Potrzebna jest jasna definicja przychodów z nieujawnionych źródeł

Przepisy uznane za niekonstytucyjne, stanowiące podstawę dla organów podatkowych do ustalania podatku od dochodów nieujawnionych wykluczają kontynuowanie dotychczasowych lub wszczynanie nowych postępowań podatkowych.

Trybunał Konstytucyjny w opublikowanym w środę obszernym uzasadnieniu wyroku z 18 lipca w sprawie nieujawnionych źródeł przychodów (SK 18/09) stwierdził, że opodatkowanie przychodów ze źródeł nieujawnionych jest nadzwyczajną i zastępczą instytucją, która tylko w ostatecznych sytuacjach powinna być stosowana do wymiaru zobowiązania podatkowego w miejsce zasad ogólnych. Z kolei stawka 75  proc. nie została uznana za niezgodną z konstytucją i z uwagi na fakt, iż pełni głównie funkcję restytucyjną, która ma uzupełniać straty w budżecie państwa spowodowane nierzetelnym wywiązywaniem się z obowiązków podatkowych, to nie można jej przypisać charakteru sankcji podatkowej, dublującej odpowiedzialność karno-skarbową.

Trybunał zarzucił kwestionowanej regulacji dotyczącej przedawnienia prawa do wymiaru podatku iluzoryczność, bowiem odrzucała ona możliwość zakwalifikowania dochodów, w wypadku których zobowiązanie podatkowe przedawniło się, jako przychodów wolnych od opodatkowania. Powodowało to niestabilną sytuację dla podatnika, który pozostawał „wiecznym dłużnikiem” Skarbu Państwa, a przedawnienie powinno prowadzić do ostatecznego wygaszenia zobowiązania podatkowego.

Ponadto zakwestionowana została praktyka organów podatkowych, zgodnie z którą, po ustaleniu wysokości poczynionych przez podatnika wydatków i zgromadzonego mienia to na podatnika zostaje przerzucony ciężar wykazania, że nadwyżka przychodu nad wydatkami znajduje pokrycie w przychodach uprzednio opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania. Brak jest bowiem podstaw prawnej dla takiego przesunięcia ciężaru dowodu.

Wskazał jednocześnie trudności dowodowe, z jakimi zmierzają się podatnicy, którzy osiągnęli przychody wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, np. uzyskane w związku z popełnieniem przestępstwa. Z jednej strony bowiem ustawodawca wyłączył tę grupę czynności spod opodatkowania, z drugiej, podatnik nie ma realnej możliwości powołania się na osiągnięcie przychodów z tych źródeł.

TK jednocześnie określił, jakich zmian oczekuje w tym zakresie od ustawodawcy, tj. precyzyjnego i jasnego zdefiniowania przychodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach oraz pochodzącego ze źródeł nieujawnionych, określenia wzajemnego stosunku zaskarżonych uregulowań do innych rodzajów podatków, wskazania kiedy organ podatkowy ma określić wysokość zobowiązania w zakresie podatku dochodowego a w jakich z tytułu źródeł nieujawnionych, jednoznacznego określenia terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, sprecyzowania obowiązków dowodowych ciążących na organie podatkowym i podatniku, rozwiązanie problemu opodatkowania przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy oraz jednoznacznego określenia zbiegu opodatkowania przychodów ze źródeł nieujawnionych z instytucjami prawa karnego skarbowego, aby uniknąć dublowania odpowiedzialności.

Przepis art. 20 ust. 3 w brzmieniu od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2006 r. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stracił moc z chwilą ogłoszenia wyroku w Dzienniku ustaw, tj. z dniem 27 sierpnia br., natomiast odroczenie momentu utraty mocy obowiązującej art. 68 § 4 ordynacji podatkowej ma nastąpić z upływem 18 miesięcy, co ma zapewnić ustawodawcy wprowadzenie odpowiednich zmian legislacyjnych.