Zdaniem autorów tej opinii, głównym celem zmian powinno być obecnie przyspieszenie postępowań sądowych, a także eliminacja pomyłek sądowych, jakże negatywnie wpływających na społeczne postrzeganie wymiaru sprawiedliwości. Postulowane zmiany powinny zmierzać do jeszcze szerszego zapewnienia dostępu do sądu.

Czytaj: MS przygotowuje zmianę struktury sądów>>

Stanowisko w tej sprawie przedstawił w piśmiedo Ministerstwa Sprawiedliwości wiceprezes Krajowej Rady Radców Prawnych Arkadiusz Bereza. Jak informuje KRRP, wystąpienie to stanowi odpowiedź na skierowane przez resort zaproszenie do przedstawiania sugestii zmierzających do planowanych zmian w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości.
- Zawierało ono wybrane propozycje o charakterze kierunkowym, nie będące projektami nowelizacji konkretnych regulacji prawnych. Ze strony samorządu radcowskiego została jednak wyrażona gotowość ich uzupełnienia poprzez legislacyjne opracowanie zmian ustawowych w ramach Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP, w przypadku wyrażenia takiego zainteresowania ze strony Ministerstwa - czytamy w piśmie.

Najważniejsze usprawnienie sądów
W ocenie KRRP, zamierzona reforma sądownictwa powinna być reformą wielopłaszczyznową, obejmującą reformy instytucjonalne, dotyczące ustroju sądów, ale też proceduralne, skupiające się na poprawie unormowań dotyczących postępowania sądowego. Jej głównym celem powinno być obecnie przyspieszenie postępowań sądowych, a także eliminacja pomyłek sądowych, jakże negatywnie wpływających na społeczne postrzeganie wymiaru sprawiedliwości.
- Postulowane zmiany powinny zmierzać do jeszcze szerszego zapewnienia dostępu do sądu. Powszechnie formułowane wobec wymiaru sprawiedliwości zarzuty, takie jak zła komunikacja z obywatelami (nieprzyjazne strony internetowe, niska responsywność, niezrozumiały język i formularze); formalistyczne, sztywne procedury skutkujące koniecznością odrzucenia pozwu, oddalenia powództwa lub zwrotu pism ze względu na braki lub uchybienia; zbyt duża liczba procedur (biurokracja) i ograniczone możliwości załatwiania spraw przez Internet; problemy dotyczące sporządzania opinii przez biegłych; kłopoty związane z ustaleniem miejsca zamieszkania stron i wynikające z tego trudności w doręczaniu pism procesowych; brak jednoznacznych, powtarzalnych kryteriów zwalniania stron z obowiązku ponoszenia kosztów postępowania i przyznawania pomocy z urzędu w ramach różnych procedur; wysoki poziom opłat sądowych w sprawach cywilnych i gospodarczych, stanowiących barierę w realizacji konstytucyjnego prawa do sądu. Problem pogłębiają nieefektywne gospodarowanie środkami finansowymi i zasobami kadrowymi w sądach oraz nierównomierne obciążenie sędziów – czytamy w piśmie Wiceprezesa KRRP Arkadiusza Berezy.@page_break@

Prostsze procedury, lepsza komunikacja
Rekomendowane działania, które w ocenie samorządu radcowskiego umożliwiłyby eliminację mankamentów, powinny obejmować poprawę komunikacji, uproszczenie procedur i formularzy; rozszerzenie przymusu radcowsko-adwokackiego na wybrane kategorie spraw, połączonego z przyznaniem profesjonalnym pełnomocnikom jako osobom wykonującym zawód zaufania publicznego prawa dostępu do określonych rejestrów i wyszukiwarek; nowelizację przepisów regulujących doręczenia sądowe; wprowadzenie opłat liniowych a nie progresywnych (nawet proporcjonalnie wyższych w sprawach drobnych - celem ograniczania zalewu sądów sprawami drobnymi, które mogą zostać zakończone na drodze mediacji); modyfikację drogi do uzyskania godności sędziego - kandydaci na sędziów powinni spełniać wyższe niż dotychczas wymagania doświadczenia prawniczego (a nie jedynie wiedzy) – docelowo obowiązywać winien  prymat dojścia do zawodu sędziego z innych zawodów prawniczych; uchwalenie ustawy o biegłych sądowych; wprowadzenie jednolitych kryteriów przyznawania pomocy sądowej analogicznych, jak np. wykorzystywane w celu przyznawania pomocy społecznej.

Dowiedz się więcej z książki
Służąc rządom dobrego prawa
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł




Potrzebne rozszerzenie przymusu radcowsko-adwokackiego
W zakresie postulowanego rozszerzenia przymusu radcowsko-adwokackiego w stanowisku samorządu wyraźnie podkreślone zostało, że beneficjentem takiego rozwiązania byłyby zarówno strony, mające zapewnioną pomoc prawną na odpowiednim poziomie, która służy ochronie ich interesów, jak i szeroko rozumiany wymiar sprawiedliwości, dla którego udział profesjonalnego pełnomocnika w postępowaniu sądowym oznaczać będzie zarówno możliwość ograniczenia napływu spraw (choćby poprzez zwiększenie ilości spraw kończonych na etapie postępowania mediacyjnego), jak i sprawniejsze rozstrzyganie spraw wniesionych. Wiceprezes Bereza zwrócił uwagę, że rozszerzenie obowiązującego obecnie przymusu miałoby zapewnić odpowiednio wysoki poziom pism i czynności procesowych, jak i ochronę sądów przed zalewem nieumiejętnie, nieporadnie zredagowanych pozwów i środków zaskarżenia, często prezentujących jedynie nieuzasadnione roszczenia stron czy niezadowolenie z zaskarżanych orzeczeń, a skutkujących jedynie przedłużeniem czasu trwania postępowań sądowych, a nie służących eliminacji zaistniałych błędów w procesie orzeczniczym.
- Strona korzystająca z pomocy profesjonalnego pełnomocnika ma prawo oczekiwać i wymagać, aby czynności wykonane zostały z pełną znajomością obowiązujących regulacji prawnych, co wpływa na efektywność postępowania. Rolą pełnomocnika w ramach mediacji wszczętej w toku postępowania byłaby obiektywna ocena sytuacji procesowej i merytoryczne wsparcie przy negocjowaniu wzajemnych ustępstw. Trzeba bowiem pamiętać, że mediatorem może być osoba która nie posiada wykształcenia prawniczego, która wobec nieznajomości prawa nie zawsze ma możliwość zorientowania się w zawiłościach jurydycznych sprawy. W tym kontekście warto zauważyć, że jakiekolwiek twierdzenia, uznające radców prawnych i adwokatów za głównych beneficjentów instytucji przymusu radcowsko-adwokackiego są całkowicie nieuzasadnione, a kwestia ta nabiera znaczenia w związku ze zmieniającym się stanem prawnym, ewolucją stosunków społeczno-gospodarczych oraz intensyfikacją transakcji transgranicznych i obrotu prawnego będących następstwem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej - czytamy w opinii.
Autorzy wystąpienia przypominają, że postulat wprowadzenia przymusu radcowsko-adwokackiego w postępowaniach przed sądem okręgowym oraz apelacyjnym zgłaszany był przez Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych chociażby w toku procesu legislacyjnego nad projektem ustawy o wspieraniu polubownych metod rozwiązywania sporów. Sugerowano wówczas dodanie § 1¹ w art. 87¹ k.p.c. w brzmieniu: „§ 1¹. W postępowaniu przed sądem okręgowym oraz sądem apelacyjnym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych. W sprawach z zakresu własności przemysłowej stronę może zastępować rzecznik patentowy.”. Związana z tym miała być także zmiana § 2 i 3 art. 87¹ k.p.c. Zapewnienie profesjonalizmu w prowadzeniu procesu w sprawach skomplikowanych prawnie o złożonym stanie faktycznym stało się także tematem projektowanych przez Komisję Kodyfikacyjną zmian kodeksu postępowania cywilnego. Uzasadniając zmianę treści art. 87¹ k.p.c. Komisja Kodyfikacyjna stwierdziła, że koncepcja rozszerzenia przymusu adwokacko-radcowskiego na postępowanie przed sądem apelacyjnym i sądem okręgowym I instancji odpowiada widocznemu w ostatnich latach rozszerzeniu dostępu do zawodu adwokata i radcy prawnego oraz zwiększeniu znaczenia profesjonalnego zastępstwa procesowego tam, gdzie wymaga tego waga rozstrzyganych spraw.

Doręczenia sądowe wymagają poprawy
Istotnym wątkiem opinii jest również kwestia doręczeń sądowych, jako materia wymagająca pilnej ingerencji ustawodawcy z uwagi na perspektywę zniesienia obowiązku meldunkowego. - Radcowie prawni mogliby mieć przy tym dostęp do nowo utworzonych bądź wykorzystywanych w tym celu funkcjonujących obecnie rejestrów, co pozwoliłoby na znaczne sprawniejsze aniżeli nawet dotychczas ustalanie niezbędnych dla prawidłowego toku procesu danych stron postępowania - czytamy w opracowaniu.

Środowisko radców prawnych opowiada się również za przyjęciem regulacji prawnej, która regulowałaby pracę biegłych sądowych. Regulacja taka powinna cechować się kompleksowością, a więc zawierać w sobie materię dotychczas rozproszoną pomiędzy aktami o randze ustawy oraz rozporządzeniami; wprowadzać narzędzia pozwalające na monitorowanie oraz ocenę pracy biegłego; określać jednolite warunki zawieszenia i pozbawienia funkcji biegłego; określać jednolity sposób powoływania przez sądy biegłych stałych (w szczególności poprzez określenie wymogów wykształcenia i doświadczenia wobec biegłych określonych specjalności) oraz procedurę powoływania biegłych ad hoc celem zapewnienia sędziom z jednej strony profesjonalnego korpusu ekspertów, a z drugiej pewnej elastyczności w poszukiwaniu specjalistów z dziedzin nietypowych, niszowych; regulować kwestie związane z powoływaniem i funkcjonowaniem tzw. biegłych instytucjonalnych; wprowadzać obowiązek ukończenia przez biegłego sądowego stosownego szkolenia z zakresu przepisów dotyczących jego statusu biegłego, praw i obowiązków w procesie oraz zasad przeprowadzania dowodu z opinii.

Jak zaznaczono w skierowanym do MS piśmie, zaprezentowane postulaty oraz argumenty powołane na ich uzasadnienie nie wyczerpują oczywiście propozycji niezbędnych do kompleksowej reformy sądownictwa, niemniej jednak stanowić mają punkt wyjścia do dalszej wymiany poglądów i współpracy pomiędzy Ministerstwem Sprawiedliwości a Krajową Radą Radców Prawnych.