Rozporządzenie określi zasady udzielania ochrony i pomocy świadkom koronnym, czyli osobom, które unikną kary w zamian za ujawnienie znanych im przestępstw, "wsypanie" wspólników i ujawnienie swego majątku pochodzącego z przestępstw. Świadek koronny może dostać od państwa pomoc finansową. W razie potrzeby przejdzie operację plastyczną na koszt państwa. Może też liczyć na nowe mieszkanie i miejsce pracy. Zagrożony, będzie mógł zaś opuścić Polskę z darmowym paszportem na inne nazwisko.

Nowe rozporządzenie Rady Ministrów ws. udzielania ochrony i pomocy świadkom koronnym i innym uprawnionym osobom ma związek z (podpisaną przez prezydenta w połowie sierpnia) nowelą ustawy o policji i powstaniem nowego organu - Komendanta CBŚP.

Obecnie w Centralnym Biurze Śledczym, które zostanie przekształcone w CBŚP, służy blisko 1,7 tys. funkcjonariuszy. Aktualnie pod ich ochroną znajduje się 89 świadków koronnych - dowiedziała sią PAP w Komendzie Głównej Policji.

"Ogólna liczba świadków koronnych na przestrzeni lat funkcjonowania instytucji ochrony świadka koronnego, jaka znalazła się pod ochroną CBŚ wyniosła 114. Nie każdy świadek koronny otrzymuje obligatoryjną ochronę policji, w związku z tym istnieje pewna liczba takich osób, o której policja nie jest w ogóle informowana. Koszty funkcjonowania tej instytucji pokrywane są ze środków specjalnych budżetu państwa i jest to informacja niejawna" - powiedziała PAP podinsp. Katarzyna Balcer z KGP.

W związku ze zmianą ustawy o policji dokonano także zmian w ustawie o świadku koronnym, a w rezultacie w rozporządzeniu do tej ustawy. W myśl nowych przepisów "policyjnym organem wykonawczym odnośnie realizowania czynności ochronnych wobec świadków koronnych oraz osób im najbliższych" będzie komendant CBŚP.

Świadek koronny i jego najbliżsi mogą być objęci ochroną, jeśli "okoliczności wskazują na prawdopodobieństwo powstania sytuacji powodującej konieczność bezpośredniego przeciwdziałania zagrożeniu życia lub zdrowia". Jako formy ochrony rozporządzenie wymienia: stałą lub czasową obecność policjantów; obserwację osoby chronionej i jej otoczenia; wskazywanie jej bezpiecznego miejsca przebywania, czasu i formy przemieszczania się, a także kontaktowania się z innymi osobami; zapewnienie osobie chronionej "osobistego bezpieczeństwa" w areszcie śledczym lub więzieniu - jeśli w nim przebywa.

Osobie, która zostaje świadkiem koronnym, będą przedstawione zasady postępowania, m.in. działania, które ze względów bezpieczeństwa będzie musiała podejmować oraz takie, których nie będzie mogła podjąć. Osoba ta musi przekazać policji informacje dotyczące swych kontaktów rodzinnych, towarzyskich i przestępczych, stanu majątkowego, stanu zdrowia oraz "innych istotnych okoliczności".

Pomoc policji dla świadka koronnego może polegać na: udostępnieniu tymczasowego lokalu mieszkalnego; pomocy w wynajęciu lub zakupie mieszkania; pomocy w przeprowadzce lub zagospodarowaniu; pomocy w umieszczeniu dzieci w szkole, przedszkolu lub żłobku; ochronie mieszkania i mienia pozostawionych w poprzednim miejscu pobytu; opieki nad pozostawioną osobą chorą, którą chroniony się opiekował.

Pomoc finansowa może być przyznana osobie chronionej, która nie posiada źródeł utrzymania i nie może podjąć pracy z powodu zagrożenia jej życia lub zdrowia związanego z podjęciem pracy lub braku możliwości zatrudnienia. Dorosłym można przyznać pomoc do wysokości przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale; dzieciom - do połowy tego. W "szczególnie uzasadnionych przypadkach" wysokość pomocy może być inna.

Inną formą pomocy może być zmiana miejsca zatrudnienia, jeśli zagrożenie życia lub zdrowia osoby chronionej jest związane z dotychczasowym miejscem pracy. Świadek koronny może też liczyć na pomoc w "uzyskaniu nowych kwalifikacji lub podniesieniu poziomu wykształcenia".

W przypadku "szczególnego zagrożenia życia lub zdrowia", lub gdy ochrona ma charakter długotrwały, chronionemu świadkowi koronnemu można będzie wydać bezpłatnie dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych. Dokumentem takim może być paszport - jeśli ze względu na zagrożenie opuszczenie terytorium Polski jest niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony lub gdy taki wyjazd jest uzasadniony "ważnymi sprawami osobistymi". Wydanie tych dokumentów poprzedzi "wprowadzenie nowych danych osobowych do odpowiednich dokumentów urzędowych".

W przypadku pomocy polegającej na zmianie miejsca pobytu osoba chroniona ma obowiązek pokrywania ze środków uzyskanych w ramach pomocy finansowej kosztów użytkowania mieszkania.

Operacja plastyczna lub zabieg chirurgiczny usuwający "charakterystyczne elementy wyglądu" może nastąpić, jeśli jest niezbędna do zapewnienia bezpieczeństwa osobie chronionej i pozwoli na "istotną zmianę wyglądu".

Komendant główny policji (po zmianach będzie to należało do komendanta CBŚP) może wskazywać lekarzy i placówki medyczne, od których osoba chroniona powinna uzyskiwać świadczenia opieki zdrowotnej. Chroniony jest obowiązany stosować się do warunków korzystania z tej pomocy, w przeciwnym wypadku, będzie musiał zwrócić koszty opieki zdrowotnej.

Upoważniony przez osobę chronioną policjant będzie odbierał dla niej przesyłki pocztowe. Przed doręczeniem przesyłki policjant może - za zgodą osoby chronionej - sprawdzić zawartość przesyłki. Będzie można odmówić odbioru przesyłki.

Komendant główny policji lub dyrektor generalny Służby Więziennej może wystąpić do prokuratora o cofnięcie ochrony lub pomocy w przypadku: naruszenia przez osobę chronioną zasad i zaleceń w zakresie ochrony albo niewykonywania obowiązków, np. gdy nie przestrzega porządku prawnego, zataja istotne informacje mające znaczenie dla ochrony, nie stosuje się do niezbędnych dla ochrony poleceń policjantów, korzysta z pomocy niezgodnie z jej przeznaczeniem.

Instytucja świadka koronnego budzi wątpliwości wielu środowisk prawniczych, gdyż jest wyłomem w zasadzie legalizmu (tj. karania każdego przestępcy). Resort sprawiedliwości podkreśla, że dzięki temu skutecznie można walczyć ze zorganizowaną przestępczością.

Grzegorz Dyjak (PAP)