W związku z wynikami kontroli „Efekty wybranych działań państwa podejmowanych w celu łagodzenia skutków epidemii w gospodarce” oraz „Utworzenie i funkcjonowanie szpitali tymczasowych powstałych w związku z epidemią COVID-19” Prezes Najwyższej Izby Kontroli Marian Banaś skierował 16 czerwca 2023 r. do Trybunału Konstytucyjnego dwa wnioski o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów dotyczących: rządowych programów pomocy dla przedsiębiorców w czasie epidemii Covid-19, specustawy covidowej z 2 marca 2020 r. oraz przepisów jej nowelizacji z 31 marca 2020 r.
PFR nie należy do sektora finansów publicznych
W złożonym wniosku prezes NIK wskazuje, że przepisy regulujące udzielanie rządowej pomocy dla przedsiębiorców w czasie epidemii COVID-19 są niezgodne z ustawą o systemie instytucji rozwoju. Rząd powierzył realizację trzech programów pomocowych spółce Polski Fundusz Rozwoju SA. W ocenie m.in. Naczelnego Sądu Administracyjnego, mamy do czynienia ze zjawiskiem „prywatyzacji zadań publicznych”, gdyż zadania administracji publicznej realizuje spółka, która jest poza jej strukturą.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego wniósł zatem o zbadanie zgodności z Konstytucją oraz z przepisami ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju przepisów zawartych w programach rządowych uchwalonych przez Radę Ministrów. Mowa o trzech programach rządowych przeznaczonych dla przedsiębiorców dotkniętych skutkami epidemii COVID-19 - dwóch uruchomionych w 2020 roku i jednego w 2021 roku. Są to następujące programy rządowe:
- tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm;
- tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla dużych firm;
- tarcza finansowa 2.0 Polskiego Funduszu Rozwoju dla mikro, małych i średnich firm.
NIK podkreśla, że choć Rada Ministrów, jako organ administracji publicznej, powierzyła PFR SA realizację programów rządowych, czyli zadań z zakresu administracji publicznej, to Spółka ta nie została wyposażona w status organu administracyjnego w rozumieniu ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. Zdaniem NIK, w tym zakresie, w ocenie m.in. Naczelnego Sądu Administracyjnego, mamy do czynienia ze zjawiskiem prywatyzacji zadań publicznych, gdyż zadania administracji publicznej realizuje podmiot znajdujący się poza strukturami administracji. Przepisy rangi ustawowej nie przekazują PFR kompetencji w zakresie podejmowania zadań władczych ani też nie upoważniają do zawarcia porozumienia w tym zakresie. - Polski Fundusz Rozwoju SA jest bowiem spółką prawa handlowego realizującą misję publiczną w rozumieniu art. 2 pkt 8 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Nie jest zaś podmiotem sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 9 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych – wskazuje NIK.
Zobacz również: PFR żąda zwrotu tarczy finansowej. Firmy będą się sądzić >>
Podkreśla również, że Rada Ministrów, wbrew treści upoważnienia ustawowego, przekazała PFR SA kompetencje w szerszym zakresie niż wynikało to z art. 21a ust. 1 ustawy o systemie instytucjo rozwoju, w tym również kompetencje, których przekazanie nie było dopuszczalne, bo dotyczyło ono czynności o charakterze władczym, tj. jednostronnego kształtowania zasad udzielania pomocy o charakterze publicznoprawnym, które to czynności na zasadzie wyłączności powinny być realizowane przez organy władzy publicznej. Jak twierdzi NIK, brak przekazania przez ustawodawcę Radzie Ministrów kompetencji do delegowania na PFR SA uprawnienia do ustalania, uszczegóławiania czy modyfikowania programów rządowych, może świadczyć o wydaniu przepisów będących przedmiotem kontroli z przekroczeniem kompetencji oraz z naruszeniem zasady prawidłowej legislacji.
Tarcze antycovidowe niezgodne z Konstytucją
Według prezesa NIK, niezgodne z Konstytucją niezgodne są również tarcze finansowe. We wniosku złożonym do Trybunału Konstytucyjnego pada również postulat o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz przepisów jej nowelizacji, uchwalonej 31 marca 2020 r. Prezes NIK wnioskuje o to, by Trybunał stwierdził, iż przytoczone ustawy są w całości niezgodne z zasadą prawidłowej legislacji, zasadą odpowiedniej vacatio legis (art. 2 Konstytucji RP) oraz zasadą legalizmu (art. 7 Konstytucji RP) ze względu na sposób ich uchwalenia.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
