Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną wniesioną przez rzecznika praw obywatelskich od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej. Zaskarżony nakaz zapłaty został uchylony.
Odsetki za zwłokę - 298 proc.
Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z 14 października 2016 r. nakazał pozwanemu Janowi G., aby zapłacił powodowi - spółce akcyjnej 19 303,44 zł wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.
Nakaz ten był konsekwencją zawartej umowy pożyczki jeszcze za życia pozwanego, tj. 15 września 2015 r. Pozwany otrzymał kwotę 6 tys. zł, a jej wykonanie zostało zabezpieczone wekslem.
Zobacz także procedurę LEX: Wiśniewski Paweł, Wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym>
Jan G. zmarł w grudniu 2021 r. Po jego śmierci zobowiązanie zostało przejęte przez spadkobierców, tj. żonę pozwanego oraz troje dzieci.
Brak umowy
Ani spadkobiercy, ani skarżący, tj. rzecznik praw obywatelskich, nie znali tej umowy, pomimo że zwracali się do powoda o jej udostępnienie. Ten jednak odmówił, stwierdzając, że żaden przepis ustawy o kredycie konsumenckim nie zobowiązuje do wydania im kopii umowy. Stąd skarżący nie mógł jej przedstawić ani nie miał możliwości zapoznania się z jej postanowieniami. Nie zawierają jej także akta sprawy Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej, przed którym toczyło się postępowanie nakazowe w tej sprawie.
Treść skargi została sporządzona w oparciu o wzorzec innych umów o podobnym charakterze, zawieranych przez powoda z innymi pożyczkobiorcami.
Zarzuty skargi RPO
Rzecznik praw obywatelskich ze względu na konieczność zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, wniósł skargę nadzwyczajną co do całości prawomocnego nakazu zapłaty. Zaskarżonemu nakazowi postawił trzy zarzuty.
- Po pierwsze, naruszenie zasady ochrony konsumenta ustanowionej w art. 76 Konstytucji RP, interpretowanej na podstawie art. 9 Konstytucji RP, z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE”) dotyczącego przepisów Dyrektywy z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich poprzez wydanie przeciwko pozwanemu konsumentowi nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla, bez zbadania z urzędu umowy pożyczki,
- Po drugie, zarzucił rażące naruszenie prawa procesowego, przez niewłaściwe zastosowanie, poprzez wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, mimo że w oparciu o treść pozwu oraz dołączonego do niego weksla i wypowiedzenia umowy pożyczki, sąd winien był powziąć wątpliwości co do zasadności i wysokości zobowiązania wekslowego konsumenta, a w konsekwencji powinien był stwierdzić brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i przekazać sprawę do trybu zwykłego,
- Po trzecie, rażące naruszenie art. 385(1) par. 1 i 3 w zw. z art. 22(1) k.c. poprzez ich niezastosowanie, polegające na zaniechaniu zbadania treści umowy zawartej między przedsiębiorcą i konsumentem, a w konsekwencji braku kontroli z urzędu abuzywności klauzul umownych zawartych w umowie pożyczki, co doprowadziło do odmowy przyznania ochrony uprawnionemu konsumentowi oraz nierozpoznania istoty sprawy przez sąd.
Rzecznik praw obywatelskich wniósł o uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej I Wydziałowi Cywilnemu.
Czytaj także artykuł w LEX: Strus-Wołos Monika, Postępowanie odrębne z udziałem konsumentów – czy potrzebne jest procesowe wzmocnienie ochrony konsumenta?>
Naruszenie praw konsumenta
Sąd Najwyższy orzekł, ze skarga zasługuje na uwzględnienie.
SN uznał, że wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, na podstawie którego nastąpiło zasądzenie tak wysokiej sumy jest w sposób oczywisty niesprawiedliwe i niewątpliwie naruszyło zasadę zaufania obywatela do państwa. A z nią wiąże się bezpośrednio zasada bezpieczeństwa prawnego jednostki.
Ponadto, w rozpoznawanej sprawie poprzez wydanie zaskarżonego orzeczenia, zostało także rażąco naruszone prawo do ochrony stron umowy, w tym przed nadmiernymi odsetkami lub pozaodsetkowymi kosztami umownymi w stosunku rocznym, tj. w wysokości 298 proc. SN podkreślił, iż postanowienia umowne nie mogły wyłączać, ani też ograniczać stosowania przepisów o istocie umowy pożyczki. Sąd, wydając zaskarżony nakaz zapłaty, zupełnie pominął ten fakt.
W każdej z tych okoliczności sprawy naruszono prawa pożyczkobiorcy jako konsumenta, a Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej wydał nakaz zapłaty na podstawie weksla bez zbadania z urzędu umowy pożyczki, której wykonanie ten weksel zabezpieczał. Postanowienia umowy nie zostały też zbadane pod względem ich abuzywności.
Zdaniem Sądu Najwyższego, w sytuacji gdy mamy do czynienia z rażącym naruszeniem przepisów prawa materialnego i procesowego, godzi to w prawo do sądu wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz zasadę zaufania obywateli do państwa i jego organów, pewności prawa oraz prawidłowości stosowania prawa przez organy państwa zawarte w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Ponadto, w przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej, stosując przepisy o postępowaniu nakazowym, wydał orzeczenie, które w świetle zasady ochrony konsumenta przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi nie może się ostać. Z tego też powodu wydanie nakazu zapłaty, nakładającego na stronę obowiązek zapłaty, bez badania prawidłowości stosunku podstawowego, z którego wynika zobowiązanie, z uwagi na istniejące wątpliwości, co do jego uczciwego charakteru, należy niewątpliwie kwalifikować jako sprzeczne z zasadą demokratycznego państwa prawnego.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Serzysko Agnieszka, Nakaz zapłaty dla weksli konsumenckich po nowelizacji>
Nadszarpnięcie zaufania do państwa
Sąd Najwyższy stwierdza, że Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej, wydając zaskarżony nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, naruszył zasadę zaufania obywatela do państwa, wywodzoną z art. 2 Konstytucji RP, bowiem wydano orzeczenie bez badania stosunku, z którego miałoby wynikać roszczenie. Wobec tego, Izba Kontroli uznała, iż uchylenie zaskarżonego nakazu zapłaty jest konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.
Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej, rozpoznając ponownie sprawę, powinien zatem dokonać weryfikacji zaskarżonego orzeczenia, którego wydanie było niedopuszczalne, stosując przy tym rygory przewidziane prawem procesowym, bowiem roszczenie nie było udowodnione, a sprawa winna być skierowana do rozpoznania w postępowaniu zwykłym.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 91 par. 1 ustawy o Sądzie Najwyższym, uchylił zaskarżony nakaz zapłaty i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej.
Wyrok Izby Kontroli i Spraw Publicznych SN z 14 maja 2025 r., sygn. akt II NSNc 77/24
Zobacz także wzór w LEX: Postanowienie o zawieszeniu postępowania oraz uchyleniu nakazu zapłaty>
Cena promocyjna: 134.1 zł
|Cena regularna: 149 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 104.3 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
