Rzecznik, który o rozważenie inicjatywy ustawodawczej przez Senat Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do marszałka Tomasza Grodzkiego przypomina, że ustawę o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych uchwalono 7 lipca 2005 r. Jest ona świadczeniem pieniężnym przyznawanym ofiarom niektórych przestępstw lub ich bliskim. Nie ma ona charakteru zadośćuczynienia, służy jedynie pokryciu kosztów leczenia, rehabilitacji czy pogrzebu, utraconych zarobków i innych środków utrzymania.
Prawo prawie nie działa
Według RPO wprowadzone tą ustawą zmiany nie przyczyniły się jednak znacząco do zwiększenia liczby przyznawanych kompensat ani do też podwyższenia ich łącznej wysokości. A po nowelizacji, w latach 2016-2017 liczba kompensat spadła do 28 i 26 rocznie w skali kraju. Od 2018 r. następuje powolny wzrost, lecz wciąż jest ich mniej niż w latach 2014-2015, gdy przyznano ich po 47.
Czytaj w LEX: Bieńkowska Ewa, Prawo ofiary przestępstwa do kompensaty od państwa po zmianach z dnia 5 sierpnia 2015 r. >
- Istotnym problemem jest bardzo niska świadomość istnienia tej instytucji, co przekłada się na małą liczbę wniosków o przyznanie kompensat - pisze Rzecznik i wskazuje na potrzebę wprowadzenia zmian, które usprawniłyby ich przyznawanie i zwiększyły świadomość tej możliwości.
Czytaj: Czajkowska: Sprawiedliwość naprawcza sposobem na skuteczną resocjalizację>>
Według RPO ożywieniu tej instytucji mogłoby służyć:
- Przyspieszenie postępowań dotyczących przyznania kompensaty. Ważne jest, aby była ona przyznawana możliwie szybko. Służyłoby temu wprowadzenie maksymalnego terminu rozpoznania sprawy o jej przyznanie. Zwróciłoby to uwagę sądów na konieczność priorytetowego rozpoznawania takich spraw.
- Modyfikacja systemu przyznawania zaliczki na poczet kompensaty jako zabezpieczenia roszczenia według Kodeksu postępowania cywilnego. Zaliczka obejmuje tylko tę część kompensaty, która dotyczy pokrycia niezbędnych kosztów leczenia, rehabilitacji lub pogrzebu – wyłączona jest zaś utrata zarobków. Tymczasem szkoda na zdrowiu wskutek przestępstwa osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą lub utrzymujących się z pracy dorywczej może oznaczać nagłą utratę źródła dochodu.
- Wprowadzenie do ustawy odwołania do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o zabezpieczeniu. Z legislacyjnego punktu widzenia takie uregulowanie zaliczki nie budzi zastrzeżeń, ale może przyczyniać się do niewielkiej świadomości istnienia samej kompensaty. Zasadne jest zatem kompleksowe uregulowanie wszystkich aspektów kompensaty w ustawie, tym bardziej, że wzór pouczenia dla pokrzywdzonego odsyła jedynie do niej - nie wskazuje, że część uregulowań umieszczono w Kpc.
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Skarga na orzeczenie referendarza sądowego (w sprawach o przyznanie kompensaty) >
