Problem dotyczy sędziów powołanych od 2018 r. przy udziale Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej na podstawie ustawy z grudnia 2017 r., w skład której wchodzi 15 sędziów/członków wybranych przez Sejm, a nie sędziów. RPO uzasadnia, że ich udział w orzekaniu może doprowadzić do tego, że wyrok SN będzie w przyszłości uznany za niebyły (nieistniejący) na podstawie wyroku TSUE.

— Obowiązkiem RPO jest podjęcie wszelkich czynności procesowych w celu wyeliminowania tego ryzyka. Pewność prawa wymaga, aby osoba, która zwróciła się do RPO z wnioskiem o skierowanie do SN nadzwyczajnego środka zaskarżenia, mogła działać w zaufaniu, że orzeczenie SN wydane w jej sprawie odniesie skutek prawny i będzie respektowane przez sądy niższych instancji oraz inne organy państwa. Wyrok TSUE z 4 września 2025 r. nie odnosi się do wszystkich sędziów SN powołanych po zmianie zasad kształtowania składu Krajowej Rady Sądownictwa, lecz tylko do tych powołanych w 2018 r. na podstawie uchwał KRS, których wykonanie zostało wstrzymane postanowieniem NSA, i które następnie uchylił NSA — zaznacza.

Czytaj: NSA uchylił uchwały KRS, ale nominacje do Sądu Najwyższego ważne>>

 

Sędziowie żądają pieniędzy, a trybunały kwestionują ich prawo do wydawania wyroków>>

Co wynika z wyroku?

TSUE wskazał, że sąd krajowy nie może pominąć faktu, iż Trybunał odmówił Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych polskiego Sądu Najwyższego statusu sądu, ponieważ izba ta nie spełnia ustanowionych w prawie Unii wymogów dotyczących niezawisłości, bezstronności i uprzedniego ustanowienia na mocy ustawy. Do sądu krajowego — zaznaczył — będzie zatem należało zbadanie prawidłowości powołania sędziów zasiadających w składzie orzekającym, który wydał wyrok z 20 października 2021 r.

— Obecność w odnośnym składzie choćby jednego sędziego, którego powołanie nie spełnia wskazanych wymogów, wystarczy, aby pozbawić ten skład statusu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu prawa Unii. Zasada pierwszeństwa prawa Unii oraz wiążące skutki orzeczeń Trybunału wymagają, aby zarówno uregulowania krajowe, jak i orzecznictwo polskiego Trybunału Konstytucyjnego nie uniemożliwiały dokonywania takiej weryfikacji — wynika z wyroku.

Dodano, że jeżeli sąd krajowy ustali, iż orzeczenie o przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania zostało wydane przez skład orzekający, który nie spełnia wymogów prawa Unii, "orzeczenie to trzeba będzie uznać za niebyłe", "jeżeli jest to nieodzowne dla zagwarantowania pierwszeństwa prawa Unii".

Wnioski dotyczące części sędziów

RPO wskazał, że wyrok TSUE z 4 września 2025 r. wprowadził istotną nowość w orzecznictwie dotyczącym skutków prawnych orzeczeń wydanych z udziałem sędziów 

SN powołanych od 2018 r. — Z sentencji wyroku wynika, że w pewnych okolicznościach orzeczenie SN powinno być uznane za niebyłe. Nie chodzi o każde orzeczenie SN wydane z udziałem każdego sędziego SN powołanego po zmianie zasad kształtowania składu KRS według ustawy z 8 grudnia 2017 r. TSUE wyraźnie zastrzegł, że skutek w postaci uznania orzeczenia za niebyłe powstaje tylko wówczas, gdy w składzie orzekającym zasiada choćby jeden sędzia powołany w szczególnych okolicznościach, które były tłem sprawy zakończonej wyrokiem TSUE z 21 grudnia 2023 r., C-718/12 — wskazano.

Rzecznik sprecyzował też, że z wyroku TSUE wynika, iż odnosi się on do orzeczeń SN wydanych w składach, w których zasiadał sędzia powołany w 2018 r. na podstawie uchwały KRS, której wykonanie zostało wstrzymane postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, i która następnie została uchylona przez NSA.

— Jak stwierdził TSUE w pkt 51 wyroku C-718/12, powołania dokonane w takich okolicznościach — tzn. w czasie, w którym wykonanie uchwały KRS o przedstawieniu Prezydentowi RP kandydatów na sędziów SN było wstrzymane na mocy postanowienia NSA — „wskazywały na całkowite lekceważenie przez władzę wykonawczą autorytetu, niezależności i roli sądownictwa i miały na celu zakłócenie toku sprawowania wymiaru sprawiedliwości, w związku z czym należy uznać, że stanowiły one rażące naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC i były rażąco niezgodne z zasadą państwa prawnego — dodano.

 

Uchwały z sierpnia 2018 r.

Rzecznik wskazuje, że sędziowie SN, o których wyłączenie wnosi, zostali powołani na podstawie uchwały KRS z 28 sierpnia 2018 r. Wykonanie tej uchwały zostało wstrzymane postanowieniem NSA z 27 września 2018 r. (sygn. akt II GW 28/18).

— W konsekwencji w chwili powołania przez prezydenta wykonanie uchwały KRS w sprawie wniosku o powołanie na urząd sędziego SN było wstrzymane mocą postanowienia NSA. Istnieje zatem wysokie ryzyko, że orzeczenie wydane z udziałem tych sędziów zostanie w przyszłości — na podstawie wyroku TSUE z 4 września 2025 r. — uznane za niebyłe — podsumowuje 

Wnioski RPO skierował: 

  • w sprawie o odszkodowanie za zajmowanie bez tytułu prawnego lokalu mieszkalnego (sygn. akt II NSNc 211/24),
  • w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt II NSNc 289/24),
  • w sprawie nieważności postępowania o dział spadku (sygn. akt: II NSNc 226/24),
  • w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt  II NSNc 50/25),
  • w sprawie dwóch identycznych postanowień spadkowych (sygn. akt II NSNc 67/24),
  • w sprawie zaocznego wyroku o eksmisji osób z niepełnosprawnością (sygn. akt II NSNc 59/24),
  • w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt. II NSNc 147/24),
  • w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (sygn. akt II NSNc 274/24),
  • w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (sygn. akt II NSNc 204/24),
  • w sprawie odrzucenia zażalenie pozwanego od postanowienia o o odrzuceniu sprzeciwu od nakazu zapłaty (sygn. II NSNc 270/24).