Zgodnie z nowelą z 20 kwietnia 2021 r. Kodeksu karnego „do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz kar orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym tą ustawą, chyba że termin przedawnienia już upłynął”.
Jest to tzw. przepis intertemporalny o treści zbliżonej do dotychczasowych, w tym w ustawie z 1997 r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny, który stanowi: „Do czynów popełnionych przed wejściem w życie Kodeksu karnego stosuje się przepisy tego kodeksu o przedawnieniu i zatarciu skazania, chyba że termin przedawnienia już upłynął”. Stanowi to istotną różnicę względem uprzednio obowiązującego art. 15zzr.
Czytaj w LEX: Sprawy pilne a bieg terminów procesowych i sądowych w czasie pandemii >>>
Pytanie odnosi się do wielu przestępstw
W kwietniu wpłynęło do SN bardzo istotne pytanie, które miało rozważyć siedmiu sędziów Izby Karnej: Czy ustawa antycovidowa z marca 2020 r. spowodowała wstrzymanie biegu przedawnienia karalności w sprawach o przestępstwa, które zostały popełnione począwszy od 31 marca 2020 r. (daty wejścia w życie tego unormowania)? czy odnosi się także do przedawnienia karalności takich czynów popełnionych przed tą datą?
Czytaj też: Co się odwlecze, to nie uciecze - covid ustępuje, ale przedawnienie karalności nie>>
Kiedy popełniony czyn?
Problem ten wynika z rozbieżności orzeczeń Sądu Najwyższego. W kontekście stosowania art. 15 zzr ust. 6 ustawy szczególnych związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych ujawniło się zagadnienie, czy przepis o wstrzymaniu biegu przedawnienia dotyczy wszystkich czynów popełnionych przed jego wejściem w życie, w czasie obowiązywania, czy tylko między 31 marca a 15 maja 2020 r.?
Ustalenie terminu biegu przedawnienia będzie miało znaczenie także w skrajnych przypadkach nawet do spraw rozpoznawanych kilkadziesiąt lat po 2020 roku - wskazują sędziowie przedstawiający pytanie.
Dwie linie orzeczeń SN
Według pierwszej grupy orzeczeń sporny artykuł ustawy antycovidowej dotyczy czynów popełnionych przed wejściem w życie ustawy, tj, przed 31 marca 2020 r. I termin przedawnienia uległ zawieszeniu do 15 maja br. Dlatego, że dnia następnego, 16 maja 2020 r. przepis art. 15 zzr ust. 6 uchylono ustawą o zmianie ustawy o działaniach osłonowych (Dz. U. poz. 875).
Izba Karna Sądu Najwyższego rozpoznawała takie przypadki trzy razy w postępowaniu kasacyjnym, uwzględniając skargi, ale czyniła to na posiedzeniach bez udziału stron (IV KK 726/21 i II KK 34/22).
Czytaj też: Błachnio Adam - Przedawnienie karalności przestępstwa trwałego >>>
Druga grupa orzeczeń SN opowiedziała się za zawieszeniem terminu przedawnienia do czynów zabronionych popełnionych tylko między 31 marca a 15 maja 2020 r.
Dlatego, że ustawodawca nie wyłączył przepisów intertemporalnych do czynów popełnionych w tym okresie. W konkretnej sprawie chodziło o art. 2 ust. 1 kodeksu wykroczeń. Przepis ten sanowi, że jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.
A po drugie - ustawa osłonowa uchylająca sporny przepis z 14 maja 2020 r. w art. 68 ust. 5 przewidziano jedynie termin rozpoczęcia terminu biegu przedawnienia. A więc da czynów, których termin przedawnienia nie rozpoczął swego biegu.
Dlatego prezes Izby Karnej SN Michał Laskowski postanowił skierować to zagadnienie do rozstrzygnięcia rozszerzonemu składowi Sądu Najwyższego.
Zawieszenie terminu do wszystkich czynów
SN podjął w związku z tym 14 września br. uchwałę, według której wstrzymanie od 31 marca 2020 r. (wejścia w życie ustawy antycovidowej) biegu terminu przedawnienia karalności w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia dotyczy przedawnienia karalności tych czynów zabronionych niezależnie od tego, czy zostały popełnione począwszy od dnia 31 marca 2020 r., czy też przed tą datą.
Jak uzasadniał uchwałę sędzia sprawozdawca Marek Pietruszyński, SN uznał pierwszy z poglądów za zasadny: wstrzymanie karalności wszystkich czynów, niezależnie od daty, kiedy zostały popełnione - przed czy po wejściu w życie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych (art. 15zzr ust. 6 ustawy z dnia 2 marca 2020 r.).
- Za taką interpretacją opowiedzieli się zarówno minister sprawiedliwości, jak i rzecznik praw obywatelskich - przypomniał sędzia Pietruszyński. SN poparł tezę, że mimo że żaden przepis Konstytucji nie gwarantuje, iż przestępstwa podlegają przedawnieniu, to instytucji przedawnienia nie wolno odrywać od standardów konstytucyjnych i międzynarodowych.
SN miał też na względzie prawa obywateli do sprawiedliwego procesu, w tym do rozstrzygnięcia sprawy „w rozsądnym terminie” i „bez nieuzasadnionej zwłoki”.
Sygnatura akt I KZP 9/22, uchwała siedmiu sędziów Izby Karnej z 14 września 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
