Wprowadzenie nowego JPK_VAT z deklaracją zmusiło samorządy do gromadzenia i przekazywania fiskusowi znacznie większej niż dotychczas ilości informacji, w tym stosowania zupełnie nowego dla jednostek samorządu terytorialnego obszaru, jakim są ceny transferowe. Przyczyną jest obowiązek stosowania w nowym JPK znacznika TP i kodów GTU dla grup towarów i usług. Aby go stosować, samorządy muszą być w stanie poprawnie identyfikować, która z dokonanych przez nie sprzedaży została realizowana na rzecz podmiotu powiązanego.
- Problem jednak w tym, że przepisy, na podstawie których taka identyfikacja powinna być dokonywana, zostały skonstruowane z myślą o przedsiębiorcach i nijak nie przystają do rzeczywistości samorządowej – zaznacza Agnieszka Bieńkowska, doradca podatkowy, partner w kancelarii Gekko Taxens, autorka książki VAT w samorządach.
Problematyczne definiowanie podmiotów powiązanych
Zasady identyfikowania podmiotów powiązanych określają przepisy ustaw o podatkach dochodowych: ustawy o PIT oraz ustawy o CIT. Definiują one podmioty powiązanie m.in. jako:
- podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot, lub
- podmioty, na które wywiera znaczący wpływ:
- ten sam inny podmiot lub
- małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot.
Czytaj w LEX: Centralizacja VAT w samorządach >
Wywieranie znaczącego wpływu może przy tym wynikać z relacji właścicielskich, zarządczych lub kontrolnych (występuje w przypadku, gdy jeden podmiot posiada w drugim podmiocie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25 proc. udziałów w kapitale, praw głosu w organach stanowiących, zarządzających lub kontrolnych bądź też udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku), ze zdolności danej osoby fizycznej do faktycznego wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych czy też z powiązań o charakterze rodzinnym.
- Na tej podstawie po stronie samorządów pojawiło się wiele wątpliwości odnośnie sposobu identyfikowania podmiotów powiązanych w ramach danej jednostki. O ile bowiem istnieje zgoda co do tego, że znacznikiem TP należy oznaczać sprzedaż pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego a utworzonymi przez nią spółkami komunalnymi, o tyle pewności takiej nie ma już w odniesieniu do innych transakcji – wskazuje Agnieszka Bieńkowska.
Zobacz w LEX: Cykl szkoleń z zakresu podatków dla JST po kontroli NIK >
Wątpliwości dotyczą m.in. kwestii, czy oznaczenie TP należy stosować również do transakcji sprzedaży realizowanych pomiędzy samorządem a, odpowiednio, wójtem (burmistrzem, prezydentem) lub starostą oraz ich rodzinami. Nie wiadomo, co z zastępcami wójta (burmistrza, prezydenta) lub starosty? Niejasności dotyczą też rozliczeń z członkami rady gminy (miasta) oraz członkami zarządu powiatu. Czy znacznik TP ma zastosowanie również do sprzedaży na rzecz innych osób piastujących w jednostce funkcje kierownicze, przykładowo na rzecz skarbnika, sekretarza, kierowników wydziałów lub referatów oraz członków ich rodzin? Nie wiadomo.
Zobacz szkolenie online w LEX: Obowiązki JST w zakresie raportowania schematów podatkowych >
O co chodziło ustawodawcy?
Dla urzędników mniej ważne jest, w jakim celu ten obowiązek powstał i jakie były intencje ustawodawcy. Przyznają, że trudność sprawia interpretacja oczekiwań ustawodawcy. Ewa Czapelka, naczelnik Wydziału Finansowo–Księgowego w Urzędzie Miasta Ruda Śląska podkreśla, że przy stosowaniu JPK VAT zawsze pojawiają się wątpliwości. Jak na każde nowe narzędzie potrzeba czasu, żeby dostosować się do wymagań prawnych, systemów informatycznych i edukować urzędników.
Zobacz szkolenie online w LEX: Jednostki samorządu terytorialnego jako podatnicy VAT >
Największe problemy pojawiają się w bieżącej współpracy z jednostkami miejskimi, bo księgowi mają dodatkowy obowiązek uzupełniania nowych kodów, o którym niestety zapominają. A miasto Ruda Śląska ma 100 jednostek organizacyjnych – jak szkoły, przedszkola, MOPS, instytucje kultury.
- Pomimo że wiele lat jesteśmy scentralizowani, spotykaliśmy się z księgowymi i rozsyłamy materiały informacyjne, jest problem ze scalaniem JPK, księgowe zapominają o uzupełnianiu nowych kodów, a to ważna rzecz przy bieżącym wprowadzaniu dokumentów – podkreśla Ewa Czapelka. - Musimy sprawdzać, czy osoby wystawiające faktury pamiętają o kodach, możliwe są też pewne błędy i przeoczenia, w przypadku tylu jednostek i dużego skomplikowanego obrotu - mówi. Wychwytywaniu błędów służą złożone procedury kontrolne, zwłaszcza w urzędzie, gdzie sprzedaż jest najbardziej zróżnicowana w mieście.
Czytaj też: Przez niejasne przepisy sprawozdania finansowe części gmin mogą być nierzetelne>>
Konieczne wyjaśnienie zasad lub interpretacja podatkowa
Jak podkreśla Agnieszka Bieńkowska, na chwilę obecną brak jest jakichkolwiek objaśnień czy interpretacji organów podatkowych w tym zakresie.
W odpowiedzi z 27 października 2020 r. na interpelację poselską nr 12443 Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że w przypadku transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi jedynie poprzez udziały JST, nie istnieje konieczność stosowania znacznika TP. Według resortu, jakkolwiek nie wynika to wprost z przepisów ustawy o VAT, pośrednio wniosek taki można wysnuć z zakresu tzw. umocowania, na podstawie którego wydane zostało rozporządzenie w sprawie nowego JPK. Wynika z niego, że zakres wymagań wprowadzanych w rozporządzeniu powinien uwzględniać konieczność identyfikowania obszarów, w których występują nadużycia w podatku lub narażonych na te nadużycia.
Zobacz szkolenie online w LEX: Organizacja procesu centralizacji rozliczeń VAT w JST >
- W przypadku samorządów trudno jednak zakładać istnienie obszarów narażonych na nadużycia podatkowe, w szczególności w zakresie cen transferowych, można więc znacznik TP pomijać – podkreśla Agnieszka Bieńkowska. Jej zdaniem, na pewno należy docenić podejście ministerstwa do tej kwestii i obrany kierunek interpretacji przepisów. Problem jednak w tym, że odpowiedź na interpelację poselską nie stanowi źródła prawa ani też żadnej wiążącej interpretacji, nie daje więc samorządom żadnej ochrony prawnej na wypadek sporu. Należy również pamiętać, że zapytanie poselskie, a tym samym przedstawiona odpowiedź, dotyczyły jedynie transakcji zawieranych z podmiotami powiązanymi poprzez udziały danej jednostki samorządu terytorialnego, nie dotyczyły więc transakcji, które samorządowym najtrudniej identyfikować, tj. transakcji, w których powiązania mogą mieć charakter osobowy – tłumaczy nasza rozmówczyni.
Wiele programów do rozliczeń
Urzędnicy i pracownicy miejskich jednostek muszą radzić sobie z obsługą programów informatycznych w zakresie rozliczeń VAT. Urząd dysponuje programem, w którym dokonywana jest centralizacja rozliczeń VAT ze wszystkimi rudzkimi jednostkami organizacyjnymi. Oprócz tego urząd miasta ma odrębny program do zarządzania miastem, z kolei miejskie jednostki korzystają z innych niż urząd programów finansowo-księgowych. Do wszystkich tych programów dostawcy oprogramowania wprowadzili zmiany umożliwiające zapisywanie kodów przy wprowadzaniu faktur. Wygenerowane przez jednostki pliki JPK są łączone w urzędzie, a następnie – już jako jeden wspólny JPK wysyłane do Ministerstwa Finansów – mówi Ewa Czapelka.
Czytaj w LEX: Jak prawidłowo rozliczać VAT w jednostce samorządu terytorialnego? – wnioski po kontroli Najwyższej Izby Kontroli >
Których kodów najczęściej używa urząd?
W ramach kodów oznaczenia procedur często stosowany jest MPP - mechanizm podzielonej płatności, stosowany głównie w Urzędzie - najczęściej przy zakupach robotach budowlanych. Często wykorzystywany jest także kod TP oznaczający powiązania między podmiotami. - Jednostki mają kasy fiskalne, stosują więc kody RO (informujący o sprzedaży z kas rejestrujących) – mówi Ewa Czapelka. Często stosowane są także oznaczenia dokumentów WEW (np. w przypadku zbiorczych dokumentów sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieewidencjonowanej przy użyciu kasy rejestrującej). Jeśli chodzi o kody dotyczące towarów i usług GTU to w mieście najczęściej używany jest kod 10 - Dostawa budynków, budowli i gruntów i – do usług szkoleniowych świadczonych przez miejskie placówki - 12.
Czytaj w LEX: Stosowanie mechanizmu podzielonej płatności przez organy władzy publicznej >
Ryzyko popełnienia błędu okazuje się znaczące. Za błędy grożą z kolei surowe kary. Każdy błąd w JPK, który zdaniem organu podatkowego uniemożliwia przeprowadzenie weryfikacji prawidłowości transakcji, może skutkować nałożeniem kary pieniężnej w wysokości 500 zł.
Czytaj w LEX: Ewidencja księgowa podzielonej płatności na rachunku VAT w urzędzie JST >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
