Rada Legislacyjna przy premierze oceniła krytycznie projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Projekt zmierza do zaradzenia takim niedomogom jak:
- ograniczony nadzór gmin nad właściwym postępowaniem z odpadami komunalnymi spowodowany wyborem łącznego przetargu na odbiór i zagospodarowanie odpadów;
- istniejąca de lege lata możliwość ryczałtowego rozliczania przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne od mieszkańców, utrudniająca gminom kontrolę nad strumieniem odpadów komunalnych;
- brak skutecznych zachęt do selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zbyt mały udział odpadów selektywnie zebranych u źródła, co przekłada się na zbyt mały postęp poddawania odpadów procesom recyklingu
Główne kierunki zmian
Wśród szczegółowych rozwiązań prawnych przewidzianych w projekcie znajdują się następujące propozycje legislacyjne:
- nałożenie na gminy ustawowego obowiązku zapewniania selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmujących co najmniej: papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, opakowaniowe wielomateriałowe, bioodpady, w miejscu ich wytworzenia
- nałożenie na gminy nowych obowiązków informacyjnych w związku z gospodarowaniem odpadami komunalnymi
- umożliwienie gminom budowy, rozbudowy i eksploatacji własnej lub wspólnej z inną gminą lub gminami instalacji do przetwarzania odpadów powstałych z przetworzenia odpadów komunalnych
- ustanowienie nowych obligatoryjnych dla gmin poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych
- nałożenie na właścicieli nieruchomości obowiązku zbierania powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych w sposób selektywny, zgodnie z wymaganiami i sposobem określonymi w regulaminie i innych przepisach prawa
- określono maksymalną stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosowana wobec właścicieli nieruchomości, na których znajdują się domki letniskowe, lub innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe: w tym przypadku wspomniana stawka nie może być wyższa niż 96 zł za rok od domku letniskowego lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe.
Czytaj: RPO: rodziny wielodzietne powinny mieć ulgi w opłacie za śmieci
Projekt przewiduje sankcje
Autorzy projektu wprowadzają dwukrotne zwiększenie stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosowanej w przypadku, gdy odpady komunalne nie są zbierane w sposób selektywny.
Główny recenzent projektu prof. dr hab. Marek Szydło pozytywnie ocenił zwiększenie sankcji prawnych za naruszenia przepisów dotyczących transportu i magazynowania odpadów. W tym zakresie przepisy projektu nie budzą większych kontrowersji.
Czytaj: W stawce opłaty za odpady nie uwzględnia się podatku VAT
Brak swobody działania
Ale w ocenie Rady Legislacyjnej niektóre spośród przewidzianych w projekcie przepisów w sposób nadmiernie szczegółowy przesądzają (determinują) określone sposoby zachowania gmin związane z gospodarowaniem odpadami komunalnymi.
W ten sposób projekt zmierza do zbyt sztywnego uregulowania już na poziomie ustawowym wielu wrażliwych aspektów procesu gospodarowania odpadami komunalnymi przez gminy. Jednak nie pozostawiono gminom dostatecznie dużej swobody i elastyczności przy decydowaniu o różnych szczegółowych i praktycznych rozwiązaniach dotyczących organizowaniem działalności polegającej na odbieraniu i zagospodarowywaniu odpadów komunalnych. De lege ferenda należałoby wyznaczać gminom określone – nawet bardzo ambitne – cele związane z gospodarowaniem odpadami komunalnymi.
Sprzeczność z Konstytucją
Brak ustanowienia w ustawie o czystości i porządku w gminach maksymalnej wysokości stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosowanych wobec właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne jest niezgodny z art. 84 i art. 217 Konstytucji RP.
Natomiast ustanowienie w projekcie maksymalnej wysokości stawek opłat jedynie wobec właścicieli nieruchomości z domkami letniskowymi lub wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe jest niezgodne z art. 32 w zw. z art. 2 Konstytucji RP.