Sprawa nagrywania posiedzeń rad gmin nie jest tematem nowym. Rzecznik praw obywatelskich podejmował już np. działania co do rozpoznania petycji nr BKSP-144-IX-570/22, której autor proponował, aby posiedzenia komisji rady gminy były utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk, a nagrania udostępniano w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty, nie później niż w ciągu siedmiu dni od posiedzenia.
Sprawą zajmowała się dwa lata temu sejmowa Komisja ds. Petycji. Uchwaliła dezyderat do MSWiA. Minister odpowiedział, że nie są prowadzone prace legislacyjne w tej sprawie. W jego opinii należałoby sformułować postulat zmiany nie przepisów prawa, ale wyłącznie zapisów w statutach poszczególnych gmin, jeśli te nie przewidują np. zasad transmisji z obrad komisji rady gminy lub korzystania z innych uprawnień wynikających z mocy art. 11b ustawy o samorządzie gminnym.
Kolejna petycja na temat nagrywania posiedzeń rad gmin wpłynęła w maju br. do Komisji Petycji Senatu. I choć ostatecznie została wycofana przez wnioskodawcę, to w opinii RPO jej argumenty są nadal aktualne. Znajdują również uzasadnienie w sprawach, które przedstawiają rzecznikowi obywatele.
Podstawowym prawem jest wiedzieć
W opinii RPO obowiązek nagrywania posiedzeń komisji rady gminy i publicznego ich udostępniania będzie miał pozytywny wpływ na pełniejszą realizację konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej oraz zasady jawności działania organów władzy publicznej.
- Kierowane do rzecznika wnioski wskazują bowiem, że brak rejestracji posiedzeń komisji rady gminy jest źródłem licznych wątpliwości obywateli, wymagających niekiedy prowadzenia postępowań wyjaśniających – pisze Marcin Wiącek, rzecznik praw obywatelskich do Michała Krawczyka, przewodniczącego Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Sejmu RP. Przywołuje uzasadnienia autora petycji, który wskazywał, iż często podczas obrad komisji dokonuje się kluczowych ustaleń i przeprowadza merytoryczną debatę o sprawach istotnych dla gminy. Na sesji zaś ogranicza się do przedstawienia informacji, że dana sprawa została omówiona podczas posiedzenia komisji.
- W demokratycznym społeczeństwie podstawowym prawem jest wiedzieć i być informowanym o tym, co i dlaczego czynią władze publiczne. Dlatego tak wielkie znaczenie ma powszechny, szeroki dostęp do informacji publicznej. Jak podkreślano w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, a także w orzecznictwie sądów administracyjnych, dostęp do informacji publicznej jest z jednej strony warunkiem świadomego udziału obywateli w podejmowaniu rozstrzygnięć władczych, a z drugiej umożliwia efektywną kontrolę obywatelską działań organów władzy publiczne - wskazuje RPO i zwraca się do przewodniczącego sejmowej komisji o rozważenie przygotowania projektu przepisu uzupełniającego ustawę o samorządzie gminnym o obowiązek nagrywania posiedzeń komisji rady gminy i udostępnienia tych nagrań w BIP oraz na stronie internetowej gminy.
RPO uzasadnia, że przekazanie tej kwestii do uregulowania w statutach gmin mogłoby pogłębić zróżnicowanie standardu dostępu do informacji publicznej oraz stopnia realizacji zasady jawności organów władzy publicznej. Zwłaszcza że, jak wynika z wniosków, które do niego napływają, mieszkańcy części gmin spotykają się z oporem radnych co do nagrywania obrad komisji rad gminy. W tej sytuacji można mieć wątpliwości co do powszechnej woli uregulowania nagrywania posiedzeń komisji w statutach gmin.
Regulacja w ustawie nie w statutach gmin
Argumentując potrzebę przygotowania projektu przepisu uzupełniającego ustawę o samorządzie gminnym, rzecznik przypomina, że w trakcie prac Komisji ds. Petycji Sejmu wskazywano, iż uczestnictwo w posiedzeniu komisji rady gminy bywa niekiedy problematyczne, gdyż obywatel może nie wiedzieć wcześniej, że interesująca go sprawa będzie rozpatrywana na danym posiedzeniu, albo z różnych przyczyn nie może w posiedzeniu uczestniczyć osobiście. Ponadto prawo wstępu na posiedzenia komisji rady gminy i dostęp do jej protokołów gwarantują dostęp do informacji publicznej w mniejszym zakresie, niż udostępnienie nagrania w Biuletynie Informacji Publicznej lub na stronie gminy.
- Protokół nie oddaje przebiegu obrad tak dokładnie jak nagranie. Pomijane są np. informacje o wypowiedziach konkretnych radnych, ich stanowisku, argumentach. Dysponowanie przez obywateli tymi informacjami przyczynia się do budowy wysokiego standardu jawności działań władz. Obywatel zostaje bowiem poinformowany nie tylko o działaniu organu pomocniczego, ale także o jego motywach, konkretnych argumentach składających się na proces decyzyjny. Jego jawność pozytywnie wpływa też na poziom merytoryczny posiedzeń – argumentuje RPO i podkreśla, że dążenie do jednolicie wysokiego standardu realizacji prawa dostępu do informacji publicznej oraz zasady jawności działania organów władzy publicznej przemawiają za koniecznością uregulowania kwestii nagrywania posiedzeń komisji rady gminy w ustawie, a nie w statutach gmin.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.