Zgodnie z Prawem o ustroju sądów powszechnych podstawę wynagrodzenia sędziów, ale też referendarzy, ma stanowić kwota przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale poprzedniego roku ogłoszona komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Tymczasem od 2021 r. kwestie te regulowane były ustawą okołobudżetową - najpierw z powodu Covid-19, wynagrodzenia były zamrożone, w 2022 r. zastosowano podstawę z II kwartału 2022 r. A w 2023 r. - po raz pierwszy stałą podstawę - 5444, 42 zł. 8 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wyliczanie wynagrodzeń sędziów na podstawie okołobudżetówki w 2023 r. było niezgodne z Konstytucją. Problem dotyczył też prokuratorów - zarówno sędziowie, jak i prokuratorzy kierowali w związku z tym pozwy do sądów. Sprawa trafiła też do TSUE, jeden z sędziów domagał się kwoty odpowiadającej różnicy między wynagrodzeniem, które otrzymał, i tym, które byłoby należne, gdyby waloryzacja nie została „zamrożona”.

Czytaj: Sądy: Wyrównania dla sędziów, referendarzy, prokuratorów za 2021 rok>>

ZZPiPP wycofuje wniosek do TK dotyczący prokuratorskich wynagrodzeń >>

Będzie wyrównanie wynagrodzeń prokuratorów za 2023 rok, wypłaty do końca grudnia>>

Wyrównania dla prokuratorów także za lata 2021-2022? Minister Bodnar widzi potrzebę uregulowania >>

Wynagrodzenie sędziego to gwarancja niezawisłości 

Trybunał Sprawiedliwości UE przypomniał, że wynagrodzenie sędziego stanowi jedną z gwarancji niezawisłości sędziowskiej więc powinno odpowiadać wadze zadań sędziów. - Jego ustalanie powinno mieć podstawę ustawową i spełniać kryteria obiektywności, przewidywalności, stabilności i przejrzystości. Poziom wynagrodzenia sędziów powinien być wystarczająco wysoki, z uwzględnieniem kontekstu społeczno-gospodarczego danego państwa członkowskiego, w szczególności w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia. Wszelkie odstępstwo od sposobu ustalania wynagrodzenia sędziów powinno być uzasadnione celem interesu ogólnego. Odstępstwa te, które nie powinny dotyczyć konkretnie sędziów, powinny być niezbędne, proporcjonalne i czasowe. Nie mogą naruszać odpowiedniego charakteru wynagrodzenia sędziów w odniesieniu do wykonywanych przez nich zadań - wskazał. 

Ocenił, że w Polsce ustawa przewiduje, że wynagrodzenie zasadnicze sędziów jest ustalane obiektywnie, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez Główny Urząd Statystyczny. - Jednak trzy ustawy okresowe zmieniły tę metodę obliczania, powodując „zamrożenie” waloryzacji wynagrodzenia sędziów w latach 2021, 2022 i 2023. To odstępstwo zostało uzasadnione ograniczeniami budżetowymi związanymi z pandemią Covid-19 oraz skutkami agresji Rosji na Ukrainę - przypomniał TSUE.

Zaznaczył, że zasady kształtujące sędziowskie wynagrodzenie powinny mieć podstawę ustawową. Co więcej - według TSUE - powinny być obiektywne, przewidywalne, stabilne i przejrzyste, tak aby wykluczyć wszelką arbitralną interwencję władz ustawodawczej i wykonawczej. - Te same wymagania mają zastosowanie do środków stanowiących odstępstwo, które prowadzą do obniżenia wynagrodzenia sędziów lub „zamrożenia” jego waloryzacji - wskazał.

Czytaj: Wynagrodzenia sędziów za 2021-2022 r. - MS pozostawia je orzeczeniom sądów >>

Rząd zmienia reguły? Powinna być kontrola sądowa  

TSUE wskazuje również, że poziom wynagrodzenia sędziów powinien być wystarczająco wysoki, z uwzględnieniem kontekstu gospodarczego, społecznego i finansowego danego państwa członkowskiego, w szczególności przeciętnego wynagrodzenia i takie, by chronić sędziów przed wszelkimi naciskami mogącymi mieć wpływ na ich rozstrzygnięcia i chronić ich przed ryzykiem korupcji. Przy czym w ocenie Trybunału niezawisłość sędziów nie stoi na przeszkodzie ustaleniu ich wynagrodzenia na poziomie poniżej średniej występującej w innych zawodach prawniczych.

- Odstępstwa od przepisów dotyczących ustalania wynagrodzenia sędziów powinny być uzasadnione celem  interesu ogólnego, takim jak likwidacja nadmiernego deficytu budżetowego. Co do zasady odstępstwa takie nie powinny dotyczyć konkretnie sędziów. Muszą być również niezbędne i ściśle proporcjonalne względem zamierzonego celu. Mimo stosowania tych, z istoty swej, wyjątkowych i czasowych środków, wynagrodzenie sędziów wciąż powinno odpowiadać wadze ich zadań - dodaje.

A co w sytuacji odstępstw? Według TSUE sposób ustalania wynagrodzenia sędziów, podobnie jak środki stanowiące odstępstwo od tego sposobu, powinny podlegać skutecznej kontroli sądowej przed sądem krajowym. 

Czytaj w LEX: Ochrona socjalna sędziów sądów powszechnych >

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.