Jak stwierdzają autorzy opracowania, charakter propozycji zdaje się wynikać z postrzegania przez Ministerstwo Sprawiedliwości prawa karnego jako narzędzia służącego zaspakajaniu społecznego poczucia bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Zasadniczym założeniem leżącym u podstaw prac nad nim, była „potrzeba wzmocnienia ochrony prawnokarnej w zakresie czynów godzących życiu, zdrowiu i wolności seksualnej oraz własności.
Czytaj: Zmiany w kodeksie karnym na finiszu - prawo będzie surowsze>>
Zakres regulacji
Zmiany mają objąć:
- obostrzenie zasad odpowiedzialności karnej nieletnich, katalog kar (m.in. wyeliminowanie kary 25 lat pozbawienia wolności i wprowadzenie jednolitej tzw. terminowej kary pozbawienia wolności do lat 30),
- zasady wymiaru kary i dyrektywy wymiaru kary (w tym wprowadzenie katalogu ustawowych okoliczności obciążających i łagodzących),
- reguły nadzwyczajnego obostrzenia kary i nadzwyczajnego złagodzenia kary,
- środki karne, jako reakcja na zjawisko powrotności do przestępstwa,
- środki związane z poddaniem sprawcy próbie,
- modyfikacje biegu przedawnienia oraz wydłużenie okresu karalności w przypadku zbrodni zabójstwa do 40 lat
Według opinii dr. hab. Krzysztofa Wiaka, prof. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, który przyjęła Rada Legislacyjna, wprowadzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia jest nie do przyjęcia. Pomysł ten powinien być wyeliminowany z projektowanej nowelizacji Kodeksu karnego, jako niezgodny z Konstytucją RP oraz z zobowiązaniami międzynarodowymi.
Sprawdź w LEX: Znaczenie wyroku zagranicznego sądu karnego dla rozstrzygnięcia sprawy cywilnej w Polsce >
Stan przestępczości - stabilny
Co więcej - propozycja wprowadzenia środków skutkujących radykalnym wzrostem karalności wymaga głębokiego i przekonującego uzasadnienia - twierdzi prof. Wiak. Powinno ono uwzględniać wnioski płynące z analizy stanu przestępczości w Polsce, poglądy wyrażane w świecie nauki oraz doświadczenia organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości oraz instytucji zajmujących się wykonywaniem kar i innych środków penalnych.
Tymczasem wyniki badań statystycznych w zakresie dynamiki przestępczości w Polsce w ostatnich latach nie potwierdzają przekonania o wzroście zagrożenia. Dowodzą raczej stabilizacji z tendencją spadkową. Nie wyklucza to oczywiście wprowadzenia zmian skutkujących racjonalnym zaostrzeniem zasad odpowiedzialności karnej w odpowiednio wyselekcjonowanych, szczególnie groźnych obszarach przestępczości.
Argumenty dotyczące „łagodności” orzeczniczej na tle statystyk europejskich, powinny zostać przeanalizowane w trakcie dalszych prac nad projektem - radzą eksperci.
Sprawdź w LEX: Popełnienie przestępstwa w czasie odbywania kary a możliwość orzeczenia kary łącznej >
Rozwinąć mediację
Zdaniem prof. Wiaka należałoby uwzględnić w projekcie również postulaty podjęcia działań zmierzających w innym kierunku, np. rozwoju mediacji i koncyliacyjnych sposobów rozwiązywania sporów czy większego wsparcia oddziaływań wychowawczych wobec nieletnich i młodocianych oraz terapeutycznych wobec sprawców wykazujących zaburzenia czynności psychicznych.
W uzasadnieniu projektu brak jest również bliższych analiz na temat przewidywanych skutków wprowadzenia proponowanych rozwiązań. Z pewnością spowodują one zwiększenie liczby osadzonych. To powinno już teraz – równolegle do prac nad projektem – skutkować poszukiwaniem działań osłonowych w zakresie izolacji więziennej skazanych i ich społecznej readaptacji. Przykładowo, wobec nieletnich bezdyskusyjna jest potrzeba przygotowania odpowiednich warunków dla oddziaływania w sytuacji izolacji, mających na celu wychowanie, dających szansę zdobycia wykształcenia i zapobiegających demoralizacji.
Sprawdź procedurę w LEX: Przebieg postępowania mediacyjnego >
Zmiany pozytywne
Część propozycji zawartych w projekcie zasługuje - według ekspertów - na jednoznacznie pozytywną ocenę. Do takich trzeba zaliczyć m.in.
- poszerzenie zakresu stosowania systemu dozoru elektronicznego (SDE) wobec skazanych na karę nieprzekraczającą roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
- doprecyzowanie zakresu zakazu kontaktowania się z określoną osobą, (art. 41a § 6 KK)
- wprowadzenie wnioskowego trybu ścigania przestępstwa naruszenia miru domowego (art. 193 § 2 kk)
Sprawdź w LEX: Czy osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się prawo do świadczeń z pomocy społecznej w drodze decyzji administracyjnej? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.