Rozprawę odroczono na razie bezterminowo.
- Decyzja, którą TK był zmuszony dziś podjąć, nie należy do łatwych. Z jednej strony sprawa jest chyba jasna i z pism, które strony przedłożyły Trybunałowi wygląda na dobrze wyjaśnioną. Z drugiej strony jest wniosek organizacji zawodowej prokuratorów i zasady ekonomiki procesowej powodują, że sprawa dotycząca tego samego przedmiotu kontroli powinna być rozpoznawana łącznie, choćby po to, żebyśmy nie musieli powtarzać czynności procesowych - stwierdził przewodniczący pięcioosobowego składu TK orzekającego w tej sprawie, sędzia Bartłomiej Sochański.
RPO oceniał, że zaskarżone przepisy stanowią obejście zasady autonomii budżetowej sądów, będącej pochodną konstytucyjnej zasady odrębności i niezależności sądów i trybunałów od innych władz.
Marszałek Sejmu: Zamrożenie to nie obniżenie
O stwierdzenie zgodności przepisów ustawy okołobudżetowej z odrębnością i autonomią sądów wniosła marszałek Sejmu.
Zdaniem Elżbiety Witek konstytucyjnie niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia). Ochroną taką nie jest objęte utrzymanie realnej wartości wynagrodzeń sędziowskich, które – z czym należy się zgodzić z wnioskodawcami - spadają w związku z inflacją. Jednak ,,w warunkach recesji gospodarczej (...) państwo może być zmuszone zmienić obowiązujące regulacje prawne na niekorzyść, dostosowując zakres realizacji praw socjalnych do warunków ekonomicznych" (tak np. wyroki TK z: 22 czerwca 1999 r., sygn. akt K 5/99 i 24 kwietnia 2006 r., sygn. akt P 9/05).
Czytaj też: Prokurator Krajowy: Tylko TK może kwestionować zamrożenie podwyżek dla prokuratorów >
Należy zauważyć, że w sprawie o sygn. akt K 1/12 Trybunał Konstytucyjny uznał, że zamrożenie, czyli niepodwyższenie wynagrodzeń, nie może być uznane za ich obniżenie. Brak podwyżki nie jest obniżką i nie ma tu, zdaniem TK, znaczenia, że w związku z inflacją, postępującym spadkiem siły nabywczej pieniądza i związanym z nim wzrostem cen, następuje pewien spadek możliwości nabywczych. - Obniżenie nominalnej wysokości wynagrodzeń sędziów w ścisłym tego słowa znaczeniu jest dopuszczalne dopiero, w sytuacji gdy wartość relacji długu publicznego do PKB przekracza konstytucyjny limit zadłużenia.
Tym bardziej nie można uznać za obniżenie wynagrodzeń zapewnienia w roku 2023 sędziom podwyżki - także, jeżeli uwzględnić, że jej wysokość jest niższa niż wynikająca z przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym i ustawy o ustroju sądów powszechnych.
Czytaj też: Niezawisłość sędziowska oraz niezależność sądów - komentarz praktyczny w LEX >>
Minister finansów: Wyjątkowa sytuacja
Minister finansów zaznacza, że określenie w 2023 r. podstawy ustalenia wynagrodzenia sędziów i prokuratorów na poziomie kwoty 5 444,42 zł uzasadnione jest wyjątkową sytuacją i nie powoduje - co wymaga podkreślenia - zmiany zasad ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów. Zdaniem MF zaproponowane zmiany w zakresie sposobu ustalenia wynagrodzeń sędziów i prokuratorów w 2023 r. w żaden sposób nie naruszają niezależności wymiaru sprawiedliwości, stanowiąc jednocześnie przejaw równości wszystkich obywateli wobec pojawiających się zagrożeń. Te zagrożenia to pandemia Covid-19, a także wojna w Ukrainie. MF podkreśla również, że mniej od sędziów TK, SN, czy Naczelnego Sądu Administracyjnego, zarabia nawet prezydent.
Wprowadzone rozwiązanie w zakresie sposobu ustalenia wynagrodzeń grupy orzeczniczej w 2023 r. nie miało na celu „zamrożenia wynagrodzeń", lecz spowodowało zmniejszenie dynamiki wzrostu wynagrodzeń tych grup pracowniczych.
Opinia KRS to polemika z ministrem
Krajowa Rada Sądownictwa wnosi o pominięcie opinii ministra finansów zarówno z przyczyn formalnych jak i merytorycznych. Opinia ta nie stanowi zatem tym samym stanowiska Rady Ministrów. Odosobnione stanowisko MF nie stanowi podjętej kolegialnie opinii Rady Ministrów, nie może stanowić wiążącej podstawy do ustaleń w sprawie skutków budżetowych i z tych przyczyn podlega pominięciu jako nieprzydatny środek dowodowy.
Jak podkreśla KRS, niezależnie od wskazanej przyczyny formalnej, opinia MF wychodzi z błędnych przesłanek, przywołuje błędne kryteria oceny spełnienia normy z art. 178 ust. 2 Konstytucji czy też przesłanek odstępstwa od zasady ochrony wynagrodzeń sędziowskich. Odwołanie się w opinii ministra finansów do poziomu wynagrodzeń członków korpusu służby cywilnej, pracowników sfery budżetowej czy nawet nauczycieli stanowi błąd fałszywego założenia – argumentuje dr Anna Dalkowska w imieniu Rady. Wymienione grupy zawodowe mają wynagrodzenia kształtowane w sposób arbitralny przez władzę ustawodawczą i wykonawczą. Odwołanie się do arbitralnie ustalanych wynagrodzeń jako kryterium obiektywnego jest błędne.
Krajowa Rada Sądownictwa podkreśla, że dane, w tym zwłaszcza informacje dotyczące wykonania wyższych od prognozy dochodów budżetu, nie wskazują na istnienie stanu zagrożenia stabilności finansowej państwa, nie uzasadniają tym kolejnego (trzeciego) braku waloryzacji wynagrodzeń sędziowskich, zgodnie podstawą prawną wynikająca z rozwiązań ustrojowych.
Prezes NSA: trójpodział i prawa nabyte
Sędzia dr hab. Jacek Chlebny, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, podzielił prezentowane we wnioskach stanowisko I Prezes Sądu Najwyższego w sprawie niekonstytucyjności ustawy okołobudżetowej na 2023 r.
Przedstawione wnioski I Prezesa Sądu Najwyższego i Krajowej Rady Sądownictwa są, co do zasady, zbieżne ze stanowiskiem prezesa NSA.
We wskazanych wnioskach zaskarżone art. 7, 8 i 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. poddawane są różnym wzorcom kontroli zgodności z Konstytucją (obejmującym m.in. zasadę ochrony praw nabytych (art. 2), zasadę trójpodziału i równowagi władzy (art. 10), zasadę niezależności i odrębności sądów (art. 173), zasadę proporcjonalności (art. 31 ust. 3)), przy czym naruszenie tych norm wywodzone jest z nieposzanowania przez ustawodawcę art. 178 ust. 2 Konstytucji RP, a więc tej samej normy prawnej, na której naruszenie wskazuje również przywołany wniosek prezesa Chlebnego z 21 grudnia 2022 r.
Do orzekania w tej sprawie wyznaczono: Bartłomieja Sochańskiego - przewodniczący, Rafała Wojciechowskiego (sprawozdawca), Stanisława Piotrowicza, Piotra Pszczółkowskiego oraz Michał Warcińskiego.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
