Na problem z dyżurami w sądach i prokuraturach związkowcy zwracają uwagę od dłuższego czasu. Jeszcze w sierpniu 2024 r. do ministra Adama Bodnara (prokuratora generalnego) w sprawie dyżurów w prokuraturze pisał Związek Zawodowy Prokuratorów i Pracowników Prokuratury. W styczniu 2025 do Głównego Inspektora Pracy, z prośbą o pilną interwencję w sprawie nieprawidłowości związanych z organizacją dyżurów pracowniczych, zwróciła się Międzyzakładowa Organizacja Związkowa NSZZ "Solidarność" Pracowników Sądownictwa i Prokuratury. Związki podnosiły, że prokuratury nie trzymają się norm w zakresie wynagradzania pracowników za pracę świadczoną w nadgodzinach, w tym za gotowość do jej podjęcia w trakcie dyżuru zdarzeniowego. Występują również - jak wskazywały - poważne problemy w praktyce udzielania czasu wolnego w stosownych proporcjach z tytułu realizowania obowiązków służbowych w ramach godzin nadliczbowych.
Czytaj: Prokurator na dyżurze, pracownik w gotowości i bez wynagrodzenia - związkowcy interweniują>>
Prokuratorskie dyżury zdarzeniowe mają być sprawiedliwsze - polecenie prokuratora krajowego >>
"Solidarność" interweniuje w sprawie dyżurów w sądach i prokuraturach>>
Prokurator krajowy o niedopuszczalnych praktykach
W piśmie, do którego dotarło Prawo.pl, prokurator Korneluk wskazuje, że za całkowicie niedopuszczalne uznać należy wymaganie od urzędników, asystentów i innych pracowników prokuratury wsparcia w dyżurach pełnionych w dni wolne od pracy oraz w dni powszednie poza godzinami urzędowania, realizowanych w prokuraturach szczebla regionalnego i okręgowego. - Realizacja zadań związanych z obrotem prawnym z zagranicą, obsługą Europejskiego Nakazu Aresztowania czy ekstradycji nie stanowią wystarczającej przesłanki do odejścia od tej zasady. Należy zwrócić uwagę na fakt, że organizacja pracy w Prokuraturze Regionalnej w Katowicach, Warszawie, Poznaniu czy Lublinie oraz w podległych tym jednostkom prokuraturach szczebla okręgowego nie przewiduje tego typu dyżurów - zaznacza.
Dodaje, że w przypadku prokuratur szczebla rejonowego praktyka pełnienia dyżurów w dni wolne od pracy, jak również po godzinach urzędowania przez urzędników, asystentów prokuratora i innych pracowników, powinna zostać zaniechana.
W pojedynczych, szczególnie uzasadnionych przypadkach, wykonywanie czynności przez pracowników prokuratury poza godzinami urzędowania powinno odbywać się na ogólnych zasadach wynikających z Kodeksu pracy i ustaw szczególnych, za rekompensatą przewidzianą w tych przepisach. Za niedopuszczalne uznać należy praktyki sporządzania przez kierowników jednostek harmonogramów dyżurów dla tych grup zawodowych w sposób stały we wszystkie dni wolne od pracy oraz wymaganie od kadry urzędniczej gotowości do pracy pod telefonem - dodaje.
Sprawdź również książkę: Czynności procesowe na odległość w postępowaniu karnym >>
Impreza masowa może być uzasadnieniem
Prokurator krajowy dodaje, że potrzeba organizowania dyżurów procesowych dla urzędników, asystentów prokuratora i innych pracowników, powinna wynikać wyłącznie z doraźnych okoliczności w obrębie jednostki, które wskazują, że prokurator pełniący dyżur procesowy, może nie być w stanie sprostać ewentualnemu spiętrzeniu obowiązków służbowych.
Do przypadków takich należy zaliczyć np. okresy odbywania się imprez masowych o podwyższonym stopniu ryzyka wystąpienia zdarzeń o charakterze niebezpiecznym. Do takich sytuacji nie zalicza się potrzeby wsparcia prokuratora w zakresie rejestracji nowej sprawy lub sprawy podjętej z zawieszenia, dokonywania wpisów w systemie, ekspediowania wniosków o zastosowanie tymczasowego aresztowania, a także czynności związanych z porządkowaniem akt, numerowaniem kart czy dostępem do pieczęci okrągłej - wskazuje.
Dyżur nie w celu włączania alarmu
Dodaje, że uzasadnieniem dla takich dyżurów nie jest również konieczność odblokowania dostępu do budynku poprzez jego otwarcie i dezaktywację systemu alarmowego. - Strona techniczno-organizacyjna dyżurów w dni wolne od pracy oraz po godzinach urzędowania, w szczególności dyżurów „doprowadzeniowych", może być w całości obsługiwana przez prokuratora pełniącego dyżur w ścisłej współpracy z jednostką policji, która dokonała zatrzymania i która kieruje wniosek o wykonanie z udziałem podejrzanego czynności procesowych i zastosowania środka zapobiegawczego - podsumowuje Korneluk.
Powołuje się też na wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 lutego 2014 r. (sygn. III APa 3/14), który uznał, że konieczność pełnienia dyżuru, skutkująca pozbawieniem prawa do odpoczynku, może być traktowana jako naruszenie dóbr osobistych. - Wprawdzie późniejsze orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2017 r. (sygn. I PK 306/16) złagodziło to stanowisko, wskazując, że prawo do odpoczynku, choć przysługuje wszystkim pracownikom, powinno być uwzględniane z odniesieniem do specyfiki danego zatrudnienia oraz konieczności wykonywania obowiązków w sytuacjach wymagających niezwłocznej reakcji. Nie można jednak tracić z pola widzenia okoliczności, że pracownicy prokuratury są związani stosunkiem pracy na podstawie umowy, a nie stosunkiem służby, jak ma to miejsce w przypadku prokuratorów - wskazuje prokurator krajowy.
Przywołuje też wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 lutego 2018 r. (C-518/15), który wskazał, że czas gotowości pracownika, który jest zobowiązany do szybkiej reakcji na wezwanie przełożonego, powinien być traktowany jako czas pracy, ponieważ pozostawanie w gotowości w domu z obowiązkiem reakcji na wezwanie przełożonego znacząco ogranicza możliwość innych aktywności.
Czytaj też w LEX: Golik Cezary, Obowiązki prokuratora zawieszonego w czynnościach – kilka uwag wokół art. 150 § 1 zd. 2 ustawy Prawo o prokuraturze>
Postulaty związkowców uwzględnione?
Prokurator Jacek Skała, przewodniczący Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP podkreśla, że ta instrukcja dotycząca dyżurów pracowniczych w znacznej mierze uwzględnia postulaty zgłaszane od miesięcy. - Dzięki konsekwentnym działaniom związku udało się osiągnąć przełomowe rozstrzygnięcie - Prokuratura Krajowa wprowadziła całkowity zakaz wymagania od pracowników wsparcia w dyżurach poza godzinami urzędowania w prokuraturach regionalnych i okręgowych. Nasza interwencja z dnia 25 listopada 2024 roku w sprawie nieprawidłowości w Prokuraturze Okręgowej w Szczecinie przyniosła konkretne rezultaty w postaci ogólnokrajowych regulacji chroniących prawa wszystkich pracowników prokuratury. Prokuratura Krajowa zakazała praktyki sporządzania stałych harmonogramów dyżurów oraz wymagania gotowości do pracy pod telefonem, co było jednym z głównych źródeł nadużyć - mówi.
I dodaje, że pismo jednoznacznie potwierdza też stanowisko dotyczące traktowania dyżuru pracowniczego jako rozwiązania nadzwyczajnego, a nie elementu codziennej organizacji pracy. - Pozytywnie oceniamy również fakt, że Prokuratura Krajowa powołała się na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE oraz przepisy Kodeksu pracy, które od początku były podstawą naszych działań. Osiągnięty rezultat pokazuje, że konsekwentne działania związku zawodowego przynoszą konkretne efekty w ochronie praw pracowniczych. Jednocześnie zauważamy, że instrukcja dopuszcza wyjątki dla prokuratur rejonowych, co wymaga dalszego monitorowania przez związek, aby nie dochodziło do nadużyć. Będziemy nadal czuwać nad przestrzeganiem nowych regulacji i reagować na wszelkie przypadki ich naruszania - podsumowuje Skała.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
