Podwyżki urzędówek "tak", ale z kieszeni sądów i prokuratur

To kolejne zmiany, które MS chce wprowadzić w zakresie urzędówek. Chodzi łącznie o cztery rozporządzenia: dwa dotyczące adwokatów (określające wysokość kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz minimalnych stawek za czynności adwokackie) i dwa analogiczne dla radców prawnych. Rozporządzenia są cztery, bo w połowie 2024 r., po m.in. orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego, stawki za pomoc prawną z urzędu zostały zrównane z minimalnymi stawkami dla pełnomocników z wyboru. Z kolei od stycznia br. podniesiono najniższe stawki w 11 kategoriach spraw. Warto przypomnieć, że samorządy adwokackie i radcowskie domagają się przemodelowania systemu wynagrodzeń, tak aby był dostosowany do realiów i waloryzowany. Krajowy Zjazd Adwokatury z kolei w jednej z przyjętych uchwał wskazał na potrzebę "wprowadzenia mechanizmu odszkodowawczego w razie zaniżenia wynagrodzenia z naruszeniem konstytucji". Chodzi o sytuacje, w których adwokatom, mimo orzeczenia TK, przyznawano "urzędówki" niższe niż minimalne stawki za czynności adwokackie.

W jakich sprawach wzrost stawek?

Projektowany jest wzrost stawek o 100 proc. w 10 kategoriach spraw:

sprawy o pozbawienie, ograniczenie, zawieszenie lub przywrócenie władzy rodzicielskiej oraz odebranie dziecka – z 240 zł do 480 zł;
sprawy o wpis w księdze wieczystej lub złożenie dokumentu do zbioru dokumentów – z 240 zł do 480 zł;
sprawy o zabezpieczenie spadku, spis inwentarza, odrzucenie spadku, ogłoszenie testamentu, zarząd spadku nieobjętego, wyjawienie przedmiotów spadkowych – z 120 zł do 240 zł;
sprawy o wyjawienie majątku – z 120 zł do 240 zł;
sprawy o zwolnienie spod zajęcia rzeczy i praw zabezpieczonych w postępowaniu karnym – z 120 zł do 240 zł;
sprawy o zwrot korzyści uzyskanych kosztem Skarbu Państwa – z 120 zł do 240 zł;
sprawy o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu prowadzonym w innym państwie UE – z 300 zł do 600 zł;
sprawy o ubezwłasnowolnienie – z 480 zł do 960 zł;
sprawy o warunkowe przedterminowe zwolnienie lub jego odwołanie – z 240 zł do 480 zł;
czynności związane z wykonywaniem kary ograniczenia wolności oraz środków zabezpieczających – z 240 zł do 480 zł.

Wzrost o 50 proc. w 5 kategoriach spraw:

sprawy objęte dochodzeniem – z 360 zł do 540 zł;
sprawy objęte śledztwem – z 600 zł do 900 zł;
czynności wyjaśniające w postępowaniu o wykroczenia – z 180 zł do 270 zł;
postępowanie przed sądem rejonowym w sprawach o wykroczenia – z 360 zł do 540 zł;
sprawy o odroczenie lub przerwę w wykonywaniu kary – z 360 zł do 540 zł.

MF obawia się o budżet

Swoje stanowisko w sprawie projektów przedstawiło też Ministerstwo Finansów. Wskazało, że przewidziano łączne wydatki budżetu państwa w okresie 10 lat od dnia ich wejścia w życie na poziomie 348 mln zł (17,4 mln zł rocznie z tytułu wejścia w życie każdego rozporządzenia).

– Podkreślenia wymaga, że budżet państwa jest objęty stabilizującą regułą wydatkową (SRW) i limitem wydatków, o którym mowa w art. 112aa ust. 3 ustawy o finansach publicznych. Skutki finansowe wynikające z projektowanych rozwiązań nie powinny dodatkowo obciążać budżetu państwa – wydatki powinny być pokrywane w ramach corocznie przyznawanych limitów w ustawach budżetowych. Przede wszystkim wymaga jednak podkreślenia, że od lipca 2024 r. na podstawie decyzji Rady UE Polska jest objęta procedurą nadmiernego deficytu. Oznacza to, że konieczne jest wdrożenie planu działań naprawczych zmierzających do konsolidacji finansów publicznych i obniżenia deficytu w najbliższych latach, zatem nie ma przestrzeni na nowe wydatki ponoszone z budżetu państwa w najbliższych latach budżetowych – zaznacza MF.

Przypomina również, że zgodnie z rekomendacjami Rady UE "Polska powinna zlikwidować nadmierny deficyt do 2028 roku". – W tym celu niezbędne będzie przestrzeganie tempa wzrostu krajowych pierwotnych wydatków netto przedstawionego w przyjętym przez Rząd i przekazanym do instytucji UE „Średniookresowym planie budżetowo-strukturalnym" na lata 2025–2028 – podsumowuje resort finansów.

I dodaje, że "każde działanie zmierzające do zwiększenia wydatków rządowych wiąże się ze wzrostem ryzyka dla stabilności finansów publicznych oraz stwarza ryzyko niezrealizowania ścieżki wydatków netto". – Przyszłe koszty wynikające z wejścia w życie projektowanych zmian powinny być w pierwszej kolejności pokrywane z oszczędności generowanych przez dysponenta w ramach limitów wydatków właściwej części budżetowej i nie powinny stanowić podstawy do ubiegania się o dodatkowe środki z budżetu państwa na ten cel – wskazano.

"Kolejne" podwyżki dla radców i adwokatów

MF podkreśla również, że przedstawione propozycje zmiany ww. rozporządzeń stanowią kolejną zmianę stawek adwokackich i radcowskich w ostatnim czasie. – W maju 2024 r. podwyższono i zrównano stawki dla adwokatów oraz radców prawnych jako obrońców z urzędu ze stawkami (w tych samych sprawach) dla adwokatów i radców prawnych jako obrońców z wyboru; w budżecie w części 15 – Sądy powszechne zaplanowano na to zadanie dodatkowe 120 mln zł. Następnie zmiany w tym zakresie (tj. w odniesieniu do kolejnych kategorii spraw) zostały dokonane w grudniu 2024 r. oraz w marcu 2025 r. – zaznacza ministerstwo.

W swoim stanowisku nawiązało też do projektu karnej ustawy naprawczej, podnosząc, że ona również "przewiduje znaczne skutki dla budżetu państwa z tytułu wzrostu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielanej z urzędu".

MS uwagi uwzględniło

Ministerstwo Sprawiedliwości uwzględniło te uwagi w OSR. W odpowiedzi dla MF poinformowało, że ewentualne skutki finansowe wynikające z projektowanych regulacji dla poszczególnych dysponentów części budżetowych będą sfinansowane w ramach dotychczas posiadanych środków budżetowych, bez możliwości ubiegania się o dodatkowe środki na ten cel.

W tym kontekście wskazało na część 15 budżetu – Sądy powszechne, w której mają wzrosnąć wydatkowanie przez sądy środków przeznaczonych na koszty postępowań sądowych w zakresie pomocy prawnej udzielanej z urzędu, a także, że wydatki te zostaną zabezpieczone w ramach wydatków bieżących sądów powszechnych. – W razie potrzeby kosztem realizacji innych zadań – bez konieczności ubiegania się o dodatkowe środki z budżetu państwa w 2026 r., jak i w latach kolejnych – czytamy.

Kolejnym źródłem ma być zwiększenie wydatków w części 88 budżetu państwa – Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.