Chodzi o nowelizację ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. - Celem projektowanej ustawy jest zapewnienie funkcjonowania sądownictwa rodzinnego na wysokim poziomie oraz zagwarantowanie odpowiedniej liczby orzeczników i racjonalne obciążenie ich pracą, tak aby mogli w sposób dokładny wykonywać swoje zadania, a ponadto stworzenie warunków do nabywania doświadczenia orzeczniczego przez asesorów w ramach sądownictwa rodzinnego - czytamy w uzasadnieniu.
Nowe przepisy umożliwiają asesorom sądowym orzekanie we wszystkich kategoriach spraw, którymi zajmują się wydziały rodzinne i nieletnich w sądach rejonowych. Jak uzasadnia MS, rozwiązanie to jest konieczne, ponieważ wydziały te są szczególnie obciążone pracą i potrzebują wsparcia kadrowego.
W praktyce, jeśli ustawa wejdzie w życie, asesor sądowy będzie mógł rozpatrywać sprawy z zakresu:
- demoralizacji i czynów karalnych nieletnich,
- leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych,
- w sprawach należących do sądu opiekuńczego na podstawie innych ustaw.
Nowelizacja umożliwi także przenoszenie w ramach danego sądu asesorów sądowych – za ich zgodą – do wydziałów rodzinnych i nieletnich. Decyzję w tej sprawie będzie podejmował prezes sądu rejonowego.
Potrzebni orzecznicy w wydziałach rodzinnych
Wydziały rodzinne to te wydziały, które są obecnie najbardziej obciążone i w największym kryzysie, wynikającym choćby z tego, że nie mogą w nich orzekać asesorzy – powiedziała serwisowi Prawo.pl Marta Kożuchowska-Warywoda, dyrektor Departamentu Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych. Jak wyjaśniła, wynika to choćby z sytuacji z KRS ukształtowaną na podstawie ustawy z grudnia 2017 r. (w jej skład wchodzi 15 sędziów/członków wybranych przez Sejm, nie przez sędziów, co w ocenie dużej części środowiska prawniczego, MS i obecnego rządu powoduje, że jest to organ niezgodny z Konstytucją) i koniecznością wstrzymania konkursów sędziowskich. - Wydziały te zostały odcięte od dopływu orzeczników i w wydziałach gdzie asesorzy mogą orzekać, sytuacja jest lepsza. Z mojej perspektywy to jedna z najpilniejszych zmian w ustroju sądów powszechnych - stwierdziła. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to trzeci kwartał br. Na stronie RCL dołączone są już do niego opinie, które nadesłały różne instytucje i organizacje.
Czytaj też w LEX: Ustrojowe gwarancje niezawisłości asesora sądu powszechnego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości >
Stowarzyszenia nie widzą uzasadnienia
Według Stowarzyszenia Sędziów Polskich „IUSTITIA” decyzja o tym, by umożliwić asesorom wykonywanie zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości w obszarze prawa rodzinnego i opiekuńczego, przy jednoczesnym utrzymaniu w mocy zasady, iż nie mogą oni orzekać w sprawach z zażalenia na zakończenie postępowania przygotowawczego czy w tzw. sprawach aresztowych – nie ma żadnego uzasadnienia. Autorzy opinii przypominają, że w uzasadnieniu projektu ustawy z 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, wprowadzającej ponownie funkcję asesora sądowego, wyłączenie asesorów sądowych z zadań w obszarze prawa rodzinnego i rodzinnego oraz konkretnych zadań w obszarze prawa karnego i procedury karnej tłumaczono poważnym charakterem i rangą społeczną tych spraw oraz koniecznością posiadania przy ich rozpoznawaniu doświadczenia życiowego i zawodowego. W opinii Stowarzyszenia żadne względy celowościowe, funkcjonalne czy systemowe nie prowadzą do wniosku, że asesorzy posiadają wystarczająco dużo doświadczenia, by rozpoznawać sprawy w wydziałach rodzinnych, zaś niedostatecznie dużo, by rozpoznać sprawy z zażaleń na postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, na postanowienia o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia i na postanowienia o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, czy wreszcie tzw. wnioski aresztowe.
- Jeżeli projektodawca ocenia, że doświadczenie życiowe i przygotowanie zawodowe asesorów jest na poziomie gwarantującym sprawne orzekanie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych (który to pogląd opiniujący podziela), to jednocześnie dają oni gwarancję sprawnego i merytorycznego rozpoznania spraw zażaleniowych i wniosków aresztowych w wydziałach karnych – czytamy w opinii.
Czytaj: MS chce by asesorzy wrócili do wydziałów rodzinnych - są założenia projektu>>
Sędziów brakuje, bo minister nie ogłasza konkursów
Również krytycznie o projekcie wypowiedziało się Ogólnopolskie Stowarzyszenie Sędziów „Sędziowie RP”, reprezentujące środowisko sędziów powołanych po 2018 r. Autorzy tej opinii dostrzegają problemy orzecznicze w wydziałach rodzinnych, ale ich zdaniem wynikają one nie z faktu niewłaściwej regulacji prawnej, tylko z faktu zaniechania dokonywania przez ministra sprawiedliwości ogłoszeń o wolnych stanowiskach sędziowskich (minister wskazuje na niekonstytucyjny kształt obecnej Krajowej Rady Sądownictwa). - To powoduje zapaść nie tylko w wydziałach rodzinnych, ale w całym wymiarze sprawiedliwości. Rozwiązaniem tych problemów nie jest jednak obniżanie standardów orzeczniczych, tylko powrót na drogę stosowania prawa - oceniają. Ich zdaniem przesłanką do wyłączenia uprawnień asesorów w orzekaniu w sprawach rodzinnych nie jest brak odpowiedniej wiedzy prawnej tylko brak odpowiedniego doświadczenia życiowego. Podobne stanowisko zaprezentowało Stowarzyszenie Prawnicy dla Polski. Jego autorzy także krytykują nieogłaszanie przez ministra konkursów na wolne stanowiska sędziowskie, powołując się na orzeczenie obecnego Trybunału Konstytucyjnego, że KRS jest organem ukształtowanym zgodnie z Konstytucją. Ich zdaniem sprawy procedowane w wydziałach rodzinnych i nieletnich nie są sprawami skomplikowanymi pod względem prawnym. - Z uwagi jednak na swój specyficzny i przez to niezwykle delikatny charakter, wymagają znacznego doświadczenia życiowego, którego asesorzy sądowi w oczywisty sposób nie zdążyli zdobyć – czytamy w opinii.
Obie opinie stowarzyszeń sędziowskich zostały odrzucone przez Ministerstwo Sprawiedliwości, w odróżnieniu do opinii, które napłynęły z sądów.
Czytaj też w LEX: Udział sędziów w debacie publicznej w świetle międzynarodowych standardów prawnych >
Cena promocyjna: 89.5 zł
Cena regularna: 179 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 107.4 zł
Sądy potrzebują asesorów w wydziałach rodzinnych
Jak napisała w przekazanej opinii prezes Sądu Okręgowego w Gdańsku Joanna Łaguna, tamtejszy sędzia wizytator ds. rodzinnych i nieletnich podzielił argumentację podniesioną w uzasadnieniu projektu ustawy. Jego zdaniem umożliwienie orzekania asesorom w proponowanej kategorii spraw ma uzasadnienie. A prezes Sądu Okręgowego w Nowym Sączu Mieczysław H. Kamiński dodał, że zrównanie zakresu zadań asesorów sądowych i sędziów spotkało się z aprobatą opiniujących sędziów, w świetle przeciążenia pracą wydziałów rodzinnych sądów rejonowych. Także prezes Sądu Rejonowego w Krośnie Odrzańskim pozytywnie ocenił propozycję umożliwienia orzekania asesorom sądowym w sprawach rodzinnych i opiekuńczych oraz nieletnich. - Dotychczasowe wyłączenie było nieuzasadnione i ograniczało prezesów sądów rejonowych w możliwości równomiernego obciążania orzeczników pracą, z istotną szkodą dla wydziałów rodzinnych i nieletnich – ocenił sędzia Arkadiusz Nosowicz.
Czytaj też w LEX: Wpływ Krajowej Rady Sądownictwa na status prawny asesorów sądowych i nowo powoływanych sędziów >
Czytaj: Asesorzy w wydziałach rodzinnych - projekt na ostatniej prostej, ale są wątpliwości konstytucyjne>>
Asesor wątpliwy konstytucyjnie?
Opinie przekazane w ramach opiniowania projektu przez prezesów sądów i przez stowarzyszenia sędziowskie są wyraźnie rozbieżne, co można uzasadniać różnymi punktami widzenia tego problemu. Trochę inaczej trzeba chyba ocenić opinię spoza środowiska. Otóż krytycznie projekt został oceniony przez Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych. Jej autorzy uzasadniają to tym, że instytucja asesora sądowego generalnie budzi istotne wątpliwości w kontekście jej zgodności z normami konstytucyjnymi. - Należy postulować gruntowne przemyślenie tej kwestii, co dezaktualizuje ocenę proponowanych w projekcie kwestii szczegółowych dotyczących asesorów sądowych – napisali radcowie prawni. Sugestia ta została przez MS odrzucona z komentarzem, że „twierdzenie, że instytucja asesora sądowego budzi wątpliwości w kontekście jej zgodności z normami konstytucyjnymi stanowi jednostkowe stanowisko opiniującego”.
Czytaj też w LEX: Wysłuchanie małoletniego w postępowaniu cywilnym - nowe zasady i dobre praktyki >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
