Przepisy mają zostać przyjęte w drugim kwartale 2021 r. Jest to bardzo dobra informacja dla polskich przedsiębiorców, którzy czekają na polskie rozwiązanie dotyczące fundacji rodzinnych. Ustawa najpewniej wejdzie w życie 1 stycznia 2022 r. Warto przypomnieć, że prace legislacyjne nad projektem polskiej ustawy rodzinnej trwają ponad trzy lata. Od samego początku, aktywny w nich udział biorą Paweł Tomczykowski, partner zarządzający w Kancelarii Ożóg Tomczykowski oraz Katarzyna Karpiuk, Senior Associate, którzy od wielu lat doradzają polskim firmom rodzinnym w zakresie sukcesji w biznesie.
Zobacz również:
Fundacje rodzinne i nowe zasady opodatkowania coraz bliżej >>
Biznes nie może się doczekać przepisów o fundacjach rodzinnych >>
Prof. Mariański: Przepisy o fundacjach rodzinnych są niezbędne >>
Istota fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna, znana i powszechna w wielu zagranicznych jurysdykcjach, umożliwia zabezpieczenie przyszłości biznesu na następne pokolenia, chroniąc go przed ewentualnymi ryzykami związanymi z podziałem majątku przez sukcesorów czy też chęcią szybkiego wzbogacenia poprzez sprzedaż zewnętrznemu inwestorowi. Z drugiej natomiast strony, pozwala zabezpieczyć osoby bliskie fundatorowi w sposób długotrwały i ciągły, poprzez ustalenie jasnych zasad wypłaty świadczeń do beneficjentów. W znacznej mierze zdejmuje także ciężar prowadzenia biznesu operacyjnego przez tych z członków rodziny, którzy nie są do tego jeszcze przygotowani, dając im czas na stopniowe zdobywanie doświadczenia – pozwala to także na uniknięcie sytuacji, w której na skutek spadkobrania, udziałowcem w spółce staje się osoba małoletnia.
Z opublikowanych założeń do ustawy wynika, że projekt stanowi odpowiedź na postulaty firm rodzinnych, które mierzą się, lub będą mierzyć w niedalekiej przyszłości z koniecznością przekazania przedsiębiorstwa następcom prawnym. W Polsce blisko 830 tys. firm to firmy rodzinne. Z danych Instytutu Biznesu Rodzinnego wynika, że w przeciągu najbliższych pięciu lat sukcesję planuje ok. 57 proc. z nich. Aby przeprowadzić skutecznie proces sukcesji, przedsiębiorcy muszą posiadać następców, którzy będą w stanie oraz będą chcieli dalej poprowadzić biznes, lub co najmniej sprawować w nim funkcje właścicielskie, powierzając zarządzanie profesjonalnemu zarządowi. W przypadku braku sukcesora albo braku porozumienia pomiędzy członkami rodziny, właściciele przedsiębiorstw często decydują się na sprzedaż firmy. Prowadzi to do utraty jej rodzinnego charakteru. Widoczny jest coraz wyraźniej trend wykupywania przedsiębiorstw przez obcokrajowców, zainteresowanych nie tylko przejęciem firmy posiadającej ugruntowaną strukturę organizacyjną, ale – co ważniejsze – renomę na rynku. W aktualnym stanie prawnym nestorzy firm rodzinnych mają pewne możliwości przekazania swojego biznesu, m.in. zawarte w przepisach Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu spółek handlowych. Nie gwarantują one jednak stabilności prowadzenia biznesu zgodnie z wolą założyciela firmy. Brakuje kompleksowego rozwiązania, które pozwalałoby na wytyczenie długoterminowej wizji rozwoju przedsiębiorstw oraz akumulacji majątku, zwiększającej szanse wzmocnienie pozycji rynkowej w perspektywie kilku pokoleń i zapewnienie stabilnych źródeł utrzymania dla osób, o których przyszłość nestor chciałby zadbać, także po swojej śmierci.
- Ustawa o fundacji rodzinnej pozwoli polskim przedsiębiorcom na budowanie silnych, wielopokoleniowych firm, które będą w stanie konkurować z zagranicznymi gigantami tworzonymi przez dekady. To z kolei wprost przełoży się na wzrost ekonomicznej pozycji Polski i pozwoli na zatrzymanie kapitału w kraju. – uważa Katarzyna Karpiuk, Senior Associate w Kancelarii Ożóg Tomczykowski, zaangażowana w prace nad projektem nowych przepisów.
Istotne szczegóły nowych rozwiązań
Diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach. Zdaniem Katarzyny Karpiuk, o praktycznym powodzeniu polskiej fundacji rodzinnej zdecydują zapewne takie kwestie jak krąg osób, które będzie można ustanowić beneficjentem, rodzaj aktywów wnoszonych do fundacji rodzinnej, kwestie podatkowe, a także w znacznej mierze, ewentualne uprawnienia spadkobierców po zmarłym fundatorze. Kwestie możliwych roszczeń zachowkowych potencjalnych beneficjentów wobec fundacji rodzinnej od samego początku prac budziły sporo emocji.
Z opublikowanych założeń wynika, że polski wariant fundacji rodzinnej opierać się będzie na następujących założeniach:
- przepisy regulujące funkcjonowanie fundacji rodzinnej znajdą się w odrębnej ustawie, która będzie określać wszystkie istotne kwestie związane z jej tworzeniem, działalnością, a także prawami i obowiązkami fundatora i beneficjenta,
- fundacja rodzinna będzie osobą prawną z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- dla utworzenia fundacji rodzinnej konieczne będzie sporządzenie przez notariusza aktu założycielskiego albo testamentu, obejmującego oświadczenie o utworzeniu fundacji rodzinnej, sporządzenie statutu, wniesienie wybranego mienia do fundacji rodzinnej oraz wpis do rejestru fundacji rodzinnych,
- fundatorem będzie mogła być jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych
- krąg beneficjentów fundacji rodzinnej oraz zakres ich uprawnień powinien być ustalany przez fundatora; beneficjentem będzie mogła być osoba fizyczna lub organizacja pożytku publicznego,
- podstawowym dokumentem fundacji będzie statut określający zasadnicze sprawy związane z fundacją rodzinną, m.in. jej nazwę, siedzibę, cel, czas trwania (jeżeli jest oznaczony), wysokość funduszu operatywnego, majątek fundacji rodzinnej w chwili jej ustanowienia, zasady dotyczące działania członków organów, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej,
- fundacja rodzinna będzie wpisywana do rejestru fundacji rodzinnych Krajowego Rejestru Sądowego,
- organem zarządzającym dla fundacji rodzinnej będzie zarząd, a organem nadzoru – rada protektorów,
- wszyscy bądź wybrani beneficjenci będą tworzyć zgromadzenie beneficjentów, to jest organ epizodyczny mający za zadanie głównie uzupełnianie składu organu nadzorczego, a w przypadku jego braku – organu zarządzającego,
- fundator będzie zobowiązany do wniesienia do fundacji rodzinnej funduszu operatywnego w wysokości odpowiadającej wartości zobowiązań fundacji w pierwszym roku jej funkcjonowania, co najmniej 100 000 zł; w kolejnych latach funkcjonowania instytucji wysokość funduszu operatywnego będzie zależeć od wysokości zobowiązań fundacji rodzinnej w danym roku,
- przesądzona zostanie możliwość zrzeczenia się zachowku oraz wprowadzona możliwość rozłożenia na raty, odroczenia terminu płatności, a nawet obniżenia wysokości zachowku w przypadku uwzględniania w obliczeniu zachowku przedsiębiorstwa,
- fundacja rodzinna będzie mogła odpowiadać za zobowiązania alimentacyjne fundatora powstałe po utworzeniu fundacji rodzinnej, gdy egzekucja z jego majątku będzie bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność),
- kwestia opodatkowania sfery związanej z wprowadzeniem do porządku prawnego fundacji rodzinnej powinna uwzględniać cały cykl jej funkcjonowania, tj. wnoszenie majątku do fundacji rodzinnej, okres jej istnienia, dokonywanie świadczeń na rzecz beneficjentów, a także likwidację fundacji rodzinnej i projektodawca zakłada wprowadzenie korzystnej formy opodatkowania dla tak postrzeganego funkcjonowania fundacji rodzinnej w polskim systemie podatkowym,
- zakończenie działania fundacji rodzinnej i jej likwidacja będą zbliżone do rozwiązań znanych w prawie spółek.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
