O sprawie zaczęliśmy pisać w połowie września, wówczas do opiniowania trafił projekt zmieniający rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. Chodzi o par. 319, do którego mają zostać dodane ust. 2 i 3. Zgodnie z ust. 2 w przypadku zwłoki w wyznaczeniu terminu rozprawy, posiedzenia przygotowawczego określonego w art. 349 par. 1 k.p.k. (posiedzenie wstępne) albo posiedzenia określonego w art. 339 par. 1-3a k.p.k. w sprawach, w których może to zagrozić realizacji celów postępowania karnego określonych w art. 2 k.p.k., prokurator występuje z wnioskiem do przewodniczącego składu orzekającego o pilne wyznaczenie terminu rozprawy lub posiedzenia, przekazując kopię wniosku do wiadomości prezesa sądu. Ust. 3 brzmi: w przypadku niewyznaczenia terminu rozprawy lub posiedzenia, pomimo skierowania przez prokuratora wniosku wskazanego w ust. 2, kierownik jednostki występuje do prezesa sądu o wyznaczenie terminu lub podjęcie czynności zmierzających do wyznaczenia terminu posiedzenia albo rozprawy głównej.

Zobacz procedurę: Posiedzenie wstępne (przygotowawcze) >

Czytaj: Prokurator zawnioskuje o przyspieszenie terminu, nawet do prezesa sądu >>

Pod koniec września do opiniowania trafił projekt zmieniający rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych. Zgodnie z nim w przypadku wystąpienia prokuratora z takim wnioskiem, przewodniczący składu orzekającego, nie później niż w ciągu 7 dni, wyznaczy termin posiedzenia lub rozprawy. A w przypadku wniosku szefa jednostki prokuratury, prezes sądu wyznaczy termin posiedzenia lub podejmuje czynności zmierzające do wyznaczenia terminu rozprawy głównej albo zawiadomi kierownika prokuratury o przyczynie, która to uniemożliwia.

Naruszenie zasady "równości broni"

Projekt noweli rozporządzenia dotyczącego sądów już skrytykowała część prezesów sądów. W swoich opiniach wskazują, że prowadzić to będzie do naruszenia zasady "równości broni" i jest daleko idącą ingerencją w niezależność sądownictwa. Swoje uwagi zgłosił m.in. przewodniczący II Wydziału Karnego Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, wskazał że przyznanie prokuratorowi uprawnień „dyscyplinujących”, biorąc pod uwagę, że prokurator jest jedną ze stron postępowania, stanowi naruszenie zasady „równości broni” w postępowaniu karnym, a także daleko idącą ingerencję w niezależność sądownictwa.

Dodał również, że "prezes sądu nie ma kompetencji wynikającej z art. 350 k.p.k. do wyznaczania posiedzenia lub rozprawy, ale wyraźnie uprawnienie to przysługuje przewodniczącemu składu". - Projekt rozporządzenia, czyli aktu niższego rzędu niż ustawa, nie wkracza w lukę ustawową, ale wprost próbuje zmienić regułę wyższego rzędu. Z art. 350 par. 1 k.p.k. wynika bowiem, że prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie wskazujące skład orzekający. Dalsze czynności należą już do przewodniczącego składu orzekającego i są określone w art. 350 par. 2 i 3 k.p.k. W dniu 1 października 2023 r. wchodzi w życie obszerna nowelizacja kodeksów karnych, w tym kodeksu postępowania karnego i gdyby ustawodawcy chodziło o nadanie prezesowi sądu nowych uprawnień, to można było dokonać zmiany art. 350 k.p.k., a nie obchodzić regulacje kodeksowe w drodze zmiany Regulaminu - zaznacza.

Zwrócił też na to uwagę m.in. prezes Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu. Zaznaczył przy tym, że proponowane zmiany zasługują na "jednoznacznie negatywną opinię".

- Po pierwsze, w nieuzasadniony sposób regulacja ta zaburza zasadę równowagi stron w postępowaniu karnym przed sądem, przydając oskarżycielowi publicznemu szczególne uprawnienia, prowadzące do możliwości wywierania wpływu i nacisku na sąd w zakresie sposobu i terminu rozpoznawania spraw. Uprawnień takich nie będzie miała żadna z innych stron procesu. Jest to kolejna regulacja zwiększająca faktyczny wpływ prokuratora na przebieg postępowania sądowego i podejmowane w jego toku decyzje - podkreślił w swojej opinii. I zaznaczył, że regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U. z 2023 r. poz. 1115), która ma uzasadniać zmianę regulaminu urzędowania sądów powszechnych "pozostawia prokuratorowi swobodę i uznaniowość w kierowaniu wniosków o pilne wyznaczanie rozprawy lub posiedzenia".

Zobacz procedurę: Zawiadomienia i wezwania na rozprawę główną >

Czytaj: Szykuje się chaos w sprawach karnych - nowy kodeks już dzieli sędziów >>

Narzędzie nacisku na sędziów

Z kolei przewodniczący II Wydziału Karnego SR w Tarnowie uważa, że proponowana zmiana doprowadzi do możliwości bezpośredniego ingerowania prokuratury w przebieg postępowania przed sądem i będzie dawała jej możliwość dokonywania nacisków na sąd, przed którym toczy się postępowanie.

- Proponowana zmiana jest całkowicie sprzeczna z zasadą niezależności sądownictwa i niezawisłości sędziów. W żaden sposób nie wpłynie na sprawność toczących się przed sądem postępowań karnych, których terminy wyznaczane są bez zbędnej zwłoki. Proponowana zmiana będzie jedynie mechanizmem pozwalającym prokuraturze na ingerowanie w terminy wyznaczania rozpraw lub posiedzeń w konkretnych, wybranych sprawach i pozwoli na wywieranie nacisku na niezawisłe sądy - wskazał w opinii.

Czytaj też w LEX: Wzmocnienie ochrony interesów pokrzywdzonych i świadków w postępowaniu karnym >

 

Będzie organizacyjny zamęt

Z kolei prezes Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy podniósł, że „projektowana zmiana może spowodować problemy organizacyjne wynikające ze specyfiki pracy sądów i ilości spraw przy uwzględnieniu możliwości lokalowych i osobowych". W opinii wyjaśniono, że chodzi m.in. o brak pracowników sekretariatów, problemy organizacyjne z kolei mogą skutkować koniecznością odwoływania wcześniej wyznaczonych spraw.

- Wobec faktu, że rozporządzenie (Regulamin urzędowania sądów powszechnych) zawiera już definicję spraw „pilnych”, projektowane rozwiązanie może być narzędziem wpływania na sądy w sensie żądania rozpoznania konkretnej sprawy w pierwszej kolejności, co jest sprzeczne z treścią par. 79 rozporządzenia, który reguluje kolejność rozpoznawania spraw - wskazał prezes tego sądu.

Czytaj też w LEX: Krzyżewski Łukasz, Instytucja posiedzenia wstępnego w postępowaniu karnym po nowelizacji z 2021 r. >

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.