Ustalone w porozumieniu polskiego rządu z Komisją Europejską w sprawie Krajowego Planu odbudowy tzw. kamienie milowe w kwestii praworządności zakładają przede wszystkim poprawę klimatu inwestycyjnego. Reforma ma prowadzić do wzmocnienia niezależności i bezstronności sądów i sędziów ustanowionych na mocy prawa zgodnie z art. 19 TUE. A także stworzenia warunków do skutecznej realizacji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).
Czytaj: Premier: Na przełomie października i listopada pierwszy wniosek o pieniądze z KPO>>
Czytaj w LEX: Gulińska Emilia - Wysłuchanie publiczne w procesie stanowienia prawa >>>
Oprócz przywrócenia zawieszonych niesłusznie sędziów do pracy i powołanie niezależnej od władzy wykonawczej Izby Sądu Najwyższego do spraw dyscyplinarnych, Polska musi, zgodnie z ""Kamieniami milowymi" uzgodnionymi z Komisją UE:
- wzmocnić konsultacje z partnerami społecznymi w procesie stanowienia prawa;
- zwiększyć wykorzystanie ocen skutków regulacji w procesie stanowienia prawa;
- ograniczyć stosowania przyspieszonych procedur w procesie stanowienia prawa;
- zapewnić konsultacje z partnerami społecznymi i zainteresowanymi stronami w zakresie realizacji KPO, w tym poprzez powołanie Komitetu Monitorującego
- zwiększenie roli konsultacji społecznych i konsultacji publicznych w procesie legislacyjnym.
Tymczasem do realizacji "kamieni milowych" rząd zupełnie się nie przykłada, a nawet je lekceważy. W ostatnim czasie przykładem wdrażania prawa bez jakichkolwiek konsultacji i w trybie przyspieszonym były ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku czy wypłaty dodatku węglowego.
Już w 2021 r. Fundacja Batorego w swoim raporcie sygnalizowała, że aż 36 rządowych projektów ustaw nie zostało przed przekazaniem
do Sejmu upublicznione na platformie Rządowego Procesu Legislacji. Rządzący i większość sejmowa zignorowali uwagi legislatorów wskazujących na liczne błędy w projektach przepisów reformujących system podatkowy w ramach tzw. Polskiego Ładu. Posłowie mieli tylko 30 sekund na wypowiedzi podczas pierwszego czytania, a wniosek o wysłuchanie publiczne został odrzucony.
Eksperci fundacji uważają, że brak kompleksowego systemu konsultacji przepisów z organizacjami pozarządowymi faktycznie wyklucza je z procesu legislacyjnego.
Czytaj w LEX: Lipowicz Irena - Uwagi o polskim systemie stanowienia prawa >>>
Konieczna zmiana regulaminów Rady Ministrów i Sejmu
Do 30 września 2022 r. określono termin przyjęcia nowelizacji do Regulaminu Sejmu, Senatu i Rady Ministrów, która wprowadzi obowiązek przeprowadzania oceny skutków regulacji oraz konsultacji społecznych w przypadku projektów ustaw zgłaszanych przez posłów i senatorów. Reforma ograniczyć powinna także stosowanie procedur przyspieszonych do ściśle określonych i wyjątkowych przypadków.
W celu zapewnienia odpowiednich konsultacji z partnerami społecznymi we wdrażaniu Krajowego Planu Odbudowy reforma miała powołać Komitet Monitorujący. W jego skład wejść mieli partnerzy społeczni zaangażowani we wdrażanie KPO. Termin tego zadania wyznaczono na 30 czerwca 2022 roku. A w Sejmie nie ma nawet projektu w tej sprawie.
Czytaj: KE: Ocena zmian w polskich sądach przy pierwszym wniosku o pieniądze z KPO>>
Czytaj w LEX: Korybski Andrzej - Koncepcja operatywnej wykładni prawa a badanie procesów stanowienia prawa >>>
Akt prawny miał zawierać przepis wprowadzający wymóg prawny konsultowania się z Komitetem podczas wdrażania KPO. Reforma obejmie również przyjęcie wytycznych ustanawiających zasady zaangażowania interesariuszy i partnerów społecznych w powstawanie ustaw. A także wprowadzenie systemu baz zgodnie z art. 22 Rozporządzenia (UE) nr 2021/241, aby umożliwić gromadzenie, przechowywanie i monitorowanie danych dotyczących kamieni milowych i wskaźników w tym na poziomie ostatecznych odbiorców.
Dostęp do tych danych mają mieć wszystkie właściwe organy krajowe i europejskie do celów audytu i kontroli. Dane pochodzące z tej bazy będą zasilać system Arachne co kwartał i będą wykorzystywane podczas audytów i kontroli w celu zapobiegania, wykrywania i korygowania konfliktów interesów, oszustw, korupcji i podwójnego finansowania.
Nieco lepiej w SN
Reforma poprawiająca sytuację sędziów miała być zrealizowana do końca drugiego kwartału 2022 roku. To miało nastąpić przed złożeniem do Komisji pierwszego wniosku o płatność i będą warunkiem wstępnym każdej płatności na podstawie art. 24 rozporządzenia w sprawie RRF.
Tymczasem prezydent, a więc polityk wskazał 11 z 33 sędziów wylosowanych przez I Prezes SN. Według prof. Krystiana Markiewicza, prezesa Stowarzyszenia Sędziów Polskich "Iustitia", skład nowej Izba Sądu Najwyższego - Izby Odpowiedzialności jest nielegalny. Bo „to polityk wskazał do tej Izby 11 sędziów. A prezydent nie ma takich uprawnień. Po drugie, chodzi o osoby powołane do tego sądu. Mianowicie, że powołano tam neo-sędziów, czyli osoby powołane na ten urząd nielegalnie. Nielegalnie, bo powołała ich neo-KRS”.
- Powołanie tej izby miało uśpić czujność komisarzy unijnych. IOZ jest atrapą a sprawy skierowane do niej mają charakter represyjny - dodaje prof. Markiewicz.
Trzeba jednak przyznać, że warunek rozpoczęcia spraw rozstrzygniętych przez Izbę Dyscyplinarną w ciągu trzech miesięcy do roku od powołania nowej Izby - został spełniony. Sprawy aktualnie toczące się przed Izbą Dyscyplinarną zostały przekazane do dalszego rozpoznania sądowi na zasadach określonych w nowym postępowaniu.
Wszystkie sprawy odwoławcze wszczęte w sprawie zawieszonych sędziów zgodnie z "kamieniami" mają szansę na rozstrzygnięcie do końca roku, jeśli tempo pracy Izby Odpowiedzialności Zawodowej utrzyma się.
Co do postępowań dyscyplinarnych sędziów sądów powszechnych - nadal są zastrzeżenia. Kamienie milowe zakładały m.in. zapewnienie rozpatrzenia spraw dyscyplinarnych przeciwko sędziom sądów powszechnych w rozsądnym terminie, a także - doprecyzowanie przepisów dotyczących właściwości miejscowej sądów rozpoznających sprawy dyscyplinarne w celu zapewnienia możliwości bezpośredniego określenia właściwego sądu zgodnie z ustawą.
Czytaj w LEX: Grześkiewicz Władysław - Zasady podatkowe w stanowieniu prawa podatkowego >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
