W projekcie rozporządzenia zapisano, że sędzia do wypełniania formularzy uzasadnień będzie mógł użyć aplikacji elektronicznej przeznaczonej do tego celu. Same formularze mają być udostępniane za pośrednictwem internetu na oficjalnej stronie Ministerstwa Sprawiedliwości, lub będą mogły być dostępne za pośrednictwem specjalnej aplikacji.
Do każdego wzoru formularza dołączony jest projekt instrukcji jak go wypełniać. Wielokrotnie powtarza się, że opis ma być zwięzły i w miarę możliwości mają być stosowane równoważniki zdań.
Zamiast sążnistych uzasadnień... tabela
Chodzi o formularze uzasadnień: wyroku sądu pierwszej instancji, wyroku łącznego, wyroku wydanego w postępowaniu o wznowienie postępowania, wyroku wydanego w postępowaniu dotyczącym odszkodowania za niesłuszne skazania lub tymczasowe aresztowanie i w przypadku apelacji.
Przykładowo formularz uzasadnienia wyroku w pierwszej instancji ma składać się z ośmiu części, dwie ostatnie to określenie kosztów procesu i podpisy składu sędziowskiego. Pierwsza część zatytułowana została: "ustalenia faktów" i podzielono ją na dwie części: fakty uznane za udowodnione i fakty uznane za nieudowodnione. Z instrukcji dotyczących wypełniania wynika, że w każdej podsekcji należy wpisać personalia oskarżonego, oznaczenie przypisanego mu czynu, zwięźle wskazać fakty uznane za udowodnione lub nieudowodnione, oraz dowody, na podstawie których ustalono dany fakt, ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się ten dowód.
Zapisano również, że "wskazanie czynu lub czynów przypisanych oskarżonemu lub oskarżonym przez sąd może nastąpić poprzez wskazanie numeru czynu z zarzutu, rozstrzygnięcia sądu, jak też w inny sposób niebudzący wątpliwości co do jego identyfikacji".
Czytaj: Będzie batalia o formularze uzasadnień, prawnicy alarmują: uniemożliwią odwołania>>
Kolejna część to ocena dowodów, również podzielona na dwie podgrupy: dowody będące podstawą ustalenia faktów i dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów (dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów). W opisie wskazano, że sąd ma wymienić poszczególne dowody, zwięźle je oznaczyć oraz ponownie zwięźle - jak zaznaczono - w miarę możliwości w postaci równoważników zdań, wskazać powody ich uznania lub nieuwzględnienia.
Co istotne zaznaczono także, że w razie, gdy jeden dowód odnosi się do więcej niż jednego faktu, dopuszczalne jest "jednokrotne omówienie powodów uznania go lub nieuwzględnienia ze wskazaniem wszystkich faktów, do których się on odnosi".
Czytaj w LEX:
Zmiany w uzasadnianiu orzeczeń sądów karnych >
Najważniejsze zmiany dużej nowelizacji procedury karnej z 2019 r. >
Tajemnica zawodowa adwokatów i radców prawnych >
Podstawy kary też "zwięźle"
Kolejna - 3 część - to podstawa prawna wyroku. Sąd ma do wyboru i do wypełniania następujące rubryki: podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania zgodna z zarzutem, podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania niezgodna z zarzutem, warunkowe umorzenie postępowania, umorzenie postępowania i uniewinnienie. Jak wynika z instrukcji, ma zwięźle "w miarę możliwości w postaci równoważników zdań", wskazać powody przyjętej kwalifikacji prawnej.
Czwarta część obejmuje kary, środki karne, przepadek, środki kompensacyjne i środki związane z poddaniem sprawcy próbie. Sąd może tu - jak wskazano - przytoczyć okoliczności, które miał na względzie przy wyborze i wymiarze kary (zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia lub obostrzenia kary), środków karnych oraz zastosowaniu przepadku, środków kompensacyjnych i środki związane z poddaniem sprawcy próbie. W tym ostatnim przypadku ma także uzasadnić długość przyjętego okresu próby oraz nałożone obowiązki, czy oddanie pod dozór.
Kolejne rubryki przewidziano na wskazanie innych rozstrzygnięć zawartych w wyroku i omówienie innych zagadnień.
Nie zawsze sąd musi wypełniać tabele, w kilku formularzach - m.in. przy uzasadnieniu wyroku wydanego w postępowaniu dotyczącym odszkodowania za niesłuszne skazania lub tymczasowe aresztowanie - są części w których trzeba zaznaczyć np. jakie są żądania - odszkodowanie, zadośćuczynienie, odsetki. W tym przypadku są również specjalne rubryki na podanie kwoty i właśnie odsetek.
Uzasadnienie w apelacji - spora części jak test wyboru
Formularz uzasadnienia wyroku w apelacji składa się z siedmiu części. W pierwszej części - wstępnej - sąd ma głównie wybierać spośród wymienionych opcji - np. czy apelację wniósł oskarżyciel posiłkowy, prywatny, obrońca, oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego. Podobnie jest w przypadku podniesionych w apelacji zarzutów - przytoczone są konkretne artykuły, spośród których trzeba wybrać.
Kolejne dwie części są podobne jak w przypadku uzasadnienia wyroku w pierwszej instancji - fakty uznane za udowodnione, za nieudowodnione, dowody uwzględnione i nieuwzględnione. W trzeciej części sąd przedstawia swoje stanowisko wobec podniesionych zarzutów i wniosków - jak zapisano ma się wypowiedzieć zwięźle o powodach ich uwzględnienia lub nieuwzględnienia, np. "w postaci równoważników zdań".
Czytaj: Asystent sędziego samodzielnie wyda zarządzenia>>
W kolejnych częściach ma poddać okoliczności uwzględnione z urzędu i przedstawić swoje rozstrzygnięcie. W tym przypadku również opisy mają być zwięzłe. Odrębna tabela dotyczy kosztów procesu.
"Zwięźle" niekoniecznie dobrze
Właśnie zwięzłości nowych uzasadnień obawiają się prawnicy. Jak oceniają, takie tabele mogą być traktowane jak "wnioski do odfajkowania".
- Brakuje w nich możliwości prześledzenia toku myślowego sądu pierwszej instancji. A to istotne, bo może uderzyć w możliwość kontroli wyroków - mówią. I dodają, że nie wprowadza się równocześnie przepisów, które by pozwalały na skontrolowanie, czy takie uzasadnienie zawiera wszystkie niezbędne elementy.
W ich ocenie problemem są też zamknięte katalogi "do wyboru" i formułkowe ograniczanie wypowiedzi sądu. - Sąd może zrobić wyłącznie to, co jest wskazane w formularzu, zaznaczyć albo wpisać treść, ale ona jest ściśle ograniczona tytułem rubryki. Moim zdaniem brakuje tu co najmniej jednej rubryki w uzasadnieniu sądu pierwszej instancji, w której wpisywane byłoby jakie dowody sąd uznał za udowodnione. Konstrukcja formularza, ogranicza sąd w możliwości wypowiedzi – mówi adwokat Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska, karnistka, wicedziekan stołecznej Okręgowej Rady Adwokackiej.
Czytaj w LEX: Obsługa prawna obcokrajowców zamierzających wykonywać w pracę w Polsce >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
