Rafał Bujalski: Jakich ważnych "polskich" orzeczeń Trybunału w Luksemburgu dotyczących VAT-u można się spodziewać w bieżącym roku?

Agnieszka Wesołowska: Obecnie kilka "polskich" spraw czeka na rozpatrzenie przed Trybunałem, a w samym 2016 roku możemy się spodziewać dwóch ważnych rozstrzygnięć bezpośrednio dotyczących polskich podatników. Pierwsze z nich, w sprawie C-299/15 Minister Finansów przeciwko Janowi Mateusiakowi, dotyczy kwestii opodatkowania podatkiem VAT likwidacji działalności gospodarczej. W sprawie tej, w której 3 marca 2016 r. Rzecznik Generalna Juliane Kokkot wydała swoją Opinię, Trybunał ma rozstrzygnąć, czy z przepisów Dyrektywy VAT wynika, że firmowy majątek w momencie zaprzestania działalności powinien być opodatkowany, w sytuacji, gdy minął określony czas na korektę podatku VAT naliczonego z tytułu nabycia tego majątku. W sprawie tej Rzecznik odpowiedziała na to pytanie twierdząco. Co prawda opinia nie jest wiążąca dla Trybunału, ale w praktyce sędziowie kierują się opiniami rzeczników, stąd możemy domniemywać, jakie będzie rozstrzygnięcie tej sprawy.
Kolejną "krajową" sprawą, skierowaną do Trybunału jeszcze w 2014 roku, jest ta o sygnaturze C-40/15 Aspiro. W sprawie, w której w grudniu ubiegłego roku Rzecznik Kokkot wydała swoją Opinię, Trybunał rozstrzygał będzie, czy usługi z zakresu likwidacji szkód korzystają ze zwolnienia, jeżeli ubezpieczyciel nie dokonuje tej likwidacji samodzielnie, lecz zleca ją podmiotom trzecim. Ta bardzo ciekawa sprawa, dotycząca bezpośrednio zwolnienia przewidzianego dla usług ubezpieczeniowych, ma bardzo duże znaczenie praktyczne dla ubezpieczycieli rozliczających podatek VAT w Polsce, ponieważ w praktyce zlecanie naprawy szkód na rzecz podmiotów trzecich jest często spotykanym zjawiskiem. Wyrok ten niewątpliwie wpisze się również w bogate, ale niestety niejednorodne orzecznictwo w tym zakresie (wspomnieć można tylko przykładowo sprawy Card Protection Plan (sygn. C-349/96 - przyp. red.), Skandia (sygn. C-240/99 - przyp. red.), Taksatorringen (sygn. C-8/01 - przyp. red.), Arthur Andersen (sygn. C-472/03 - przyp. red.), Komisja przeciwko Grecji (sygn. C-13/06 - przyp. red.) oraz Mapfre (sygn. C-584/13 - przyp. red.)) i będzie pierwszym polskim rozstrzygnięciem w tym temacie.
Wyjątkowo ciekawie zapowiada się również rozstrzygnięcie w sprawie skierowanej do Trybunału na mocy postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 lutego 2016 r. w sprawie o polskiej sygnaturze I FSK 1573/14. Trybunał rozstrzygnie, czy definicja pierwszego zasiedlenia wynikająca z ustawy o VAT jest zgodna z prawem wspólnotowym. Rozstrzygnięcia należy spodziewać się jednak dopiero w 2017 roku.
Warto również wspomnieć, że w 2015 roku Naczelny Sąd Administracyjny skierował do Trybunału razem 5 pytań prejudycjalnych z zakresu podatku VAT. Należy więc uważnie śledzić orzecznictwo Trybunału pod kątem spraw polskich, pamiętając jednak, że czas oczekiwania na rozstrzygnięcie to obecnie prawie dwa lata. Może się więc okazać, że wspomniane powyżej dwie polskie sprawy będą jedynymi w zakresie podatku VAT, które w 2016 roku trafią na wokandę Trybunału.

Istotą orzeczeń prejudycjalnych Trybunału Sprawiedliwości, dominujących przecież w orzecznictwie tego sądu w zakresie podatku VAT, jest to, że mają one znaczenie także w postępowaniach w innych sprawach toczących się przed sądami wszystkich krajów UE. Czy w tym roku czekamy na jakieś ważne "zagraniczne" orzeczenia Trybunału, które wywierać będą skutki dla stosowania polskiej ustawy VAT?

Trudno jest jednoznacznie wskazać "zagraniczne", najważniejsze orzeczenia, których oczekujemy w 2016 roku. Każde bowiem rozstrzygnięcie Trybunału w zakresie podatku VAT ma lub może mieć potencjalny wpływ na stosowanie polskiej ustawy o VAT, i w konsekwencji sytuację podatkową podatników podatku VAT zarejestrowanych w Polsce.
Na pewno warto jednak wskazać na orzeczenie w portugalskiej sprawie C-516/14, w której w lutym 2016 roku Rzecznik Kokkot wydała swoją Opinię. W sprawie tej, żartobliwie opisanej przez Rzecznik w następujący sposób "Otrzymanie faktury nie jest zwykle powodem do radości. Nieco inaczej jest na gruncie podatku VAT. W tym przypadku faktura umożliwia jej odbiorcy, w pewnych okolicznościach, odzyskanie od fiskusa wykazanego na fakturze podatku VAT", Trybunał po raz pierwszy odpowie na pytanie, na ile szczegółowy musi być opis usługi na fakturze, aby uprawniała ona do odliczenia podatku VAT. Dodatkowo, Trybunał będzie musiał po raz kolejny odnieść się do wpływu nieprawidłowo wystawionej faktury na prawo do odliczenia i tym samym uzupełni swoje dotychczasowe, bardzo bogate orzecznictwo w tym względzie.
Bardzo ciekawie zapowiada się również orzeczenie w belgijskiej sprawie C-543/14, w której Trybunał odniesie się do zagadnienia, czy usługi świadczone przez adwokatów w ramach krajowego systemu pomocy prawnej mogą zostać uznane za usługi ściśle związane z opieką i pomocą społeczną, i w konsekwencji, zwolnione z opodatkowania podatkiem VAT. Z praktycznego punktu widzenia, dla polskich podatników za istotne należy uznać również orzeczenie w niemieckiej sprawie C-24/14, w którym sędziowie zajmą się problemem możliwości odmowy zastosowania zwolnienia w związku z dostawą wewnątrzwspólnotową, jeżeli dostawca wprawdzie nie podjął wszelkich rozsądnych środków w odniesieniu do wymogów formalnych związanych ze wskazaniem numeru identyfikacji do celów podatku od wartości dodanej, jednakże nie istnieją konkretne przesłanki oszustwa podatkowego.
Oczywiście, tak jak wspomniałam, tak naprawdę każda sprawa rozpatrywana przez Trybunał może się okazać ważna z punktu widzenia konkretnego polskiego podatnika, dlatego, co jest oczywiste, warto na bieżąco śledzić zapadające wyroki Trybunału.

Zobacz też: VAT: nawet 500 orzeczeń ETS może mieć znaczenie dla polskich podatników >>

A jak generalnie ocenia Pani stosowanie orzecznictwa luksemburskiego w zakresie VAT-u w Polsce? Czy doczekaliśmy się już w naszym kraju takiego stanu rzeczy, w którym znajomość unijnego orzecznictwa podatkowego i wykładnia prawa podatkowego uwzględniająca kontekst unijny jest dla polskich sądów i organów administracji skarbowej czymś normalnym i naturalnym czy też nadal są w tym względzie jakieś problemy?

Nie mam wątpliwości co do faktu, że świadomość prawa wspólnotowego oraz konieczność dokonywania prowspólnotowej wykładni przepisów prawa krajowego w zakresie podatku VAT jest obecnie zauważalna w orzecznictwie sądów administracyjnych. Warto, tylko przykładowo, wskazać na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, który zapadł w lutym ubiegłego roku, w sprawie I FSK 942/14, w którym to w odniesieniu do zasad stosowania zwolnienia dla usług finansowych w wyjątkowo trudnym stanie faktycznym, skład orzekający odwołał się nie tylko do istniejącego orzecznictwa Trybunału, ale również do naczelnych zasad prawa wspólnotowego, orzekając w duchu właśnie tego prawa.
Niestety, organy podatkowe nie są już tak chętne do stosowania bezpośrednio przepisów prawa wspólnotowego, jak również tez wynikających z orzecznictwa Trybunału. Trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy wynika to z braku wiedzy w tym zakresie, czy też stricte profiskalnego podejścia, jednak to często sądy administracyjne są tą instancją, przed którą argumenty prowspólnotowe zyskują na znaczeniu. Możemy mieć jedynie nadzieję, że sytuacja ta zmieni się, a podatnicy będą mogli dochodzić swoich praw, opierając się na istniejącym orzecznictwie Trybunału, bezpośrednio przed organami, dla których stosowanie tez tego sądu, będzie czymś zupełnie normalnym.

Dziękuję za rozmowę.

Dowiedz się więcej z książki
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z zakresu VAT. Komantarz
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł