Skontrolowani wójtowie w niewystarczający sposób nadzorowali gospodarowanie nieruchomościami gminnymi. Włodarze czterech z dziesięciu gmin nie mieli pełnej informacji o gminnych zasobach, ponieważ dane zawarte w ewidencjach nieruchomości były często niekompletne i niespójne z innymi rejestrami. Około 30 proc. umów dzierżawy lub najmu zawarto z naruszeniem zasady jawności, nie publikując wykazów nieruchomości przeznaczonych do najmu i dzierżawy. Trzy gminy straciły prawie 170 tys. zł w wyniku nierzetelnej egzekucji zaległości.
Jak wyglądał wynajmem, dzierżawa oraz użyczenie nieruchomości gmin
Kontrola NIK miała wykazać, jak podwarszawskie gminy realizowały w latach 2016-2018 (I kwartał) swoje zadania związane z wynajmem, dzierżawą oraz użyczeniem nieruchomości należących do tych gmin. Jak się okazuje, gminy gospodarowały należącymi do nich nieruchomościami z naruszeniem obowiązujących przepisów.
Sprawdź w LEX: Czy sekretarz gminy może brać udział w przetargu nieograniczonym, którego przedmiotem jest zbycie nieruchomości gminnej? >
NIK podkreśla, że gmina, która prawidłowo gospodaruje nieruchomościami staje się bardziej atrakcyjna dla inwestorów, co z kolei przyczynia się do rozwoju gospodarczego danego regionu. Za gospodarowanie gminnym zasobem nieruchomości odpowiada wójt, burmistrz lub prezydent miasta, natomiast sprawami wykraczającymi poza bieżące zarządzanie nieruchomościami zajmuje się rada gminy.
Sprawdź w LEX: Zasady obrotu nieruchomościami samorządowymi >
Uchwały rad niezgodne z przepisami
Jedynie w czterech skontrolowanych gminach obowiązywały uchwały określające zasady wydzierżawiania lub wynajmowania nieruchomości na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony. Trzy z tych uchwał zawierały regulacje niezgodne z przepisami ustawy o samorządzie gminnym i ustawy o gospodarce nieruchomościami. Nielegalne było udzielenie przez rady gminy generalnej zgody na odstąpienie od trybu przetargowego zawierania umów najmu i dzierżawy.
Od trybu przetargowego odstąpiono w przypadku aż 86 proc. zbadanych umów najmu i dzierżawy zawartych na czas dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, z czego w 7 proc. przypadków bez uzyskania zgody rady gminy, co było niezgodne z art. 37 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Jedynie 13 umów (14 proc.) zawarto w trybie przetargowym.
Kontrola wykazała, że przed zawarciem 55 z 195 zbadanych umów (co stanowi prawie 30 proc.), nie sporządzono i nie opublikowano wykazów nieruchomości z informacją dla mieszkańców gminy o możliwości najmu lub dzierżawy nieruchomości. W ocenie NIK brak opublikowanego wykazu stanowi naruszenie zasady jawności i może skutkować nieważnością umowy.
Sprawdź w LEX: Nieprawidłowości w zakresie gospodarowania mieniem komunalnym przez samorządowe zakłady budżetowe >
Obejście przepisów i nierzetelna egzekucja
W jednej gminie wójt nie zawarł pisemnych umów dzierżawy z 28 podmiotami, które w latach 2016-2018 wykorzystywały nieruchomości gminne. Pomimo braku umowy podmioty te były jednak obciążane czynszem za okres wykorzystania nieruchomości.
Sprawdź w LEX: Nieprawidłowości w zakresie gospodarowania mieniem komunalnym przez samorządy >
W czterech gminach nierzetelnie kontrolowano terminowość wpłat oraz nieprawidłowo i niegospodarnie egzekwowano zaległości. W przypadku trzech gmin skutkowało to przedawnieniem zaległości w kwocie prawie 170 tys. zł.
Czytaj też: NIK: Samorządy opieszale regulują status państwowych nieruchomości
W czterech gminach ewidencje nieruchomości były niekompletne, a dane w nich zawarte niezgodne z tzw. katastrem nieruchomości, czyli ewidencją gruntów i budynków prowadzoną przez starostów, a także z ewidencją księgową środków trwałych. W konsekwencji wójtowie nie mieli pełnej informacji o nieruchomościach będących własnością gmin.
Do końca 2017 r. aż siedem gmin nie opracowało planów wykorzystania gminnych zasobów nieruchomości. Brak planu zdaniem NIK stanowi naruszenie ustawy o gospodarce nieruchomościami, ale też sprawia, że nieruchomości gminne są zarządzane w sposób nieplanowy, przypadkowy. W większości gmin brak planów wynikał z bierności urzędników i braku ich inicjatywy w zakresie wykorzystania nieruchomości. Nieruchomości były zazwyczaj wynajmowane, dzierżawione lub użyczane na wniosek zainteresowanego podmiotu, zdecydowanie rzadziej z inicjatywy urzędu.
Kontrolerzy NIK pozytywnie ocenili jednak sposób, w jaki gminy zawierały umowy użyczenia. Umowy te były zawierane prawidłowo, zazwyczaj z jednostkami organizacyjnymi gmin lub podmiotami prowadzącymi działalność służącą mieszkańcom gminy, takimi jak stowarzyszenia, fundacje, wspólnoty mieszkaniowe, publiczne zakłady opieki zdrowotnej i jednostki ochotniczej straży pożarnej.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
