Minister wniósł skargę kasacyjną od wyroku z 20 listopada 2020 r. (sygn. akt VI SA/Wa 1485/20) Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (dalej zwany "WSA"), który uchylił jego decyzję dotyczącą odwołania ze stanowiska komornika sądowego, po tym jak skończył on 65 lat. Minister działał przy tym na podstawie art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych. Obniżenie wieku emerytalnego komorników z 70 do 65 lat było jednym z elementów reformy obowiązującej od 1 stycznia 2019 r. I budzi nadal duże wątpliwości w tym środowisku zawodowym, także ze względu na niezgodność z prawem unijnym.
Problem był opisywany przez Prawo.pl m.in. podczas ubiegłorocznej akcji "Poprawmy prawo". - Przepisy art. 15a ust 1 pkt 3 oraz art. 19 ust 1 pkt 2 ustawy o komornikach sądowych stanowiące o obligatoryjnym odwołaniu komornika sądowego ze stanowiska wyłącznie z powodu ukończenia 65 roku życia stanowią przejaw dyskryminacji bezpośredniej w rozumieniu art. 2 ust. 2 i art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady nr 2000/78/WE i nie powinny być stosowane - wynikał ze zgłoszenia radcy prawnego Kacpra Tybuszewskiego. Art. 2 dyrektywy określa czym jest dyskryminacja i jakie są jej przejawy, a art. 6 ust. 1 wskazano, że Państwa Członkowskie mogą uznać, iż odmienne traktowanie ze względu na wiek nie stanowi dyskryminacji ale pod warunkiem, że w ramach prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego, i jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne.
Sprawdź w LEX: Na jakich zasadach komornik może zatrudnić swoją żonę? >
Sądy dostrzegają problem
WSA rozpatrywał sprawę K.G. Uchylając decyzję ministra stwierdził, że art. 2 ust. 1 dyrektywy 2000/78/WE określa, że zasada równego traktowania oznacza brak jakichkolwiek form bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji z przyczyn określonych w art. 1 tej dyrektywy, zaś art. 2 ust. 2 lit. a dyrektywy 2000/78/WE uściśla, że do celów ust. 1 dyskryminacja bezpośrednia występuje w przypadku, gdy osobę traktuje się mniej przychylnie, niż traktuje się inną osobę w porównywalnej sytuacji, z jakiejkolwiek przyczyny wymienionej w art. 1 tejże dyrektywy. WSA zaznaczył też, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78/WE dopuszcza możliwość odmiennego traktowania ze względu na wiek, ale jeżeli w ramach prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego i jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i koniecznie.
W ocenie WSA, ani w ustawie o komornikach sądowych, ani w uzasadnieniu projektu tej ustawy nie zostało obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem zastosowanie zasady odmiennego traktowania ze względu na wiek komorników sądowych. Dodał, że nie można też uznać, że wybrane środki mające służyć do realizacji celu są właściwe i konieczne. Wskazał, że samo osiągnięcie wieku emerytalnego przez komornika nie może uzasadniać jego odwołania, gdyż ani szybkość, ani sprawność postępowania nie jest warunkowana wiekiem, lecz charakterem i celem czynności egzekucyjnych. Dodał także, że żadna z czynności egzekucyjnych nie wymaga od komorników szczególnej sprawności fizycznej, która wyróżniałaby ich na tle innych zawodów prawniczych.
Czytaj w LEX: Elektroniczne akta komornicze >
NSA (sygn. II GSK 582/21) podzielił stanowisko WSA. Wskazał, że ani w treści przyjętej regulacji w ustawie z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, ani w uzasadnieniu projektu tej ustawy nie zostało obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisem celem zastosowanie zasady odmiennego traktowania komorników sądowych w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78/WE, co zgodnie z tym przepisem mogłoby stanowić podstawę uchylenia zakazu dyskryminacji. Powołał się też na orzecznictwo TSUE. - Trybunał uznaje, że obiektywne i racjonalne uzasadnienie stanowienia odstępstw od tej zasady nie może przebiegać w sposób dowolny, nie mający racjonalnych podstaw. Tym samym na państwa członkowskie został nałożony obowiązek wykazania, że obrany cel, o którym mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy, nie jest celem hipotetycznym, zaś jego realizacja jest konieczna i uzasadnia stanowienie derogacji od zasady niedyskryminacji ze względu na wiek - uzasadnił.
Czytaj: Wiek komornika podstawą do odwołania? RPO też dostrzega problem>>
Dyskryminowany jak komornik? Potrzebna zmiana
Rzecznik Krajowej Rady Komorniczej Krzysztof Pietrzyk mówi w rozmowie z Prawo.pl, że komornicy od samego początku podnosili, iż polskie przepisy w takiej formie mogą być postrzegane jako dyskryminujące.
- Jeśli bowiem komornik wyraża wolę wykonywania swoich obowiązków po ukończeniu 65 lat życia, zaś w przebiegu jego służby komorniczej nie odnotowano istotnych uchybień, co potwierdzały kontrole przeprowadzane w kancelarii takiego komornika, które kończyły się pozytywną oceną jego pracy, to automatyczne wygaszenie jego uprawnień zawodowych musi zasługiwać na negatywną ocenę i zostać potraktowane jako ingerencję niezgodną z zasadą proporcjonalności, a idąc dalej, należały ją z całą stanowczością ocenić jako dyskryminującą – podkreśla.
Wskazuje również, że w zakresie ogólnej kondycji zdrowotnej WSA zauważył, że żadna z czynności egzekucyjnych nie wymaga od komorników szczególnej sprawności fizycznej, a w szczególności takiej, która wyróżniałaby ich na tle innych zawodów prawniczych.
- Wobec daleko posuniętej informatyzacji egzekucji, przysłowiowe zajęcie rachunku bankowego, które dokonywane jest za pomocą systemu teleinformatycznego z powodzeniem dokona zarówno komornik z kilku letnim stażem jak i osoba, która ma znacznie dłuższe doświadczenie w pracy komornika sądowego. Także licytacje ruchomości przeprowadzane są już za pośrednictwem specjalnie stworzonej przez Krajową Radę Komorniczą strony. Wkrótce także licytacje nieruchomości będą przeprowadzane w taki właśnie sposób. Stan fizyczny komornika nie wymaga wykonywania przez niego wielu czynności, nie ma więc dziś żadnego znaczenia – wskazuje rzecznik KRK.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Odpowiedzialność odszkodowawcza komornika za czynność skontrolowaną przez sąd w drodze skargi >
Elżbieta Adamska-Śmigrodzka, przewodnicząca Rady Izby Komorniczej w Warszawie, zwraca uwagę, że komornicy z długim stażem w zawodzie są potrzebni, mają bowiem lata doświadczeń za sobą. - Egzekucja sądowa, w szczególności charakter pełnionej służby przez komornika, mieści się w katalogu zawodów prawniczych, i nie różni się on w istotny sposób od innych zawodów - dodaje.
Sprawa w Trybunale Konstytucyjnym
Tu warto przypomnieć, że w marcu tego roku do Trybunału Konstytucyjnego trafił wniosek Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobry o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisu przewidującego odwoływanie komorników powyżej 65. roku życia. Jak argumentuje wnioskodawca, rozumienie tego przepisu jako dyskryminacji ze względu na wiek jest niezgodne z ustawą zasadniczą.
Ziobro wystąpił o zbadanie zgodności art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, rozumiany w ten sposób, że wynikający z tego obowiązek Ministra Sprawiedliwości odwołania komornika sądowego po ukończeniu przez komornika 65. roku życia stanowi przejaw bezpośredniej dyskryminacji ze względu na wiek, zabronionej przez wiążące Rzeczpospolitą Polską normy prawa międzynarodowego z art. 45 ust. 1, art. 60 i art. 65 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP, a także z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej oraz z art. 10 w związku z art. 19 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przez co jest niezgodny z wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadą demokratycznego państwa prawnego.
- Ustawodawca miał prawo przyjąć, że osoba, która ukończyła 65 rok życia - nawet pomimo dobrego stanu zdrowia jak na ten wiek - nie powinna wykonywać już zawodu komornika sądowego. Taka granica wieku jest właściwa, gdyż z jednej strony gwarantuje, że służbę tę pełnią osoby w pełni sprawne, a z drugiej strony powoduje, że do środowiska komorników sądowych mają dostęp młodzi, coraz lepiej wykształceni ludzie - napisał w uzasadnieniu tego wniosku.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
