie do lokalu właściwej obwodowej komisji.
Czytaj w LEX: Głosowanie korespondencyjne – zadania urzędników wyborczych >
Obowiązek ten ma być realizowany w dniu wyborów, poprzez wywieszenie takiej informacji w miejscu łatwo dostępnym przy wejściu do lokalu, w którym nie przeprowadza się głosowania. - Obowiązek ten musi być realizowany w okresie 5 lat od zmiany siedziby lub granic obwodu głosowania, niezależnie od ilości przeprowadzanych w tym czasie wyborów – wyjaśnia Anna Rakowska-Trela.
Za przygotowanie lokali wyborczych - ich odpowiednie przygotowanie, wyposażenie - odpowiada bezpośrednio urząd gminy, który powinien na ten cel uzyskać środki z budżetu centralnego.
Adam Gendźwiłł zaznacza też, że z badań wynika, iż w wyborach samorządowych frekwencja jest wyższa w gminach wiejskich w porównaniu z miastami, nawet mimo tego że droga do lokalu wyborczego jest dłuższa. – Jak ludzie czują, że wybory coś znaczą i mają wpływ i przełożenie na ich najbliższą rzeczywistość, to nawet do bardziej oddalonego lokalu wyborczego są w stanie dotrzeć – mówi.
Czytaj w LEX: Dostępność cyfrowa stron internetowych i aplikacji mobilnych jednostek samorządu terytorialnego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
