Na ten problem uwagę zwraca Rzecznik Praw Obywatelskich, a Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada podjęcie prac w celu uchylenia wstrzymania biegu terminów przedawnienia karalności czynu i przedawnienia wykonania kary.
Ustawa covidowa decyduje o przedawnieniu
Prof. Marcin Wiącek prosi ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobrę o rozważenie podjęcia prac w celu uchylenia odpowiedniego przepisu ustawy „cowidowej”.
Zwraca uwagę, że przedawnienie to instytucja prawa karnego, która pełni funkcję dyscyplinująco-administracyjną co do prawidłowej realizacji gwarancji sprawiedliwego procesu. Mowa o nich w art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 6 ust 1 europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz art. 14 ust. 3 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych ONZ. Chodzi o swoiste "wymuszenie" na oskarżycielu publicznym działania pozwalającego na zamknięcie sprawy karnej w stosownym terminie.
Zasady przedawnienia w dobie pandemii
Od 31 marca 2020 r. do 15 maja 2020 r. obowiązywał art. 15zzr ustawy „kowidowej” z 2 marca 2020 r. Stanowił, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz wykonania kary w sprawach o przestępstwa i wykroczenia.
Bieg terminu przedawnienia w tych przypadkach nie rozpoczął się aż do 16 maja 2021 r. Z uwagi na brak unormowania intertemporalnego art. 15zzr nie ma zastosowania do czynów sprzed 31 marca 2020 r. ani do kar prawomocnie orzeczonych przed tą datą. Tym samym zarówno biegi terminów przedawnienia karalności tych czynów, jak i biegi terminów przedawnienia wykonania kar orzeczonych wobec tych czynów nie zostały ani przerwane, ani zawieszone.
Trzeba to zestawić z obecnie obowiązującym art. 15zzr1, który stanowi, że „w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 6 miesięcy po ich odwołaniu nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe”.
Okresy te liczy się od 14 marca 2020 r. - w przypadku stanu zagrożenia epidemicznego, oraz od 20 marca 2020 r. - w przypadku stanu epidemii. Zgodnie zaś z nowelą z 20 kwietnia 2021 r. Kodeksu karnego „do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz kar orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym tą ustawą, chyba że termin przedawnienia już upłynął”.
Czytaj: SN: Wstrzymanie karalności wszystkich czynów z powodu pandemii Covid-19>>
Jest to tzw. przepis intertemporalny o treści zbliżonej do dotychczasowych, w tym w ustawie z 1997 r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny, który stanowi: „Do czynów popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego stosuje się przepisy tego kodeksu o przedawnieniu i zatarciu skazania, chyba że termin przedawnienia już upłynął”. Stanowi to istotną różnicę względem uprzednio obowiązującego art. 15zzr.
O biegu przedawnienia decyduje organ władzy wykonawczej
Rzecznik zauważa, że art. 15zzr1 przenosi w istocie decyzję o wstrzymaniu biegu przedawnienia na organy władzy wykonawczej. Skoro przesłanką wstrzymania biegu przedawnienia jest obowiązywanie okresów stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii - a o tym na podstawie ustawy z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi - w drodze rozporządzenia decyduje Minister Zdrowia, to wprowadzane rozwiązanie prowadzi do możliwości przerwania biegu przedawnienia w drodze aktu niższego rzędu niż ustawa.
Konstytucyjność tego musi budzić daleko idące wątpliwości. Dając Ministrowi Zdrowia możliwość spowodowania zawieszenia biegu przedawnienia karalności, ustawodawca przerzuca decyzję w tym zakresie na organ władzy wykonawczej.
- Zamiast przygotowywać organy ścigania do prowadzenia postępowań karnych i karnoskarbowych w warunkach pandemii, wprowadzono rozwiązanie, które może w dalszej perspektywie doprowadzić właśnie do trudności dowodowych i pomyłek sądowych - argumentuje RPO.
MS zapowiada prace nad zmianami
W odpowiedzi na pismo Rzecznika zawierające postulat rozważenia zainicjowania prac legislacyjnych, które zmierzałyby do uchylenia art. 15zzr1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2021 r., poz. 2095) zwanej dalej „ustawą o COVID-19”, odnoszącego się do wstrzymania biegu przedawnienia karalności czynu oraz przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe, uprzejmie informuje, wiceminister Marcin Warchoł napisał, że Ministerstwo Sprawiedliwości podejmie prace legislacyjne w postulowanym zakresie.