Dzieci urodziły się w Stanach Zjednoczonych w 2010 r. w wyniku umowy o macierzyństwo zastępcze. Zgodnie z orzeczeniem amerykańskiego sądu za naturalnych i pełnoprawnych rodziców zostali uznani dwaj mężczyźni, będący w związku. Jeden z nich – obywatel polski –  jest także biologicznym ojcem tych dzieci.

Urzędy odmówiły, a sądy potwierdziły

W 2012 r. rodzice rozpoczęli starania o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego przez dzieci. Mimo, że ustawa o obywatelstwie polskim za jedną z podstawowych zasad jego nabycia wskazuje sytuację, w której przynajmniej jeden z rodziców dziecka posiada obywatelstwo polskie, Wojewoda Mazowiecki odmówił jego potwierdzenia. Decyzję tę podtrzymał również Minister Spraw Wewnętrznych oraz Wojewódzki i Naczelny Sąd Administracyjny. Organy oraz sądy uznały, że zagraniczne akty urodzenia dzieci, w których jako rodziców wpisano osoby tej samej płci nie wywołują skutków prawnych w Polsce. Ich uznanie naruszałoby podstawowe zasady porządku prawnego RP.

Naruszenie praw dzieci

W skardze do ETPC rodzice dzieci zarzucają, że odmowa potwierdzenia posiadania polskiego obywatelstwa naruszyła prawo dzieci do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka) oraz zakaz dyskryminacji ze względu na orientację seksualną (art. 14 EKPC).

Czytaj w LEX: Strasburg: zagraniczne małżeństwa jednopłciowe muszą być uznawane przez państwo. Orlandi i inni przeciwko Włochom - wyrok ETPC z dnia 14 grudnia 2017 r., skarga nr 26431/12 >

Do skargi  w charakterze przyjaciela sądu przystąpiła Helsińska Fundacja Praw Człowieka, która wspólnie z the European Region of the International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association (ILGA-Europe), the Network of European LGBTIQ* Families Associations (NELFA), The Child Rights International Network (CRIN) oraz Polskim Towarzystwem Prawa Antydyskryminacyjnego przedstawiła w tej sprawie opinię.

 


Organizacje zwróciły uwagę na konieczność rozpatrywania tej sprawy przez pryzmat Konwencji o Prawach Dziecka, która wskazuje na obowiązek kierowania się najlepszym interesem dziecka w każdej sprawie dotyczącej jego sytuacji. Ponadto Konwencja zabrania dyskryminacji dzieci ze względu na urodzenie. Jednocześnie zobowiązuje ona do poszanowania tożsamości dziecka, w tym jego obywatelstwa, nazwiska i stosunków rodzinnych. W uwagach przekazanych Trybunałowi podkreślono, że sprawa ta nie powinna być postrzegana w kontekście legalizacji związków osób tej samej płci lub procedury surogacji, ale jako dotycząca praw dziecka.

Sprawdź w LEX: Jak można ustalić obywatelstwo dziecka zapisanego do przedszkola? >

Organizacje zwróciły również uwagę na niedawno wydaną przez ETPC opinię doradczą we francuskiej sprawie transkrypcji aktu urodzenia dziecka urodzonego przez surogatkę. Wówczas ETPC uznał, że prawo krajowe musi przewidywać możliwość prawnego uznania relacji między dzieckiem urodzonym przez surogatkę a kobietą wpisaną w zagranicznym akcie urodzenia jako jego matka, gdyż wymaga tego dobro dziecka. HFPC złożyła w tamtym postępowaniu opinię przyjaciela sądu. Wówczas Fundacja argumentowała, że co do zasady transkrypcja aktu urodzenia powinna zostać dokonana w całości, tj. zarówno względem ojca, jak i matki przyjmującej.

Czytaj: Europejskie trybunały nakazują rejestrowanie par jednopłciowych>>
 

Ewolucja orzecznictwa w Polsce

Autorzy opinii zwracają też uwagę na to, że od  niedawna polskie sądy administracyjne zaczynają orzekać na korzyść par jednopłciowych. Np. w 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł o konieczności potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego przez dzieci pary homoseksualnej, urodzone w wyniku surogacji. NSA podkreślił, że dla statusu prawnego dziecka, w tym możliwości potwierdzenia posiadania polskiego obywatelstwa nie ma znaczenia, czy urodziła je matka zastępcza, ponieważ dziecko jako istota ludzka jest obdarzone przyrodzoną i niezbywalną godnością i ma prawo do obywatelstwa, jeśli jedno z rodziców jest polskim obywatelem.

Czytaj: 
NSA: Jednopłciowe małżeństwo może zarejestrować dziecko>>
Urzędy mają rejestrować dzieci par jednopłciowych>>

 

Również w 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł o dopuszczalności transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wskazane są dwie kobiet. NSA uznał, że obowiązek transkrypcji aktu urodzenia, realizowany wyłącznie w celu ochrony praw dziecka i poświadczenia jego tożsamości, nie stoi w sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP. Co więcej odmowa transkrypcji stanowiłaby naruszenia prawa UE i prawa międzynarodowego chroniącego prawa dziecka.

Sprawdź: Łukasiewicz Jakub M. (red.), Instytucje prawa rodzinnego>>

- Wskazane orzeczenia stanowią odstępstwo od wcześniejszej niekorzystnej dla dzieci par jednopłciowych linii orzeczniczej polskich sądów administracyjnych - stwierdza Helsińska Fundacja Praw Człowieka, która w obu sprawach brała udział jako strona postępowania.

Czytaj omówienie w LEX: Strasburg: pary jednopłciowe mają prawo do zamieszkania razem w jednym państwie. Pajić przeciwko Chorwacji - wyrok ETPC z dnia 23 lutego 2016 r., skarga nr 68453/13 >