Od 1 stycznia 2021 roku dziesięć miejscowości stanie się miastami, a ponad 20 gmin i miast będzie miało ustalone nowe granice. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy statut miast otrzymają: Kamieniec Ząbkowicki, Goraj, Kamionka, Sochocin, Solec nad Wisłą, Wiskitki, Dubiecko, Wodzisław, Budzyń i Koźminek.
Dla większości z nich to przywrócenie utraconych przed laty praw miejskich. Jedyną miejscowością, która nie posiadała wcześniej praw miejskich, jest Kamieniec Ząbkowicki. Wójt Marcin Czerniec mówi, że od kilku lat trwały starania i przygotowania do ich uzyskania. Było to także uwzględnione w strategii rozwoju gminy od roku 2012.
Przeciwnicy pomysłu zmiany miejscowości wiejskich na miasta podkreślają wątpliwości związane ze zwiększeniem opłat i podatków, m.in. opłat za wywóz śmieci. Zwolennicy stawiają na prestiż i dodatkowe możliwości finansowe - dla małych miast to szansa na korzystanie z dwóch źródeł pomocowych środków unijnych – skierowanych dla miast i dla wsi.
Nadanie statusu miasta
Kompetencja organów samorządów do zmian statusu prawnego oraz łączenia i zmiany granic wynika z zasad autonomii i samodzielności ustrojowej i finansowej JST. Procedura wprowadzania zmian w podziale terytorialnym została określona w ustawie o samorządzie gminnym.
Nadanie statusu miasta nie jest wyłączną kompetencją samorządu - kwestie utworzenia, ustalenia i zmiany granic oraz nazw i siedzib władz gmin w niektórych województwach, a także nadania niektórym gminom statusu miasta dokonywane są w rozporządzeniu Rady Ministrów wydawanym na podstawie art. 4 ust. 1 i 4a ustawy o samorządzie gminnym. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy wprowadza takie zmiany od 2021 roku.
Jak podkreśla Adam Błaszko, radca prawny, członek Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie, wydanie rozporządzenia z inicjatywy rady gminy, wymaga wniosku poprzedzonego przeprowadzeniem przez konsultacji z mieszkańcami i opatrzonego uzasadnieniem oraz niezbędnymi dokumentami, mapami i informacjami potwierdzającymi zasadność wniosku. Wymaga również opinii rad gmin objętych wnioskiem poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami.
Powrót do praw miejskich po latach
Jerzy Józef Ryziński, wójt gminy Sochocin, mówi, że miejscowość Sochocin uzyskała prawa miejskie w 1385 roku, a utraciła je w 1869 roku, od 1 stycznia 2021 roku będzie to więc reaktywowanie praw miejskich po wielu latach.
Jacek Grzegorzak, wójt gminy Dubiecko, mówi, że miejscowość posiadała prawa miejskie, które utraciła w 1934 roku. – Tak naprawdę to my się staraliśmy prawa miejskie odzyskać, żeby nawiązać do tradycji, kultury i historii Dubiecka – mówi.
Czytaj w LEX: Lokalne grupy działania jako nowa forma współdziałania jednostek samorządu terytorialnego >
Wójtowie widzą szanse na rozwój
Adam Błaszko podkreśla, że nowo powstałe gminy, które z wiejskich stają się miejskimi, uzyskują większy potencjał administracyjny i finansowy.
Wójt Sochocina za zalety stania się miastem uważa prestiż i większe możliwości finansowe. Jak zaznacza, miejscowości liczące do 5 tys. mieszkańców (Sochocin liczy obecnie prawie 2 tys. osób), mają prawa przysługujące zarówno gminom wiejskim, jak i miejskim. Dzięki temu będzie szansa na korzystanie z dwóch źródeł środków pomocowych unijnych – skierowanych dla miast i dla wsi. – Wiele miliardów euro wpłynie do Polski, uważam, że powinniśmy z nich skorzystać w różnych formach, dla miast będą to zapewne pieniądze na rewitalizację, budowy i remonty dróg osiedlowych, chodników. Dzięki temu Sochocin zyska i będzie się rozwijał – mówi Jerzy Ryziński.
Zdaniem wójta Dubiecka nadanie praw miejskich wiązało się zazwyczaj z rozwojem miejscowości. - I mam nadzieję, że teraz też tak będzie i uda nam się wykorzystać ten czas na działania rozwijające gminę – podkreśla Jacek Grzegorzak. W uzyskaniu praw miejskich upatruje także szansę na zwiększenie liczby nowych mieszkańców. Jak podkreśla, czynnikiem przyciągającym jest zwykle większa liczba miejsc pracy i mieszkań.
– To podstawowe kryterium decydujące, czy ludzie chcieliby się u nas osiedlać – mówi. Co się z tym wiąże – władze gminy chciałyby też skupić się na zagospodarowaniu przestrzennym na kolejne lata, bo dotychczasowe plany straciły ważność. – Chcemy zadbać o drogi dojazdowe, o miejsca pod budownictwo jednorodzinne, tam gdzie są teraz grunty rolne czy niewielkie działki – zaznacza. Wójt liczy też na możliwość pozyskiwania środków z programów dotacyjnych skierowanych dla miast. Zdaje sobie jednak sprawę, że programy takie najczęściej są kierowane do terenów wiejskich. Liczba mieszkańców gminy Dubiecko mieści się jednak w przedziale do 5 tys., mogłaby jednak korzystać również z takich programów.
Czytaj w LEX: Fundusz sołecki jako budżet obywatelski >
Wójt Marcin Czerniec mówi, że czym innym jest bycie miastem, a czym innym jedną z 27 tys. miejscowości w Polsce. – To zasadnicza różnica, Kamieniec Ząbkowicki otoczony jest miastami, a sam był do tej pory samorządem wiejskim, to na wstępie już plasowało nas na gorszej pozycji niż gminy wokół jeśli chodzi o perspektywę rozwoju – podkreśla. Zaznacza większe możliwości Kamieńca – miasta - nikt w Polsce nie słyszy na przykład, żeby budowano obwodnice na wsi… Tymczasem Kamieniec od lat 70. ma w planach wpisaną konieczność budowy obwodnicy wzdłuż drogi wojewódzkiej. – Inaczej wygląda kwestia postulowania takiej budowy w mieście, niż na wsi, a to bardzo ważny dla nas element, o który będziemy w kolejnych latach zabiegać – podkreśla.
Czytaj też: Prof. Swianiewicz: Konstrukcja rządowych transferów ma wpływ na autonomię samorządów
Zagrożeń nie ma, choć były obawy
Wójt Sochocina nie widzi zagrożeń związanych ze zmianą statusu, wspomina jednak, że na etapie ustaleń, zanim zapadła decyzja o uzyskaniu ponownie praw miejskich, byli przeciwnicy tego pomysłu. – Niektóre osoby miały wątpliwości związane ze zwiększeniem opłat i podatków, m.in. opłat za wywóz śmieci – mówi Jerzy Ryziński.
Jak mówi wójt Grzegorzak, ok. 90 proc. mieszkańców gminy opowiedziała się w ankiecie za zmianą statusu na miasto. Obawiali się jednak m.in. wzrostu podatków i opłat lokalnych. Uzyskanie praw miejskich nie będzie miało wpływu na zmianę zatrudnienia w urzędzie, ani pensje radnych czy wójta - burmistrza. Jeśli chodzi o ryzyko czy obawy, wójt nie widzi zagrożeń zmiany statusu. Jak mówi, są osoby nieprzekonane do pomysłu miasta, które nie widzą pozytywów i mogą ironizować, że taka mała miejscowość będzie miastem. Dubiecko liczy niespełna tysiąc mieszkańców.
Wójt Kamieńca Ząbkowickiego, mówi, że w radzie gminy były osoby przeciwne zmianom, co o kilka lat opóźniło decyzję o uzyskaniu praw miejskich. - Jednak ostatecznie większość mieszkańców w konsultacjach opowiedziało się za miastem, co podzielili radni kolejnej kadencji - mówi.
Czytaj w LEX: Kontrola zarządcza zawsze pod ręką >
Żadnych podwyżek nie będzie
Jerzy Ryziński uspokajał wątpiących mieszkańców, że podatki zatwierdzają radni i nie ma zasady, zgodnie z którą podatki muszą być niższe na wsi, niż w małym miasteczku. - Żadnych podwyżek nie będzie – deklaruje i podkreśla, że podczas sesji budżetowej rady gminy 18 grudnia ustalono, że podatki zostają na tym samym poziomie. Nie zmieni się też stawka opłaty śmieciowej – dodaje Jerzy Ryziński.
Wójt Dubiecka również podkreśla, że stawki nie zmienią się. – W tej sprawie decyzję podejmuje rada gminy, nie ma to związku z tym, czy będzie miasto, czy wieś – zaznacza.
Zostanie też dodatek wiejski dla nauczycieli, bo może on funkcjonować też w małych miasteczkach do 5 tys. mieszkańców.
Zobacz w LEX: Planowanie budżetowe w samorządach na 2021 r. - szkolenie online >
Prestiż to jednak prestiż
Zdaniem wójta Kamieńca Ząbkowickiego wizerunkowo miejscowość się wzmocni, bo „inaczej patrzą inwestorzy na miasteczko na Dolnym Śląsku czy na jedną z wielu wsi”. - Mieszkańcy mogą na tym tylko zyskać, nikt nie straci, nie ma mowy o skutkach negatywnych – nie ma zwiększonych podatków czy opłat, które wiązałyby się z bycia miastem – podkreśla Marcin Czerniec.
Sochocin od ok. dwóch miesięcy przygotowuje się do bycia miastem – wymienione zostaną m.in. tablice urzędowe na budynkach administracyjnych, a także pieczątki. Jak zapewnia przyszły burmistrz, wszystko jest już prawie dopięte na ostatni guzik i czeka, żeby Sochocin ponownie stał się miastem.- Wracamy ponownie do miasta, którym byliśmy blisko 500 lat, co jest prestiżem, tym bardziej, że w naszym powiecie płońskim były do tej pory tylko trzy miasta, teraz będą cztery – mówi Jerzy Ryziński.
Czytaj w LEX: Dostępność cyfrowa stron internetowych i aplikacji mobilnych jednostek samorządu terytorialnego >
Dubiecko to miejscowość na Podkarpaciu, związana z tak sławnymi postaciami jak urodzony tam Ignacy Krasicki czy Stanisław Stadnicki („Diabeł Łańcucki”) – stąd przydomek „miasta diabła i biskupa”. - Dubiecko będzie jedynym miastem w powiecie przemyskim – to wpłynie pozytywnie na nasz wizerunek, da prestiż i marketingowy znak – dodaje wójt Jacek Grzegorzak.
Najważniejsza szansa to według wójta Kamieńca Ząbkowickiego otwarcie nowych przestrzeni dla inwestorów i osób chcących się osiedlać na terenie gminy. – Mamy pole do rozwoju, a przez uzyskanie statusu miasta liczymy na poszerzenie perspektywy inwestowania, to nie jest proces postępujący z dnia na dzień, ale myślę, że prestiż miasta ma znaczenie – dodaje.
Czytaj w LEX: Cyberbezpieczeństwo w samorządzie >
Zmiany na mapie od 1 stycznia 2021
Od 1 stycznia 2021 roku dziesięć miejscowości stanie się miastami, a ponad 20 gmin i miast będzie miało ustalone nowe granice. Ustalone zostaną granice ponad 20 gmin i miast. - W wyniku połączenia zmieniają się relacje ekonomiczne i sposób zarządzania powstałą jednostką. Utrzymanie małych i słabych ekonomicznie gmin, generuje wysokie koszty finansowe ich funkcjonowania oraz uniemożliwia sprawną realizację zadań publicznych – mówi Adam Błaszko. Jak dodaje, powstanie większych JST powoduje zwiększenie jakości, dostępności i wydajności świadczonych usług, zdolność większych oraz poprawę efektywności realizacji zadań publicznych.
We wtorek 29 grudnia przedstawiciele dziesięciu miejscowości, które od 1 stycznia 2021 roku staną się miastami, odebrali od premiera Mateusza Morawieckiego oraz wiceministrów spraw wewnętrznych i administracji Macieja Wąsika i Pawła Szefernakera akty nadania statusu miasta.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
