Na problem z dyżurami w sądach i prokuraturach związkowcy zwracają uwagę od dłuższego czasu. Przykładowo w sierpniu do ministra Adama Bodnar i w sprawie dyżurów w prokuraturze pisał Związek Zawodowy Prokuratorów i Pracowników Prokuratury - wskazywała na dyżury przez cały tydzień, bo brakuje kadry, w dodatku bez wynagrodzenia i z marną szansą na odbiór nadgodzin. Solidarność wielokrotnie podnosiła kwestię dyżurów, zwracając uwagę na problemy kadrowe w sądach i prokuraturach oraz mobbing, jakiemu są poddawani pracownicy.
Czytaj: Sądy w kryzysie kadrowym mają ratować m.in. referendarze i wizytatorzy>>
Pracownik sądowy na minimalnej i z nadgodzinami - sądy tracą ludzi i toną w sprawach>>
"Solidarność" pisze do Głównego Inspektora Pracy
Teraz "Solidarność" zwróciła się z wnioskiem o pilną interwencję w sprawie narastającego problemu systemowego, dotyczącego organizacji dyżurów pracowniczych w sądach powszechnych i prokuraturze.
Przypomniała równocześnie, że kwestia organizacji dyżurów w sądach powszechnych jest regulowana przede wszystkim przez przepisy Kodeksu pracy, w szczególności art. 151 [5], który określa zasady pełnienia dyżurów pracowniczych. Zgodnie z tym przepisem, pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy. Jednocześnie ustawodawca zastrzegł, że czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy, przy czym czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku.
- Problematyka ta została poddana pewnej analizie w orzecznictwie sądowym. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 18 lutego 2014 r. (sygn. akt III APa 3/14) zajął stanowisko, że pozbawienie prawa do odpoczynku z uwagi na konieczność pełnienia dyżuru, może być kwalifikowane jako naruszenie dóbr osobistych. Jednak późniejsze orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2017 r. (sygn. akt PK 306/16) znacząco złagodziło to podejście, wskazując, że prawo do pracowniczego odpoczynku, choć przysługuje wszystkim zatrudnionym, musi być realizowane z uwzględnieniem szczególnego rodzaju zatrudnienia oraz konieczności jego wykonania w razie wystąpienia niecierpiących zwłoki potrzeb służbowych. Należy jednak zwrócić uwagę, że pracownicy sądów i prokuratury co do zasady związani są umownym stosunkiem pracy – nie zaś stosunkiem służby - wskazano w piśmie.
W ocenie związkowców, kluczowe znaczenie dla analizy problemu ma wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 lutego 2018 r. (C-518/15), zgodnie z którym czas gotowości pracownika, który jest zobowiązany do szybkiej reakcji na wezwanie pracodawcy, musi być traktowany jako czas pracy. Trybunał podkreślił, że pozostawanie w gotowości w domu z obowiązkiem natychmiastowej reakcji znacząco ogranicza możliwość podejmowania innych aktywności przez pracownika. TSUE wskazał również, że państwa członkowskie mogą wprowadzać własne regulacje w zakresie czasu pracy i odpoczynku, ale wyłącznie w kierunku rozwiązań korzystniejszych dla pracowników.
Rozporządzenie problemu nie rozwiązało
Próbą uregulowania tej kwestii - jak przypominają związkowcy - była nowelizacja przepisów wykonawczych wprowadzona par. 10a dodanym przez par. 1 pkt. 1 rozporządzenia z dnia 19 listopada 2024 r. (Dz.U.2024.1707). Solidarność zaznacza, że regulacja ta koncentruje się jednak wyłącznie na aspektach finansowych, pomijając kluczowe kwestie organizacyjne i kadrowe, w tym problem zapewnienia nieprzerwanego odpoczynku pracowników. - Ponadto regulacja ta, zawarta w rozporządzeniu, wkracza w kwestie regulowane ustawowo – dodatkowo zajmując się jedynie dyżurami pełnionymi w siedzibach sądów i prokuratur (co zdarza się niezwykle rzadko) – na co zwracały uwagę liczne stanowiska i opinie składane w trakcie prac legislacyjnych - dodano.
Czytaj: Prokurator na dyżurze, pracownik w gotowości i bez wynagrodzenia - związkowcy interweniują>>
Związek przypomina też, że zgodnie z art. 33 ustawy o PIP, organy kontrolne posiadają szereg uprawnień do wydawania decyzji i zaleceń mających na celu usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości. - Jednakże specyficzna struktura organizacyjna sądownictwa powszechnego sprawia, że zastosowanie tych środków napotyka na istotne trudności praktyczne. Pracodawcą dla urzędników sądowych jest sąd reprezentowany przez dyrektora sądu, którego kompetencje są ograniczone przez strukturę hierarchiczną wymiaru sprawiedliwości - wskazano.
Cena promocyjna: 84.55 zł
Cena regularna: 89 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 66.75 zł
Przy dyżurach szereg nieprawidłowości
W piśmie do GIP "Solidarność" wskazuje na następujące nieprawidłowości:
- brak właściwej ewidencji czasu pracy podczas dyżurów telefonicznych;
- nieprawidłowe rozliczanie czasu faktycznie przepracowanego w ramach wezwań;
- naruszanie prawa do nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego;
- brak odpowiedniej rekompensaty za czas pozostawania w dyspozycji pracodawcy.
Jak dodaje, szczególnie problematyczne są przypadki:
- kumulacji dyżurów u tych samych pracowników z powodu niedoborów kadrowych;
- braku możliwości zapewnienia zastępstw w przypadku niedyspozycji osób dyżurujących;
- niedostosowania systemu do możliwości osób z przeciwwskazaniami do pracy w porze nocnej.
Zaznacza, że kontrole przeprowadzone przez organy Państwowej Inspekcji Pracy wykazały:
- powszechne pomijanie w ewidencji czasu pracy godzin wyznaczonych do pełnienia dyżurów;
- brak właściwego systemu rekompensowania czasu dyżuru;
- naruszenia przepisów o czasie pracy w zakresie odpoczynku dobowego i tygodniowego.
W jej ocenie z kolei obecna sytuacja prowadzi do:
- przemęczenia pracowników i ryzyka błędów w pracy;
- konfliktów interpersonalnych związanych z przydzielaniem dyżurów;
- niemożności pogodzenia życia zawodowego z prywatnym;
- narażenia pracowników na dodatkowe koszty związane z koniecznością zapewnienia opieki nad osobami zależnymi podczas dyżuru.
- W związku z przedstawionym stanem prawnym i orzecznictwem, wnosimy o podjęcie działań zmierzających do systemowego uregulowania kwestii dyżurów w sądownictwie i prokuraturze, z uwzględnieniem standardów wynikających z orzecznictwa TSUE oraz konstytucyjnego prawa do odpoczynku. Konieczne jest wypracowanie rozwiązań, które pogodzą potrzebę zapewnienia sprawnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości z ochroną podstawowych praw pracowniczych - wskazano w piśmie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.