Nowe rozporządzenie zostało wydane w związku ze wcześniejszymi zmianami ustawowymi - a konkretnie art. 15 Ustawy o policji, które z kolei wynikały z Ustawy o ochronie danych osobowych przetwarzanych w związku z zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości. Dotyczy czynności: operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i administracyjno-porządkowych. Obowiązuje od 7 lutego.
Czytaj: Policjant - na żądanie - poda podstawę prawną wylegitymowania, czy zatrzymania>>
Co wynika z przepisów?
Chodzi o wyjątkowe sytuacje - zatrzymywanie, legitymowanie osoby, w przypadku której policjanci mają podejrzenie, że może posiadać broń lub inne niebezpieczne przedmioty mogące służyć do popełnienia czynu zabronionego - przykładowo więźnia, który nie wrócił z przepustki. Policjant, przystępując do czynności - jak wynika z regulacji - ma poprzedzić je okrzykiem "Policja!", a następnie:
- dokonuje sprawdzenia prewencyjnego, a w szczególności sprawdza, czy osoba zatrzymywana posiada przy sobie broń lub inne niebezpieczne przedmioty oraz urządzenia telekomunikacyjne;
- odbiera je,
- następnie wykonuje czynności określone w par. 2 ust. 1 (czyli stopień imię i nazwisko - co istotne - w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych i przyczynę podjęcia czynności),
- legitymuje osobę zatrzymywaną,
- informuje ją o zatrzymaniu oraz uprzedza o obowiązku podporządkowania się wydawanym poleceniom, a także o możliwości użycia środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej,
- doprowadza osobę zatrzymaną do jednostki organizacyjnej Policji.
Przebieg sprawdzenia prewencyjnego, ale także wydanie osobie polecenia określonego zachowania się mają być udokumentowane np. w notatce służbowej zawierającej:
- czas i miejsce przeprowadzenia czynności,
- dane osoby, której to dotyczy,
- cel i opis czynności.
Bezpieczeństwo uzasadnia kontrole
Zarówno policjanci jak i obrońcy praw człowieka do zasadności takiego rozwiązania nie mają zastrzeżeń. Jak podkreślają, chodzi przede wszystkim o kwestie bezpieczeństwa. Dotychczas policjant musiał najpierw się przedstawić i wylegitymować daną osobę, zapytać czy ma broń i prosić o jej wydanie.
- Zdarzało się, że broń, którą taka osoba miała przy sobie odkrywano dopiero po przewiezieniu jej na komendę. A przecież w takich sytuacjach ryzyko jest duże, może dojść do strzelaniny, zranienia policjanta lub postronnych osób - mówi nieoficjalnie jeden z funkcjonariuszy.
W podobnym tonie wypowiada się Jacek Kudła, specjalista w zakresie czynności operacyjnych. - Unormowanie jest jak najbardziej słuszne. Oczywiście policjanci muszą pamiętać, ze chodzi o sytuacje wyjątkowe, czyli takie, kiedy mają informacje lub podejrzewają, że dana osoba może mieć broń czy inne niebezpieczne przedmioty. W takich przypadkach - powiedzmy to wprost - nie ma czasu na pogawędki - wskazuje.
Czytaj: Kłótnia w domu - już wkrótce policjant nagra interwencję>>
W rozporządzeniu zapisano też, że w sytuacji wniesienia zażalenia na zasadność, legalność lub prawidłowość zatrzymania, należy niezwłocznie przekazać właściwemu sądowi kopię protokołu zatrzymania wraz z materiałami uzasadniającymi zatrzymanie. Z kolei w przypadku zażalenia na sposób prowadzenia zatrzymania - materiały te mają być przekazane prokuratorowi.
Czytaj w LEX: Uprawnienia policji oraz gwarancje osoby poddanej czynnościom na podstawie art. 15d – ustawy o Policji >
Policjant ustnie pouczy o prawie do zażalenia
Policjant po wylegitymowaniu, zatrzymaniu, pobraniu odcisków linii papilarnych lub wymazu ze śluzówki policzków oraz np. żądaniu niezbędnej pomocy, jest zobowiązany do ustnego poinformowania takiej osoby o prawie do złożenia przez nią do właściwego miejscowo prokuratora zażalenia na sposób przeprowadzenia tych czynności.
Mimo apeli nadal jednak niewiele zmieniono w zakresie pouczeń o uprawnieniach osób zatrzymanych. Przypomnijmy, że adwokaci i obrońcy praw człowieka od dawna wnoszą, by osoby zatrzymane były informowane przez policjantów o prawie do kontaktu z adwokatem czy radcą prawnym z urzędu. Wielokrotnie wskazywano też, że pouczenia, które otrzymują zatrzymani są pisane niezrozumiały, prawnym językiem.
Czytaj w LEX: Kontrola prewencyjna - art. 15 ustawy o Policji >
W rozporządzeniu zawarto wzór takiego pisemnego pouczenia, w którym wyszczególniono m.in. prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem czy radcą prawnym, oraz prawo do zawiadomienia o zatrzymaniu osoby najbliższej i - co dodano (uprawnienie wynikające z art. 261 par. 2 kodeksu postępowania karnego) innej osoby zamiast lub obok tej najbliższej dla zatrzymanego. Jest to - jak wskazano - obowiązek organu, w tym przypadku policji.
- Nadal jednak, jeśli ktoś będzie chciał skorzystać z uprawnienia do kontaktu z adwokatem, będzie musiał powołać się na swoje prawa. Przepisy nie zobowiązują funkcjonariusza, by sam to proponował. Informacja taka jest zawarta w pouczeniu pisemnym, i trzeba się tego domagać. To niestety nadal słabość systemu - mówi nieoficjalnie jeden z policjantów.
Sprawdź również książkę: Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I i II >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
