Jak podkreśla MS, to najobszerniejsza i najdonioślejsza w skutkach od czasów uchwalenia kodeksu w 1997 r. nowelizacja przepisów prawa karnego dotycząca zasad wymiaru kary oraz hierarchii kar.
Więcej: Królikowski: nowela Kk największą reformą w sądach od połowy XX w.>>>

Głównym celem projektu jest zmiana obecnej struktury orzekanych kar, w tym ograniczenie możliwości pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary. Kara zawieszona (orzekana w Polsce jako około 60 proc. wszystkich kar) jest traktowana w odbiorze społecznym jako fikcja skazania. Jest ona też źródłem przeludnienia w zakładach karnych, niewykonywania dużej liczby kar pozbawienia wolności oraz wzrastającej recydywy przy ogólnym spadku przestępczości. Zdaniem autorów projektu, lepsze efekty w tym względzie przynoszą sankcje wolnościowe - grzywny bądź kary ograniczenia wolności, które są dla sprawcy bardziej odstraszające i dolegliwe, niż kara pozbawienia wolności w zawieszeniu.
Czytaj: Prof. Zoll: mniej kar więzienia - to nie liberalizacja prawa>>>

Odwróceniu obecnej struktury kar na rzecz kar wolnościowych (wyeliminowanie nadużyć związanych z karą pozbawienia wolności w zawieszeniu) ma służyć m.in.:

  • 1. Ograniczenie możliwości orzekania kary pozbawienia wolności w zawieszeniu będzie możliwe jedynie wobec kary w wymiarze nieprzekraczającym roku (dotychczas 2 lata) i tylko, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był już skazany na karę pozbawienia wolności.
    • W praktyce oznacza to, że szereg przestępstw zagrożonych karą od 2 lat np. rozbój nie będzie, co do zasady, objętych możliwością warunkowego zawieszenia, ale wobec takich sprawców zastosowana może zostać krótkoterminowa kara pozbawienia wolności połączona z karą ograniczenia wolności.

    W systemie LEX znajdziesz zagadnienie powiązane z tym artykułem:

    Probacja

    Najczęściej czytane w temacie:

    Czytaj więcej w systemie informacji prawnej LEX

    Zamów bezpłatny dostęp na 14 dni

    To zagadnienie zawiera:

    {"dataValues":[1658,362,11,4],"dataValuesNormalized":[17,4,1,1],"labels":["Orzeczenia i pisma urz\u0119dowe","Komentarze i publikacje","Pytania i odpowiedzi","Akty prawne"],"colors":["#EA8F00","#007AC3","#940C72","#85BC20"],"maxValue":2035,"maxValueNormalized":20}

    Najczęściej czytane w temacie:

    Czytaj więcej w systemie informacji prawnej LEX

    Zamów bezpłatny dostęp na 14 dni
    • obowiązek wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne,
    • obowiązek pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego,
    • obowiązki takie jak, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 4–5, 6a–7a KK tj. np. przygotowanie do zawodu, powstrzymanie się od nadużywania alkoholu, czy zakaz zbliżania się,
    • potrąceniu od 10% proc. do 25 proc. wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.
    • określenie sposobu kontaktu pokrzywdzonego ze sprawcą przemocy domowej w przypadku orzeczenia nakazu opuszczenia lokalu
    • obowiązek leczenia odwykowego lub terapii, w tym psychoedukacji dla sprawców takich przestępstw jak jazda samochodem w stanie nietrzeźwości, znęcanie się, zgwałcenie czy wykorzystywanie seksualne.
    • zarządzenia kary zawieszonej, w przypadku rażącego naruszenia porządku prawnego w okresie próby,
    • prawomocnego skazania, na wniosek skazanego, gdy nie zarządzono wykonania kary - na grzywnę do 730 stawek dziennych lub karę ograniczenia wolności w formie obowiązku wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne do 4 lat,
    • prawomocnie orzeczonej i prawomocnie zarządzonej kary pozbawienia wolności – z zastrzeżeniem, że dotyczy to wyłącznie kary do roku pozbawienia wolności i nie sprzeciwia się temu waga i rodzaj czynu zabronionego przypisanego skazanemu.
    • Według autorów projektu rozwiązanie takie zrównuje sytuację prawną osób, wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności przed wejściem w życie nowelizacji z osobami, które popełniły czyn po jej wejściu w życie. Wobec tej drugiej kategorii osób zastosowanie będzie mieć reguła ultima ratio kary pozbawienia wolności. Wobec takich osób za porównywalne czynny nie będzie wymierzana kara pozbawienia wolności nawet w zawieszeniu. Tym samym zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności osób skazanych w zawieszeniu przed wejściem w życie noweli stanowiłoby w rzeczywistości surowsze potraktowanie tych osób, w taki jednak sposób, że bardzo utrudnione byłoby zastosowanie art. 4 KK. Projektowane przepisy mają wyeliminować takie zagrożenie.

    Urealnienie oddziaływania karnego:

    1. Możliwość orzeczenia nadzwyczajnie obostrzonej kary pozbawienia wolności do 20 lat pozbawienia wolności.
    2. Możliwość orzeczenia kary ograniczenia wolności do 2 lat.
    3. Usprawnienie orzekania przepadku. Wyeliminowany zostaje tzw. mechanizm łańcuszka św. Antoniego, (gdy mienie przekazywane jest na kolejne podstawione osoby uniemożliwiając tym samym jego przepadek – na braki obecnego stanu prawnego wskazywało orzecznictwo sądów apelacyjnych).
    4. Nowe zasady orzekania kary łącznej. Łączeniu będą podlegać tak długo, jak skazany będzie wykonywał poprzednią karę. Przykładowo: sprawca, który popełnił kolejny czyn po pierwszym skazaniu, będzie karany na karę łączną do 2 lat ograniczenia wolności, 20 lat pozbawienia wolności, 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności. Obecnie zdarza się, że sprawcy odbywają kary pozbawienia wolności po kolei, np. najpierw 15 lat, a następnie 10 lat, co utrudnia stosowanie wobec nich racjonalnych oddziaływań resocjalizacyjnych i zastosowanie warunkowego zwolnienia z kary. Zmiany te istotnie uproszczą orzekanie kary łącznej, a także wprowadzą postulowane od dawna dyrektywy wymiaru kary łącznej.


    Nowe zasady wymierzania środków zabezpieczających (dostosowanie do systemu środków zabezpieczających do zagrożeń związanych z istnieniem zaburzeń osobowości niewyłączających odpowiedzialności karnej)

    • 1. Zastosowanie środków zabezpieczających do osób niepoczytalnych, osób z ograniczoną poczytalnością, sprawców wybranych przestępstw, które podlegają odpowiedzialności karnej, ale, wobec których ze względu na zaburzenie sfery woli utrzymuje się znaczące zagrożenie społeczne.
    • 2. Środek zabezpieczający można będzie orzec obok kary wobec poczytalnych sprawców:
      • zabójstwa, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zgwałcenia lub stosunków seksualnych z małoletnim, gdy czyny te popełnione zostaną w związku z zaburzeniem preferencji seksualnych,
      • w razie skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia za przestępstwo określone w rozdziale XIX, XXIII, XXV lub XXVI KK popełnione w związku z zaburzeniem osobowości o takim charakterze lub nasileniu, że sprzyja ono popełnianiu czynów łączących się z przemocą lub groźbą jej użycia,
      • w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z uzależnieniem od alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnego środka.
      • dozór kuratora,
      • elektroniczna kontrola miejsca pobytu,
      • terapia,
      • terapia uzależnień,
      • pobyt w zakładzie psychiatrycznym lub innym zakładzie zamkniętym”.


      Inne zmiany porządkujące:

      • 1. Zastąpienie ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności w warunkach dozoru elektronicznego poprzez wpisanie dozoru elektronicznego w system kar, środków karnych i środków zabezpieczających. Tzw. elektroniczna kontrola miejsca pobytu będzie mogła zostać zastosowana, jako:
        • jedna z form kary ograniczenia wolności,
        • sposób wykonania zakazu zbliżania się do określonych osób,
        • jako jeden ze środków zabezpieczających.