Izba Karna z urzędu wznawia postępowania kasacyjne neo-sędziów

Sąd Najwyższy w Izbie Karnej postanowił z urzędu wznowić postępowanie z powodu niewłaściwej obsady sądu, tak jak to czynił od czerwca ubiegłego roku. W pierwotnym składzie SN zasiadał sędzia Igor Zgoliński, który oddalił kasację obrońców jako oczywiście bezzasadną. O wznowieniu zadecydowali sędziowie Piotr Mirek, ‎Jerzy Grubba - jako sprawozdawca oraz Michał Laskowski.

Jest to kolejne wznowienie z urzędu przez Izbę Karną. Kasację złożył obrońca Jacka L., skazanego za ciężkie uszkodzenie ciała (art. 156 par. 1 pkt 2 k.k.). Oddalenie tej kasacji nastąpiło 22 czerwca 2023 r.

Troje sędziów 24 stycznia 2024 r. postanowiło:

• wznowić postępowanie kasacyjne;
• uchylić postanowienie Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2023 r. o oddaleniu jako oczywiście bezzasadnej kasacji wniesionej przez obrońców skazanego i kasację tę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Najwyższemu Izbie Karnej

Wniosek obrony

Tymczasem 6 października 2023r. do Sądu Najwyższego wpłynęło pismo obrońcy skazanego o rozważenie z urzędu konieczności wznowienia tego postępowania kasacyjnego, toczącego się przed Sądem Najwyższym i zakończonego postanowieniem z dnia 22 czerwca 2023r. w sprawie o sygn. akt III KK 81/23, z uwagi na wystąpienie w sprawie kasacyjnej bezwzględnej przyczyny odwoławczej, polegającej na nienależytej obsadzie sądu poprzez branie udziału w wydaniu tego orzeczenia osoby powołanej na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowanej w trybie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o KRS.

Obrona wniosła o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy uznał, że wniosek jest zasadny. W niniejszej sprawie nie nasuwa jakichkolwiek wątpliwości okoliczność, czy na etapie postępowania kasacyjnego zaistniała okoliczność stanowiąca bezwzględną przesłankę odwoławczą opisaną w art. 439 par.1 pkt 2 k.p.k.

Wynika to choćby z tezy pierwszej uchwały składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020r. w sprawie (sygn. BSA I-4110-1/20) – będącej zasadą prawną, czy z tezy 2 uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2022r. (sygn. I KZP 2/22).

Przyjąć zatem należy, że nienależyta obsada sądu zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw.

Problematyczne natomiast mogłoby być to, czy istnieje procesowa możliwość wznowienia postępowania kasacyjnego.

Kryzys konstytucyjny

Kwestia istnienia kryzysu konstytucyjnego była już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W szczególności SN wskazał na postanowienie z  14 czerwca 2023 r. w sprawie o sygn. II KO 73/22.

Stwierdzono w tym orzeczeniu wprost, że „w formule z art. 540 par. 1 k.p.k. "postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem" mieści się postępowanie, w którym wydano postanowienie o oddaleniu wniosku o wznowienie postępowania oraz postanowienie o oddaleniu kasacji, są to bowiem orzeczenia kończące postępowanie sądowe – odpowiednio: co do wznowienia postępowania oraz kasacji”.

Teza ta znalazła późniejszą akceptację w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego – vide: postanowienia z dnia 6 listopada 2023r. w sprawie I KO 56/23, z dnia 18 października 2023 r. w sprawie I KO 33/23, z dnia 14 czerwca 2023 r. w sprawie II KO 43/23 oraz z dnia 27 czerwca 2023 r. w sprawie II KO 84/21 (Sąd Najwyższy w obecnym składzie dostrzega również odmienny pogląd przedstawiony w postanowieniu składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2023r. w sprawie I KZP 17/22).

Izba Karna zauważa, że w uzasadnieniu i tego postanowienia zawarto uwagi dotyczące kryzysu konstytucyjnego wywołanego okolicznościami związanymi z nienależytą obsadą sądu.

Postępowanie i sprawa sądowa

Nie można również, analizując omawianą kwestię, pominąć i innych orzeczeń Sądu Najwyższego wskazujących na potrzebę szerokiego rozumienia pojęcia „sprawa sądowa”, w istocie tożsamego z pojęciem „postępowanie sądowe”, które dotyczy szeroko rozumianych spraw sądowych. W tym kontekście wskazać należy na uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2023r. (sygn. I KZP 22/22), w której wskazano, że „pojęcie „sprawy”, o jakim mowa w art. 40 i art. 41par. 1 k.p.k. odnosi się zarówno do sprawy głównej, rozumianej jako orzekanie w głównym przedmiocie procesu, jak również postępowań incydentalnych, w tym takich, które mają miejsce w ramach sprawy głównej”. Pogląd ten należy zaakceptować – dodał SN.

Skoro zatem Sąd Najwyższy przyjmuje owo szerokie rozumienie pojęć „postępowanie sądowe”, jak i „sprawa sądowa” przyjąć należy, że możliwe jest wznowienie postępowania, co do każdego wyodrębnionego procesowo i ostatecznie zakończonego, fragmentu postępowania sądowego. Dotyczy to zatem również postępowania kasacyjnego.

Tak więc możliwe jest wznowienie postępowania kasacyjnego dotkniętego bezwzględna przyczyną odwoławczą opisaną w art. 439 par. 1 k.p.k.

Mając na względzie powyższą konkluzję i opisany na wstępie bezsprzeczny fakt zaistnienia na gruncie tego postępowania kasacyjnego okoliczności, że Sąd prowadzący to postępowanie był nienależycie obsadzony, należało orzec o wznowieniu przedmiotowego postępowania kasacyjnego i uchyleniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2023 r.

Postanowienie Izby Karnej SN z 24 stycznia 2024 r., sygnatura III KO 117/23.