W przedmiotowej sprawie podatnik wykupił od spółdzielni mieszkaniowej mieszkanie własnościowe, w którym mieszkał od 20 lat, a następnie dokonał ustanowienia odrębnej własności tego mieszkania. Kilka miesięcy później mocą umowy dożywocia przeniósł własność mieszkania na rzecz siostrzenicy i jej męża. Nabywcy mieszkania zapłacili od umowy 2 proc. PCC. Urząd Skarbowy powiadomił jednak podatnika o obowiązku zapłaty podatku dochodowego od zbycia mieszkania (10% wartości mieszkania). Fiskus uznał, że zbycie nieruchomości w drodze umowy dożywocia dokonane z upływem pięcioletniego okresu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Spór sprowadza się więc do odpowiedzi na pytanie, czy zawarcie umowy dożywocia jest równoznaczne z odpłatnym zbyciem nieruchomości.

Najpierw sprawa trafiła do WSA, który uznał, że organ podatkowy nietrafnie zakwalifikował umowę o dożywocie jako umowę odpłatną i dlatego zasadne są zarzuty podatnika kwestionujące przyjęcie, że umowa o dożywocie jest umową odpłatną, podlegającą opodatkowaniu.

Ostatecznie jednak sprawa trafiła do NSA. Zdaniem sądu w przypadku umowy o dożywocie nie mamy do czynienia z klasycznym przykładem ekwiwalentności świadczeń jak przy umowie sprzedaży, gdzie świadczeniu zbywcy odpowiada uiszczenie ceny przez nabywcę. Nie oznacza to jednak, że przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje pod tytułem darmym. W zamian za swoje świadczenie zbywca nieruchomości (dożywotnik) uzyskuje bowiem określone świadczenia służące zaspakajaniu jego potrzeb w taki sposób, aby nie musiał on przyczyniać się do zdobywania środków na zaspokojenie niezbędnych wymagań życiowych. Nie ma przy tym znaczenia dla kwestii odpłatności to, czy świadczenie nabywcy odpowiada dokładnie wartości nieruchomości. Dla rozstrzygnięcia sprawy nie jest też istotne, czy siostrzenica faktycznie wywiązuje się ze swoich zobowiązań wynikających z umowy dożywocia.

W konsekwencji sąd uznał, umowa dożywocia jest umową odpłatną z konsekwencjami wynikającymi z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a oraz art. 19 ust. 1 ustawy o PIT.

Wyrok NSA z 14 marca 2013 r., II FSK 1398/11