Senacki projekt nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z 30 marca, w założeniu ma nie tylko wynagrodzić działalność sołtysów, ale też wzmocnić samodzielność sołectw, dzielnic oraz osiedli, urealnić ich prawem do zarządzania i korzystania z mienia komunalnego oraz rozszerzyć możliwość rozporządzania dochodami. Senatorowie dowodzą, że obecnie ustawa o samorządzie gminnym nie precyzuje tych kwestii, a część uregulowań w praktyce nie funkcjonuje. Problemy praktyczne i konflikty rodzi też brak regulacji przesłanek ważności zebrań wiejskich (w sołectwach) i ogólnych zebrań mieszkańców (w osiedlach). Większość gmin nie reguluje też kwestii diet i zwrotu kosztów przewodniczącym organów wykonawczych jednostek pomocniczych.
Świadczenie emerytalne dla sołtysa rośnie według stażu
Projekt wprowadza świadczenie emerytalne dla sołtysów w wysokości:
- 10 proc minimalnego wynagrodzenia za pracę za jedną pełną kadencję (obecnie 349 zł, od lipca br. 360 zł),
- 3 proc. wynagrodzenia minimalnego za każdą kolejną pełną kadencję (obecnie po 104,70 zł, od lipca br. – po 108 zł) jednak nie więcej jak 19 procent tego wynagrodzenia (obecnie 663,10 zł, od lipca br. – 684 zł). Kwoty te rosłyby wraz ze wzrostem płacy minimalne.
Świadczenie miesięczne będzie przysługiwać osobie, która pełni lub pełniła funkcję sołtys przez co najmniej jedną kadencję,
- mężczyźnie po osiągnięciu 65 roku życia,
- kobiecie, po osiągnięciu 60 roku życia.
Kadencje te nie muszą następować bezpośrednio po sobie. Świadczenie wraz kosztami obsługi ma być pokrywane z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw rozwoju wsi. Wypłatą świadczenia miałby się zająć KRUS z funduszu emerytalno- rentowego.
Czytaj w LEX: Łączenie mandatu radnego gminy z funkcją sołtysa. Dylematy prawno-etyczne >>
Świadczenie byłoby przyznawane na wniosek, w drodze decyzji przez wójta gminy, której jednostką pomocniczą jest sołectwo wnioskodawcy. Projekt reguluje też elementy wniosku, zasady udokumentowania uprawienia do świadczenia. Rozwiązania w tym zakresie są podobne do procedury jaką muszą spełniać strażacy ochotnicy starający się o świadczenie ratownicze.
Senat oszacował, że wypłata świadczenia emerytalnego będzie kosztowała budżet państwa około 425 mln zł w skali roku (w warunkach 2023 roku).
Czytaj w LEX: Statut jednostki pomocniczej gminy - co konsultować? >>
Sołectwo uzyska prawo do subkonta
Projekt przewiduje, że na wniosek jednostki pomocniczej gmina tworzy dla niej wyodrębnione subkonto, na którym gromadzone będą w szczególności dochody z własnej działalności tej jednostki oraz środki z darowizn, spadków, zapisów i ofiarności publicznej. Senatorowie chcą aby w sytuacji, gdy darczyńca albo spadkodawca zastrzegł przeznaczenie przedmiotu darowizny, spadku albo zapisu na rzecz jednostki pomocniczej gminy, to gmina ma umożliwić jej korzystanie oraz rozporządzanie dochodami z rzeczy będących przedmiotem darowizny, spadku albo zapisu, lub też przekazać darowiznę na subkonto tej jednostki pomocniczej.
Zdaniem Senatu, pozostawienie części środków publicznych w dyspozycji jednostek pomocniczych gmin może mieć tylko pozytywne skutki w tym zakresie. Środki te nadal pozostawałyby mieniem komunalnym, więc dysponowanie nimi podlegałoby wszystkim regułom, znanym samorządom od lat, byłoby też odpowiednio nadzorowane i kontrolowane. Tworząc subkonta, gminy pozostałyby samodzielne i w sposób dostosowany do warunków miejscowych decydowałyby też o uzupełnieniu statutów jednostek pomocniczych o regulację sposobu, warunków, trybu i osób uprawnionych do dysponowania pieniędzmi tam zgromadzonymi.
W przypadku wniosku o zamknięcie subkonta:
- zgromadzone na nim środki pieniężne jednostki pomocniczej innej niż sołectwo są przekazywane na rachunek bankowy gminy,
- a sołectwa ‒ są na fundusz sołecki.
Nowe zasady diety i zwrotu kosztów
Projekt wprowadza obowiązek uregulowania przez radę gminy zasad przysługiwania diet lub zwrotu kosztów. Gminy decydowałaby też, czy sołtysi i przewodniczący osiedli mieliby otrzymywać i dietę, i zwrot kosztów, czy też tylko jedno (i które) z tych świadczeń, bo w obecnym stanie prawnym gmina wprawdzie w ogóle nie musi regulować tej kwestii, ale jeśli już to czyni, to musi zapewnić oba świadczenia kumulatywnie.
Inicjatywa Senatu przewiduje, że sołtys lub przewodniczący rady dzielnicy lub osiedla będzie mógł upoważnić do udziału w pracach rady gminy członka zarządu albo członka rady dzielnicy (osiedla) a w przypadku sołectw – członka rady sołeckiej.
Propozycja Senatu wprowadza też brak obowiązku konsultowania niektórych zmian statutu jednostki pomocniczej oraz zawarcie w nim dodatkowych postanowień określających przesłanki ważności ogólnych zebrań mieszkańców (w osiedlach) oraz zebrań wiejskich (w sołectwach). Pozostawia się jednak gminom swobodę kształtowania tych regulacji, zależnie od warunków miejscowych.
Senacki projekt przewiduje też zmiany ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, uzupełnia więc katalog podmiotów uprawnionych do pośredniczenia między mieszkańcami a jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie występowania z inicjatywami lokalnymi, obok sołectw uwzględniając również inne jednostki pomocnicze gmin.
Czytaj w LEX: Problematyka ustalania wysokości diet radnych i sołtysów >>
Sołtys bez stałego wynagrodzenia a sołectwo bez osobowości prawnej
Nowy projekt, po krytyce m.in organizacji samorządu terytorialnego, Krajowej Rady Regionalnej Izby Obrachunkowej, ekspertów nie zawiera już propozycji aby sołectwa miały odrębną osobowość prawną. Senatorowie zrezygnowali też z przyznania sołtysom wynagrodzenia za pełnioną funkcję oraz możliwości wykonywania przez sołectwo działalności pożytku publicznego i przekazywania na rzecz sołectwa właściwego ze względu na miejsce zamieszkania podatnika dodatkowego 1,5 proc. podatku dochodowego od osób fizycznych. Przeczytaj więcej: Wynagrodzenie dla sołtysa zmieni go w urzędnika, a osobowość prawna dla sołectwa to ryzyko>>
Teraz inicjatywą Senatu zajmie się Sejm, gdzie własny projekt złożyli posłowie PiS. Ustawę regulującą świadczenia emerytalne dla sołtysów zapowiedział też Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Sprawdź w LEX: Czy sołtys może zrzec się przysługującej mu diety? >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.