Stanowisko środowiska wobec projektu ustawy o mediatorach

Przedstawiciele organizacji mediacyjnych, nauki, edukacji i praktyki mediacji, wyrażając uznanie dla prac Ministerstwa Sprawiedliwości w zakresie regulacji wymagań wobec tych spośród mediatorów, którzy mają być wpisywani do planowanego Krajowego Rejestru Mediatorów, przedstawili wspólne stanowisko wobec kluczowych elementów projektu ustawy o mediatorach sądowych, akredytowanych ośrodkach mediacyjnych i Krajowym Rejestrze Mediatorów (KRM).

Oto podstawowe postulaty:

1. Usunięcie preferencji w zakresie zawodów i wykształcenia

Ponieważ prowadzenie mediacji jest zawodem lub funkcją o charakterze jednocześnie interdyscyplinarnym i autonomicznym, wymaga kompleksowego przygotowania z różnych dziedzin, tak w zakresie podstawowym jak specjalizacyjnym, a różne drogi wiodące do jego wykonywania nie powinny być powodem wykluczenia, a niemożliwe jest zróżnicowanie edukacji dla rozmaitych wcześniejszych kompetencji, mediatorzy uznają za nieuzasadnione i szkodliwe preferencje dla zawodów prawniczych w zakresie wpisu do KRM, zawarte w art. 3 ust. 2 oraz wymóg prawniczego wykształcenia i doświadczenia zawodowego dla prowadzenia szkoleń i egzaminów, według art. 12 ust. 2 p. 2 i 3.

2. Wykorzystanie PRM, certyfikatów ZSK oraz Standardów Rady ADR z 2023 r.

Ponieważ w 2023 roku Społeczna Rada ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości, w oparciu o wytyczne CEPEJ, wypracowała Standardy Szkolenia Mediatorów (rozwijając analogiczny dokument z 2007 roku), to te właśnie ugruntowane dokumenty i praktyki powinny być punktem odniesienia do określenia i uznania za spełnione wymagań edukacyjnych (szkoleń i studiów, ewentualnie ich odpowiedniej części), katalogu specjalizacji oraz egzaminów, tak w ustawie jak przepisach wykonawczych, zamiast arbitralnego tworzenia zupełnie nowych i kontrowersyjnych.

3. Wymaganie dla wpisu do KRM nie tylko mediacyjnej edukacji, ale i praktyki

Mediatorzy postulują uwarunkowanie wpisu do rejestru nie tylko edukacją i egzaminami, ale i wykazaniem minimalnej liczby (przynajmniej kilku) już przeprowadzonych mediacji, samodzielnie lub (optymalnie) u boku odpowiednio doświadczonych mediatorów.

4. Obowiązek stałego doskonalenia zawodowego jako przesłanki przedłużania wpisu

Konieczne jest wymaganie od wpisanych do KRM mediatorów okresowego poświadczania udziału w szkoleniach, superwizjach, ewentualnie konferencjach lub zbliżonych formach świadczących o aktywności i rozwoju; wobec planowanych funkcjonalności KRM powinno to być równie nieobciążające dla sądów i MS, a daleko bardziej merytoryczne, wartościowe i skuteczne niż oświadczenia w projektowanym art. 6.

5. Oparcie edukacji i egzaminowania zasadniczo na doświadczeniu mediacyjnym prowadzących

Projekt poświęca wiele miejsca akredytowanym ośrodkom mediacyjnym, jednak samo ich określenie powinno być zmienione na szkoleniowo-egzaminacyjne (termin „ośrodki mediacyjne” od dawna odnosi się do prowadzenie mediacji, niekoniecznie szkoleń), a przede wszystkim – zamiast przesadnego nacisku na regulamin oraz warunki lokalowe i techniczne (te w praktyce zapewnia się przecież elastycznie wobec popytu, np. wynajmując w odpowiedniej wielkości i ilości sale) – mediatorzy uważają, że podstawowym kryterium szkoleń i egzaminów - obok zakresu przedmiotowego, godzinowego i formy szkolenia (analogiczne do wspominanych kwalifikacji rynkowych ZSK i Standardów Rady ADR z 2023 roku) – powinno być doświadczenie trenerów i egzaminatorów w prowadzeniu mediacji (w przypadku specjalizacji – danego rodzaju). Powinno być ono wyrażone raczej w ich ilości, nie latach (wobec różnej intensywność mediowania) i szkoleniu z mediacji (nie nadmiernie ogólnego „rozwiązywania sporów”). Osoby bez takiej praktyki mogłyby odpowiadać za mniejszą część szkolenia lub egzaminu (np. prawnik, psycholog) lub je współprowadzić (nabywając ową praktykę).

6. Równe wymagania edukacji i praktyki dla wpisywanych i przepisywanych

Konieczne jest stosowanie możliwie równych kryteriów edukacji i praktyki, z ewentualnym mniej dokładnym określeniem szkoleń/studiów oraz skróceniem okresu karencji dla uzupełnienia wymagań wobec „przepisywanych” z list i wykazów (analogicznie jak w przypadku uzupełnienia wykształcenia wyższego w projekcie, jednak okres nie może być tak długi i przyzwalający na bierność).

7. Dookreślenie i naprawczy charakter odpowiedzialności zawodowej mediatora

Projekt przewiduje w razie nieprawidłowości pracy mediatora tylko jedną konsekwencję tj. wykreślenie z KRM; bez rozróżnienia wagi tych nieprawidłowości, bez procedury, w tym np. prób ich usunięcia i sprecyzowania czy/kiedy mediator wykreślony może ponownie ubiegać się o wpis. Postulowane jest także w zależności od problemu (ewentualnie z odesłaniem do Standardów Prowadzenia Mediacji i Kodeksu Etycznego, uchwalonych przez Radę ADR w latach 2006 i 2008) pewne zniuansowanie konsekwencji np. od rozmowy wyjaśniającej z sędzią-koordynatorem ds. mediacji i zaplanowania działań naprawczych, poprzez czasowe zawieszenie („ukrycie” wpisu w KRM), po wykreślenie z oznaczeniem, kiedy możliwy będzie wpis ponowny.

Pod listem do ministra podpisały się:

Centrum Mediacji Lewiatan - adw. amer. Roman Rewald, prezes; radca prawny Małgorzata Miszkin-Wojciechowska, dyrektorka,
Centrum Mediacji przy Krajowej Izbie Gospodarczej - adw. dr Agnieszka Zemke-Górecka, prezes, adw. Cezary Rogula, zastępca prezesa,
Centrum Rozwiązywania Sporów i Konfliktów przy WPiA Uniwersytetu Warszawskiego - prof. UW dr hab. Ewa Gmurzyńska, LL.M. – członek zarządu, adw. dr Rafał Morek – członek zarządu,
Fundacja Pracownia Dialogu - Janusz Kaźmierczak – członek zarządu,
Krajowe Stowarzyszenie Mediatorów - Izabela Zajączkowska – prezes, Bartosz Poćwiardowski – wiceprezes,
Mediatorzy.pl sp. z o.o. - dr Agata Gójska – prezes zarządu, Konrad Sobczyk – wiceprezes zarządu,
„Mediatorzy Polscy”- Elżbieta Damm – prezes zarządu,
Ośrodek Mediacyjny Stowarzyszenia Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej - Katarzyna Neumann-Czarnecka – dyrektorka Ośrodka,
Polskie Centrum Mediacji - dr Magdalena Grudziecka – prezes zarządu głównego, dr Jerzy Książek – wiceprezes zarządu głównego, członek Zespołu ds. Wprowadzania Mediacji w Polsce,
Polskie Stowarzyszenie Sądownictwa Polubownego - prof. UŁa dr hab. Eligiusz Krześniak – prezes zarządu, adw. Sylwester Pieckowski, LL.M. – prezes honorowy,
Stowarzyszenie Dolnośląska Izba Mediatorów - not. Monika Hernik-Oko – prezes zarządu, r.pr. Paweł Kolak – wiceprezes zarządu,
Stowarzyszenie Mediatorów Rodzinnych - Janusz Kaźmierczak – prezes zarządu,
Stowarzyszenie Mediatorów Pactus - Marzena Korzeniewska – prezes,
Stowarzyszenie #wartomediować - adw. Roman Gładysz – prezes zarządu głównego, not. Monika Hernik-Oko – członek zarządu głównego,
Śląskie Stowarzyszenie Mediatorów Rodzinnych - Aneta Tombarkiewicz-Olszewska – prezes,
Wielkopolskie Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Wielkopolskiej Izbie Handlowej - dr Tomasz P. Antoszek – prezes,
oraz prof. UAM dr hab. Joanna Mucha, Maciej Tański - mediator i Jakub Świtluk, MBA, LL.M. - mediator"