Chodzi o ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych oraz ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych. - Po wejściu w życie tych ustaw komornik będzie wykonywał swoje zadania "w należyty sposób, chroniąc przede wszystkim interesy wierzycieli, ale nie będzie temu towarzyszyła cała skala nadużyć i nieprawidłowości" - stwierdził minister. - Komornik nie będzie już kojarzony z kimś z pogranicza świata przestępczego i działania organów państwa, a będzie kojarzony z organem bardzo potrzebnym, bardzo istotnym, koniecznym dla każdego systemu prawnego i jego sprawnego funkcjonowania - podkreślił minister podczas zwołanej w tym celu w poniedziałek konferencji prasowej.
Czytaj: Komornicy boją się VAT - chcą przesunięcia wejścia w życie swoich ustaw>>
Większy nadzór nad pracą komorników
Według ministra ustawy te "w sposób fundamentalny" zmieniają status komornika, a także uprawnienia nadzorcze i kontrolne Ministerstwa Sprawiedliwości oraz sądów. - Wprowadzają liczne rozwiązania powodujące, że osoba poddana windykacji będzie traktowana z należytym szacunkiem i podmiotowo, choćby obowiązek nagrywania czynności egzekucyjnych - podkreślił minister.
Zgodnie z nową ustawą minister będzie mógł, w ramach postępowania administracyjnego, z urzędu podejmować działania prowadzące nawet do usunięcia komornika z zajmowanego stanowiska, a wcześniej do zawieszenia go w czynnościach, jeśli komornik rażąco naruszy prawo.
Zwiększony zostaje również realny nadzór prezesów sądów rejonowych nad funkcjonowaniem komorników. Tak, aby nadzór nad komornikami sprawowany był bezpośrednio tam, gdzie komornicy działają, a pokrzywdzeni mogli na miejscu znaleźć pomoc i wsparcie ze strony państwa. Ustawa daje prezesom sądów rejonowych uprawnienia do odsunięcia komornika od wykonywanych czynności na 30 dni i wnioskowania, bezpośrednio do Ministra Sprawiedliwości, o odwołanie komornika ze stanowiska. Dotąd takich uprawnień prezesi sądów rejonowych nie posiadali. W myśl ustawy zostaną oni zobligowani do podjęcia każdorazowo działań wobec komorników, którzy naruszają prawo lub zasady etyki zawodowej. Jeśli prezes sądu rejonowego – będący przełożonym służbowym komornika - dopuści się rażącego zaniechania w nadzorze nad podległym komornikiem, sam narazi się na odwołanie ze stanowiska.
Więcej humanizmu w egzekucji
Minister i wspierający go podczas konferencji wiceminister Patryk Jaki wskazywali też na zmiany, które mają spowodować, że egzekucje komornicze będą miały bardziej humanitarny charakter. - W efekcie wprowadzenia tych zmian, "komornik nie będzie już mógł koncentrować się na zysku, ale przede wszystkim musi widzieć inne wartości, takie jak dobro interesu publicznego, wymiaru sprawiedliwości, jak dobro państwa" - mówił Patryk Jaki.
Ważną zmianą jest wprowadzenie obowiązku nagrywania poszczególnych czynności egzekucyjnych komornika przeprowadzanych w terenie. Nagranie takie ma być dołączane każdorazowo do akt postępowania, by w razie skargi istniała możliwość odtworzenia rzeczywistego przebiegu czynności. To odpowiedź na zgłaszane często skargi dotyczące sposobu przeprowadzania czynności przez komorników, nie tylko pod względem prawnym, ale też kultury osobistej.
Przy egzekucji komornik każdorazowo będzie zobowiązany do wręczenia dłużnikowi klarownego formularza skargi, tak aby każdy mógł skierować ją do właściwego sądu, jeśli doszło do nieprawidłowości. Obecnie duża część skarg na komorników nie jest uwzględniana przez sądy, często z powodu drobnych uchybień formalnych.
Ustawa wprowadza również zasadę, że gdy dochodzi do przymusowego otwarcia przez komornika mieszkania dłużnika lub przeszukania takiego mieszkania, wówczas musi to nastąpić w asyście policji.
Nie wszystko do egzekucji
Wiceminister Patryk Jaki dodał, że te zmiany mają wpłynąć także na zwiększenie humanitaryzmu egzekucji - m.in. poprzez wprowadzenie katalogu przedmiotów podstawowego użytku, które jej nie podlegają.
Zmienione zostały zasady prowadzenia egzekucji z ruchomości, między innymi poprzez precyzyjne określenie ruchomości, które nie podlegają zajęciu. Ograniczy to arbitralność w podejmowaniu decyzji mogących pozbawić dłużnika przedmiotów niezbędnych dla codziennej egzystencji. Chodzi o takie przedmioty i urządzenia domowe, jak lodówka, pralka, odkurzacz, łóżko czy kuchenka służąca do przygotowywania posiłków.
Komornicy bardziej profesjonalni
Jak wskazywano podczas konferencji, te zmiany mają zwiększyć profesjonalizację zawodu komornika poprzez wprowadzenie m.in. wymogu posiadania wyższego wykształcenia. Dziś nadal znacząca część komorników nie ma wyższego wykształcenia prawniczego, a kilka procent spośród nich zaledwie średnie. Będą oni musieli skończyć studia prawnicze (w terminie 7 lat od dnia 1 stycznia roku następującego po dniu wejścia w życie nowej ustawy), albo odejdą z zawodu.
Ponieważ komornik jako funkcjonariusz publiczny musi posiadać odpowiednie doświadczenie życiowe, ustawa podnosi granicę minimalnego wieku osoby powoływanej na to stanowisko – z 26 na 28 lat. Rozwiązanie to jest zbliżone do regulacji dotyczących dolnej granicy wieku sędziego. Jednocześnie obniżona zostaje górna granica wieku komornika – z 70 do 65 lat. Jest to uzasadnione szczególnymi okolicznościami pracy komornika w terenie. Zawód ten wymaga – poza wysokimi kwalifikacjami prawniczymi – również dobrej kondycji fizycznej i odporności psychofizycznej. W myśl ustawy, powołanie na stanowisko komornika osób, które w dniu wejścia w życie ustawy ukończyły 65 lat, wygasa z upływem 2 lat od wejścia w życie ustawy, nie później jednak niż z dniem ukończenia 70. roku życia.
Większa przejrzystość majątkowa
Zgodnie z nową ustawą oświadczenie majątkowe składane przez komorników będzie uzupełnione o wyraźne wskazanie wszystkich dochodów, ich źródeł i wysokości. Kopia oświadczenia zostanie przesłana właściwemu urzędowi skarbowemu. Oświadczenie będzie jawne, na wzór tych, które dotyczą sędziów.
Komornika, który nie będzie przedsiębiorcą, co więcej - będzie miał zakaz prowadzenia wszelkiej działalności gospodarczej, będą obowiązywać przejrzyste zasady w zakresie możliwości dodatkowego zarobkowania (tylko praca naukowo-dydaktyczna). Komornik będzie mógł utrzymywać się wyłącznie z wynagrodzenia za pracę w kancelarii. Rozwiązania te upodobnią status komornika do statusu sędziego czy prokuratora i wyeliminują sytuacje, w których komornik mógłby działać w warunkach konfliktu interesów.