Po ponad roku oczekiwania, projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1855) został formalnie przekazany do Sejmu. Wraz z projektem zawnioskowano o skrócenie postępowania i przystąpienie do pierwszego czytania bez zachowania standardowego terminu wynoszącego siedem dni od dnia doręczenia posłom druku projektu ze względu na konieczność wdrożenia rozwiązań od 1 stycznia 2026 r. 19 listopada odbyło się drugie czytanie projektu.
Czym jest CBAM
CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) to unijny mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂, który uzupełnia dotychczasowe narzędzia polityki klimatycznej, w szczególności EU ETS. W okresie przejściowym (październik 2023 – grudzień 2025) obowiązek ogranicza się do kwartalnego raportowania emisji wbudowanych dla towarów objętych mechanizmem.
W celu ułatwienia wdrożenia obowiązków sprawozdawczych CBAM, w przypadku trzech pierwszych kwartałów funkcjonowania mechanizmu CBAM, zgłaszający objęty obowiązkiem sprawozdawczym mogli stosować alternatywne metody określania emisji, w tym m.in. wykorzystując wartości domyślne, udostępnione i opublikowane przez Komisję Europejską.
Z trzecim kwartałem 2024 r. podejście to uległo zmianie, a zgłaszający mieli obowiązek podjąć wszelkie możliwe działania, by uzyskać rzeczywiste dane o emisjach od swoich dostawców. Dane domyślne mogą być użyte tylko w ostateczności, po wykazaniu, że importer faktycznie próbował pozyskać dane rzeczywiste.
Od 1 stycznia 2026 r. rozpocznie się okres docelowy, a to oznacza, że:
- przywóz będzie możliwy wyłącznie przez podmiot posiadający status „upoważnionego zgłaszającego CBAM”,
- rozliczenie emisji nastąpi poprzez zakup i umorzenie certyfikatów CBAM.
Najważniejszy element projektu, czyli gdzie i jak uzyskać status „upoważnionego zgłaszającego CBAM”
Do przyznawania, odmowy oraz cofania statusu „upoważnionego zgłaszającego CBAM” upoważniony będzie dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu. Wniosek będzie można składać za pośrednictwem rejestru CBAM (unijnego), a przyznanie statusu nastąpi w drodze decyzji w ciągu 120 dni od dnia złożenia wniosku.
Czytaj też w LEX: Graniczny podatek węglowy (CBAM) >
W tym miejscu warto odnieść się do pytania, które najczęściej pojawia się wśród importerów: Czy opóźnienie w polskiej legislacji nie zablokuje przywozu towarów od stycznia 2026 r., zanim organy zdążą rozpatrzyć wnioski o nadanie statusu upoważnionego zgłaszającego?
Rzeczywiście, problem ten mógłby się pojawić, ponieważ polskie przepisy ustawy dostosowującej CBAM mogą wejść w życie dopiero na przełomie roku, a dyrektor IAS w Poznaniu będzie miał formalnie 120 dni na wydanie decyzji.
Parlament Europejski dostrzegł ten problem i wprowadził w rozporządzeniu zmieniającym rozwiązanie przejściowe, które ma zapobiec powstaniu „wąskiego gardła” w państwach, gdzie proces legislacyjny znacząco się opóźnił. Zgodnie z nim importerzy i pośrednicy celni, którzy złożą wniosek o status do 31 marca 2026 r., mogą nadal sprowadzać towary w oczekiwaniu na decyzję.
W praktyce oznacza to:
- import od 1 stycznia 2026 r. dozwolony będzie warunkowo – jeśli podmiot złoży wniosek o status upoważnionego zgłaszającego najpóźniej do 31 marca 2026 r.,
- brak decyzji nie blokuje importu – przywóz jest dopuszczony tymczasowo,
- jeżeli podmiot uzyska prawomocną odmowę nadania statusu, importer poniesie karę w wysokości ekwiwalentu kosztu certyfikatów CBAM, które importer musiałby nabyć i umorzyć, gdyby miał status upoważnionego zgłaszającego.
Kryteria do uzyskania statusu upoważnionego zgłaszającego
Zgodnie z rozporządzeniem CBAM (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z 10 maja 2023 r.) oraz rozporządzeniem wykonawczym CBAM (Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2025/486 z 17 marca 2025 r.), status upoważnionego zgłaszającego CBAM może uzyskać podmiot, który spełnia łącznie poniższe warunki:
- nie dopuścił się poważnego naruszenia ani powtarzających się naruszeń przepisów prawa celnego, przepisów podatkowych, przepisów dotyczących nadużyć na rynku, rozporządzenia CBAM oraz aktów delegowanych i wykonawczych przyjętych na jego podstawie; w szczególności nie był odnotowany za poważne przestępstwa związane z działalnością gospodarczą w okresie pięciu lat poprzedzających rok złożenia wniosku;
- wykazuje zdolność finansową i operacyjną do realizacji obowiązków wynikających z rozporządzenia CBAM (weryfikowaną m.in. na podstawie dokumentów finansowych, takich jak rachunek zysków i strat oraz bilans za maksymalnie trzy ostatnie zamknięte lata obrotowe);
- posiada siedzibę w państwie członkowskim złożenia wniosku;
- posiada numer identyfikacyjny EORI.
Oświadczenia i dokumenty dołączane do wniosku składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdy.
Od decyzji dyrektora IAS w sprawie odmowy przyznania statusu lub jego cofnięcia przysługuje odwołanie, a w zakresie nieuregulowanym przepisami projektu ustawy stosowane będą odpowiednio przepisy Ordynacji podatkowej. Decyzje wydawane w rejestrze CBAM będą zawierały pouczenie o środkach zaskarżenia.
Czytaj też w LEX: Prawo klimatyczne i jego nowe instrumenty oddziaływania na gospodarkę >
Cena promocyjna: 107.4 zł
|Cena regularna: 179 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 125.31 zł
Rola PUESC w rejestrze CBAM (docelowym)
PUESC (Platforma Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych) to centralny system informatyczny Krajowej Administracji Skarbowej, wykorzystywany m.in. w sprawach celnych, akcyzowych i środowiskowych. To za jego pośrednictwem przedsiębiorcy uzyskują dostęp do elektronicznych usług administracji skarbowej – w tym do systemów powiązanych z handlem międzynarodowym.
W kontekście CBAM, PUESC pełni kluczową rolę techniczną – jest jedyną bramką dostępową do unijnych rejestrów CBAM. Oznacza to, że:
- złożenie wniosku o status „upoważnionego zgłaszającego CBAM” nie będzie możliwe bez aktywnego konta PUESC,
- logowanie do rejestru CBAM wymaga autoryzacji i weryfikacji tożsamości użytkownika przez PUESC,
- zarządzanie uprawnieniami (np. dostępem pełnomocników lub pracowników spółki do konta CBAM) odbywa się właśnie w tym systemie.
W praktyce oznacza to, że wszelkie działania operacyjne – od złożenia wniosku o status, po raportowanie emisji w rejestrze – będą wykonywane po zalogowaniu przez PUESC.
Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, lecz najpierw musi uzyskać aprobatę Sejmu oraz podpis Prezydenta RP. Po wejściu w życie podmioty zainteresowane będą mogły rozpocząć składanie wniosków o nadanie statusu „upoważnionego zgłaszającego”.
Sprawdź też w LEX: Jaki organ kontroluje poprawność/terminowość składanych raportów CBAM? >
Sankcje i odpowiedzialność
Projekt ustawy przewiduje administracyjne kary pieniężne za niewywiązywanie się z obowiązków raportowych w okresie przejściowym oraz za naruszenia wymogów CBAM w fazie docelowej.
Projekt przewiduje kary za:
- brak złożenia raportu CBAM w terminie,
- złożenie raportu niekompletnego, nieprawidłowego lub nierzetelnego,
- brak korekty raportu w wyznaczonym terminie (po wezwaniu KOBiZE),
- uniemożliwienie kontroli lub nieprzekazanie żądanych danych.
Organem właściwym w I instancji ma być Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska (MWIOŚ), a w II instancji – Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ).
Kary będą obliczane w oparciu o niezgłoszoną masę emisji (np. od 10 do 50 euro za tonę), z możliwością ich waloryzacji.
Czytaj też w LEX: Aspekty podatkowe reformy systemu zasobów własnych Unii Europejskiej - gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy? >
Komentarz autora
CBAM to jedna z największych reform klimatyczno-podatkowych ostatnich lat. Mechanizm – dotąd postrzegany jako „miękki” obowiązek sprawozdawczy – od 2026 r. stanie się pełnoprawnym systemem rozliczeń finansowych o charakterze parapodatkowym.
Najbliższe miesiące będą kluczowe. Dla importerów oznacza to konieczność pełnego przeglądu łańcuchów dostaw, identyfikacji źródeł emisji oraz przygotowania się do złożenia wniosku o status upoważnionego zgłaszającego CBAM jeszcze przed 31 marca 2026 r. Tylko wcześniejsze przygotowanie umożliwi zachowanie ciągłości importu po 1 stycznia 2026 r. i uniknięcie ryzyka operacyjnego związanego z brakiem decyzji w terminie.
Bartłomiej Baran, Senior Tax Consultant w Accace Advisory Sp. Z o.o.
