O torturowaniu Michała Olszewskiego mówili politycy Prawa i Sprawiedliwości i wykorzystywali to do dyskredytowania działań zmierzających do rozliczenia nadużyć w Funduszu Sprawiedliwości. Jednak rzecznik praw obywatelskich, który podjął w tej sprawie interwencję stwierdził, że nie potwierdziły się informacje o torturach, ale zaznaczył, że można mówić o niewłaściwym traktowaniu zatrzymanego. I sprecyzował, że chodziło o wielogodzinne czynności bez umożliwienia odpoczynku i bez pełnowartościowego posiłku.
Rzecznik interweniował, rząd nie widział problemu
Zabiegi o uregulowanie tej sprawy trwają od wielu lat. Np. w 2016 r. w tej sprawie interweniował ówczesny rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar stwierdzając, że gdy policja zatrzymuje podejrzanego i prowadzi z nim, często przez wiele godzin, czynności procesowe, nie zapewnia mu żadnego posiłku ani nawet napojów. Zdaniem rzecznika narusza to konstytucyjny nakaz traktowania każdej osoby pozbawionej wolności w sposób humanitarny.
- W skrajnych przypadkach, gdy sytuacja taka trwa kilkanaście godzin, a czynności prowadzone są w trudnych warunkach atmosferycznych (upał, silny mróz), dolegliwość ta może być nawet uznana za nieludzkie traktowanie – stwierdził RPO.
Ponownie w 2018 r., na podstawie skarg od osób zatrzymywanych Adam Bodnar zwrócił uwagę, że istnieje potrzeba zmiany w kodeksie postępowania karnego przepisów o prawach zatrzymanych do wyżywienia. Jak proponował, powinni oni otrzymywać napój i posiłek, biorąc udział w trwających wiele godzin czynnościach procesowych.
Czytaj: RPO: policja ma zatrzymanemu dać jeść i pić>>
W ocenie RPO brak takiej regulacji prowadzi do naruszenia wynikającego z art. 41 ust. 4 Konstytucji RP nakazu traktowania każdej osoby pozbawionej wolności w sposób humanitarny. Wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł odpowiedział na to, że zmiany legislacyjne w zakresie potrzeby uregulowania zasad wyżywienia osób zatrzymanych nie są uzasadnione. Nie zgodził się też, że czynności procesowe podczas zatrzymania trwają wiele godzin, a zatrzymanym uniemożliwia się w tym czasie zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, co można by uznać za nieludzkie traktowanie. Odrzucił również argument, iż brak ustawowej regulacji w tym zakresie prowadzi do naruszania Konstytucji.
Czytaj: MS: Posiłek dla osób zatrzymanych nie jest konieczny>>
Jednak poza zastrzeżeniami konstytucyjnymi, jest w tym zakresie także standard międzynarodowy, ponieważ Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) w drugim Sprawozdaniu Ogólnym z 1992 r. jednoznacznie wskazał: „Osobom zatrzymanym powinno się dostarczać jedzenie we właściwych porach, w tym przynajmniej jeden pełen posiłek (tj. coś bardziej wartościowego niż kanapkę) każdego dnia”.
Zatrzymany, ale przebywa poza pomieszczeniami policji
Pytanie, dlaczego przejęci losem związanego ze swoim obozem księdza politycy PiS nie uregulowali tej sprawy, gdy przez osiem lat sprawowali rządy, wybrzmiało także podczas tej debaty. Jednak niezrażony tym obecny RPO włączył się do sprawy i wystąpił do obecnego ministra spraw wewnętrznych i administracji. Argumentował, że pierwsze godziny pozbawienia wolności są kluczowym czasem dla osoby zatrzymanej, która – bez odpowiednich gwarancji – jest narażona na poważne ryzyko złego traktowania. - Jednym z takich niedostatków jest brak w prawie polskim przepisów, które wprost zapewniałyby prawo osoby zatrzymanej do otrzymania wyżywienia i napoju, gdy uczestniczy ona w czynnościach procesowych, a jeszcze nie została przyjęta do pomieszczeń dla osób zatrzymanych w jednostkach policji, oraz gdy przebywa poza pomieszczeniami policji w związku z uczestnictwem w tych czynnościach – stwierdził Marcin Wiącek. Przypomniał, że w obecnym stanie prawnym uprawnienie to przysługuje jedynie osobie przyjętej i przebywającej w tych pomieszczeniach. Otrzymuje ona wtedy posiłek trzy razy dziennie, w tym co najmniej jeden gorący, a także napoje.
- Przepisy dotyczące pierwszych godzin pozbawienia wolności są niewystarczające dla zapewnienia praw i wolności osób zatrzymanych. Niezależnie od gwarancji konstytucyjnych, Polska zobowiązała się do poszanowania tych praw, ratyfikując konwencje międzynarodowe i wprowadzając je do porządku prawnego – podkreśla RPO.
Ministerstwa zapowiadają zmiany w prawie
W odpowiedzi na wystąpienie rzecznika Czesław Mroczek, sekretarz stanu w MSWiA, poinformował, że ten resort dostrzega zasadność wprowadzenia zmian legislacyjnych w odniesieniu do tego zagadnienia. Jednak zastrzegł, że ponieważ to zmiany o charakterze systemowym i odnoszące się do praw przysługujących osobie zatrzymanej w ramach prowadzonych czynności procesowych, wiodące stanowisko w sprawie powinno zająć Ministerstwo Sprawiedliwości.
Przedstawicielka tego resortu, podsekretarz stanu Maria Ejchart także zadeklarowała, że Ministerstwo Sprawiedliwości widzi potrzebę wprowadzenia kompleksowych zmian legislacyjnych w odniesieniu do zagadnień odnoszących się do praw przysługujących osobie zatrzymanej w ramach prowadzonych czynności procesowych.
- Do prowadzenia czynności procesowych, w tym dokonywania zatrzymania, uprawnieni są funkcjonariusze wielu służb – policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, ale także Straży Granicznej, Krajowej Administracji Skarbowej, Żandarmerii Wojskowej – stąd słusznym jest wypracowanie jednolitego rozwiązania ustawowego we wskazanym zakresie, przy udziale wszystkich tych służb – zaznaczyła. I dodała, że Ministerstwo Sprawiedliwości podziela stanowisko rzecznika praw obywatelskich, wyrażone również w art. 41 ust. 4 Konstytucji RP, stanowiące, że każdy człowiek pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny, a także w art. 40 ustawy zasadniczej, że nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. – Zasadne jest więc wypracowanie kompleksowych przepisów gwarantujących prawo osób zatrzymanych do otrzymania posiłku oraz prawo do przerwy humanitarnej – podsumowała.
Służba więzienna daje suchy prowiant
Nie wiadomo jeszcze kiedy i w jakim trybie może zostać wprowadzona stosowna zmiana w kodeksie postępowania karnego. Wiceminister Ejchart jako wzór wskazuje Służbę Więzienną, gdzie są szczególne rozwiązania dotyczące żywienia osadzonych przebywających poza zakładem karnym lub aresztem śledczym, biorących udział w czynnościach procesowych lub innych czynnościach wymagających konwojowania, a którym ze względów technicznych lub organizacyjnych nie można wydać gorącego posiłku, a zwłaszcza w przypadku braku możliwości wydania posiłku w godzinach ustalonych w porządku wewnętrznym obowiązującym w zakładzie karnym lub areszcie śledczym. Osadzeni tacy otrzymują wyżywienie w postaci suchego prowiantu o odpowiedniej wartości odżywczej i napój, z uwzględnieniem wieku i stanu zdrowia skazanego, a w miarę możliwości także wymogów religijnych i kulturowych.
Za pewien krok do rozwiązania tego problemu można też uznać informację o skierowaniu przez zastępcę komendanta głównego policji wystąpienia do komendantów wojewódzkich, w którym zobowiązano ich do wdrożenia jednolitego standardu we wszystkich jednostkach w zakresie wydawania wyżywienia osobom zatrzymanym i umieszczonym w policyjnych miejscach prawnej izolacji w oparciu o podmioty świadczące usługi cateringowe lub inne o podobnym charakterze. Jednak z informacji tej nie wynika jednoznacznie, czy jest to też zobowiązanie do zapewnienia posiłków i napojów np. w trakcie długotrwałego przewożenia zatrzymanego czy podczas oczekiwania na przesłuchanie w prokuraturze lub sądzie.
Czytaj też w LEX: Postulski Kazimierz, Ochrona zdrowia osób pozbawionych wolności. Glosa do postanowienia s. apel. z dnia 12 września 2016 r., II AKzw 715/16>
Cena promocyjna: 84.55 zł
|Cena regularna: 89 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 66.75 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
